Thách thức mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công năm 2025

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, sáng nay (30/10) Quốc hội sẽ thảo luận về tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2025, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2026 (trong đó có Kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước 03 năm 2026-2028; tình hình thực hiện kế hoạch đầu tư công vốn ngân sách nhà nước năm 2025, dự kiến kế hoạch đầu tư công vốn ngân sách nhà nước năm 2026; tình hình thực hiện kế hoạch tài chính năm 2025, dự kiến kế hoạch tài chính năm 2026 của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do trung ương quản lý); Kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 05 năm giai đoạn 2021-2025: đầu tư công trung hạn; tài chính quốc gia và vay, trả nợ công; dự kiến các kế hoạch: tài chính 05 năm quốc gia giai đoạn 2026-2030; đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030.

Trước đó, nội dung này đã được thảo luận tại tổ. Nhiều đại biểu băn khoăn về mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công năm nay trong khi báo cáo của Chính phủ cho thấy, giải ngân đầu tư công 9 tháng đầu năm nay mới đạt 51%. Các đại biểu cho rằng, nếu không có những giải pháp căn cơ, bài bản, không quyết liệt, không có tháo gỡ  kịp thời thì mục tiêu 100% là hết sức khó khăn; đặc biệt trong khi nhiều Bộ, ngành, địa phương tỷ lệ rất thấp, đặc biệt tỷ lệ đầu tư cơ sở hạ tầng ở miền núi, biên giới, hải đảo, vùng khó khăn còn chưa cao. Trong khi giải ngân vốn đầu tư công là động lực rất lớn cho tăng trưởng kinh tế.

Các đại biểu kiến nghị, Chính phủ nên đánh giá kỹ, xác định nguyên nhân cơ chế, thể chế, điều hành và các vấn đề khác để xác định đúng nguyên nhân trọng tâm, tạo ra bứt phá cho những tháng còn lại của năm 2025 và cũng như cho thời gian tới.

Một số ý kiến cho rằng, công tác giải ngân đầu tư công chậm do công tác chuẩn bị dự án còn kém, vướng mắc về quy hoạch và giải phóng mặt bằng và biến động về giá nguyên vật liệu, tác động đến tiến độ thực hiện, giải ngân của các dự án đầu tư. Có ý kiến đề nghị cần ưu tiên đầu tư để giải quyết những nút thắt về giao thông, những dự án có tác động lớn đến kinh tế xã hội.

Ngoài ra, cũng có ý kiến cho rằng, một trong những nguyên nhân dẫn đến giải ngân vốn đầu tư công chậm là do sau khi sáp nhập và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Phân cấp, phân quyền mạnh nhưng hiệu quả chưa rõ ràng, các địa phương gặp khó khăn trong thực hiện. Do đó, đại biểu kiến nghị Chính phủ quan tâm, chỉ đạo các địa phương, xem xét mô hình phân cấp đạt hiệu quả cao để hướng dẫn địa phương triển khai thực hiện thống nhất.

Đánh giá chung tình hình thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn cả giai đoạn 2021-2025, nhiều đại biểu cho rằng tỷ lệ giải ngân đầu tư công đã có sự cải thiện nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Vì vậy, cần có sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của Nhân dân, nhất là trong công tác thu hồi, giải phóng mặt bằng, tái định cư; công tác chuẩn bị dự án còn hạn chế, vướng mắc về quy hoạch và biến động về giá nguyên vật liệu ảnh hưởng đến tiến độ của dự án…

Đầu tư 8,5 triệu tỷ đồng giai đoạn 2026-2030: Tiếp tục giảm dự án nhỏ lẻ, tránh đầu tư dàn trải

Giai đoạn 2026 - 2030, Chính phủ dự kiến nguồn vốn đầu tư công lên tới 8,5 triệu tỷ đồng. Dù tỷ lệ nợ công tính trên GDP chưa đến ngưỡng cảnh báo nhưng số tuyệt đối tăng cao khiến nhiều đại biểu lo ngại và kiến nghị việc đầu tư hạ tầng phải bảo đảm hiệu quả, tránh đầu tư dàn trải; cần xây dựng danh mục đầu tư ưu tiên để tránh phá vỡ bức tranh tổng thể trong cân đối vĩ mô.

Các đại biểu cũng đề nghị nghiên cứu kỹ hơn về cơ chế, cải cách thủ tục hành chính về thủ tục đầu tư ở cấp quốc gia; cải cách xây dựng cơ chế một cửa, tích hợp, phê duyệt chủ trương đầu tư, thiết kế, phê duyệt nhà thầu, giải phóng mặt bằng để đẩy nhanh thủ tục… Từ đó, đẩy nhanh tốc độ giải ngân vì trong giai đoạn tới rất nhiều dự án lớn, nhất là phần vốn vay, cần triển khai nhanh, tránh đội vốn, sớm đưa dự án vào khai thác. 

Ngoài ra, các đại biểu cũng đề nghị giai đoạn tới phải phát huy vai trò dẫn dắt của đầu tư công. Ngoài ra, danh mục dự án đầu tư cần phải triển khai sớm, vì theo định hướng chung việc đầu tư xây dựng cơ bản là đầu tư phát triển từ năm 2026 chiếm tối thiểu là 40% tổng chi ngân sách, tăng so với giai đoạn 2021-2025 là 8- 10%. Đây là một thách thức rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ giải ngân đầu tư công còn rất hạn chế ở nhiều địa phương. 

Cũng có ý kiến đề nghị tiếp tục giảm mạnh số dự án nhỏ lẻ, tập trung nguồn lực cho những dự án trọng điểm; các dự án hạ tầng chiến lược và đặc biệt quan tâm đầu tư có điểm nhấn để xoay chuyển tình thế hiện nay; hoàn thành trên 3.000km cao tốc, đường sắt cao tốc Bắc - Nam, các công trình trọng điểm khác đảm bảo tiến độ, chất lượng, tạo những cú hích về phát triển kinh tế xã hội trong giai đoạn 2026 - 2030.  

Tăng trưởng cao và quản lý đầu tư hiệu quả để giảm áp lực trả nợ 

Dự kiến giai đoạn 2026-2030, thu ngân sách tăng gấp 1,7 lần, chi tăng 1,9 lần so với cả giai đoạn trước. Trong khi dự kiến chỉ tiêu vay nước ngoài nhiệm kỳ sau tăng gấp 8,5 lần so với nhiệm kỳ trước. Nhiều đại biểu quốc hội cho rằng, đây là mức tăng rất cao, đặt ra thử thách lớn khi giải ngân vốn nhiều khó khăn. Do đó, cần tính toán, có định hướng để đầu tư cho những dự án lớn, tạo đà để phát triển; tuy nhiên, cần xác định vấn đề quan trọng nhất là giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô. 

Có ý kiến cho rằng, giai đoạn 2026 - 2030, tốc độ tăng thu và tốc độ tăng chi chênh lệch sẽ gây áp lực lên bội chi và nợ công, cụ thể, trong báo cáo của Chính phủ dự kiến là bội chi gấp 2,4 lần so với giai đoạn trước và nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ trên tổng thu ngân sách nhà nước có thể cao hơn ngưỡng 25% tổng thu ngân sách nhà nước. Vì vậy, có đại biểu đề nghị phấn đấu tăng tỷ lệ huy động ngân sách nhà nước; đánh giá kỹ, hiệu quả, cân nhắc thận trọng khi đề xuất các chính sách miễn, giảm thuế mới. Đồng thời, tăng cường công tác chống gian lận thương mại, trốn thuế, đảo đảm bảo được cân đối nguồn lực cho đầu tư các công trình trọng điểm quốc gia và khả năng huy động vốn vay của ngân sách nhà nước trong thời gian tới.

Một số ý kiến đề nghị cần có những giải pháp để huy động các nguồn vốn trong nước và đa dạng hóa các công cụ tài chính như phát hành trái phiếu Chính phủ kỳ hạn dài, trái phiếu xanh, trái phiếu chuyển đổi năng lượng, đặc biệt phải kiểm soát chặt chẽ nghĩa vụ nợ dự phòng, nợ chính phủ bảo lãnh cho các doanh nghiệp để nâng cao hiệu quả chi tiêu công và tăng cường phân cấp ngân sách để địa phương chủ động hơn trong phát triển.  

Có ý kiến cho rằng, kế hoạch nợ công chỉ khả thi khi đạt được tốc độ tăng trưởng như Chính phủ dự kiến trình Quốc hội, ổn định vĩ mô được giữ vững và cải thiện được quản lý đầu tư. Do đó, cần theo dõi, đánh giá đúng tình hình để có giải pháp linh hoạt để chống chịu các cú sốc của sự biến động về kinh tế thế giới sẽ ảnh hưởng tới việc thực hiện kế hoạch nợ công.