Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Hội nghị chuyên đề Quốc hội số và ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo trong chuyển đổi số của Quốc hội

Trong năm 2025, cơ bản sẽ xong về thể chế

Quốc hội số và ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo trong chuyển đổi số của Quốc hội, là hội nghị chuyên đề vừa diễn ra tại Hà Nội. Sự kiện này, theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, thể hiện quyết tâm của Quốc hội trong việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin tiên tiến để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới, đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng thông tin về những điểm nhấn đáng chú ý tại Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Về quan điểm chỉ đạo, Bộ trưởng nhấn mạnh, thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược là những nội dung trọng tâm, cốt lõi. Thể chế là điều kiện tiên quyết, đi trước một bước, theo kịp và kiến tạo phát triển, khuyến khích đổi mới sáng tạo, loại bỏ tư duy “không quản được thì cấm”.

Nêu nhiệm vụ và giải pháp, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói, thể chế phải trở thành lợi thế cạnh tranh về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Thể chế giải phóng sức lao động, sáng tạo của con người. Thể chế không phải vật chất, nhưng tạo ra vật chất. Thể chế đang là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, nhưng là tư duy nên dễ làm, có thể làm nhanh, hiệu quả cao, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng phân tích.

Hoàn thiện thể chế, theo Bộ trưởng, cần quyết liệt, khẩn trương, nhất là đầu tư mua sắm công cho chuyển đổi số, cơ chế chi tiêu cho nghiên cứu, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu, ứng dụng, kinh doanh, xóa bỏ mọi rào cản.

“Cần tập trung hoàn thiện các quy định để tháo gỡ mọi điểm nghẽn, rào cản, giải phóng các nguồn lực. Cải cách phương thức quản lý, triển khai các nhiệm vụ khoa học, công nghệ, cơ chế tài chính, đơn giản thủ tục hành chính, giao tự chủ trong sử dụng kinh phí nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ”, Bộ trưởng khái quát.

Nhấn mạnh cần thí điểm cái mới để nhân rộng, Bộ trưởng cũng cho rằng, cần đồng thời chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm, độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, miễn trừ trách nhiệm trong cơ chế thử nghiệm (sandbox). Với Quỹ Đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, ươm tạo công nghệ và chuyển đổi số, thì cơ chế là chấp nhận “có cái được, có cái mất”.

Ngoài ra, cần cho phép dùng ngân sách thuê chuyên gia; sử dụng tài sản trí tuệ để liên kết, hợp tác; cho phép tổ chức nghiên cứu, nhà khoa học thành lập, điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu.

“Thu hút có hiệu quả mọi nguồn lực đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ngân sách cho nghiên cứu khoa học, công nghệ thực hiện theo cơ chế quỹ, chi tập trung, có trọng tâm, trọng điểm. Có cơ chế mua sắm công các sản phẩm là kết quả nghiên cứu khoa học do doanh nghiệp trong nước tạo ra…”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu giải pháp tiếp theo.

Cùng với đó, Bộ trưởng cũng nêu rõ, cần xây dựng hạ tầng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Theo đó, ban hành Chương trình Phát triển công nghệ và công nghiệp chiến lược, Quỹ Đầu tư phát triển công nghiệp chiến lược (ưu tiên các lĩnh vực quốc phòng, không gian, năng lượng, môi trường, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo (AI), vật liệu tiên tiến, bán dẫn, công nghệ năng lượng từ, robot và tự động hóa); thực hiện cơ chế hợp tác công - tư để phát triển công nghệ chiến lược. Ví dụ, Nhà nước chi 30%, doanh nghiệp chi 70%, chung tay làm chủ công nghệ chiến lược.

“Chính phủ đã xây dựng Chương trình hành động và trong năm 2025 cơ bản sẽ xong về thể chế”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng thông tin thêm.

 Xây dựng cơ quan lập pháp thông minh

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, phải đẩy mạnh số hóa, đẩy mạnh công nghệ, không chỉ ở Trung ương, mà tới cả các làng xã… cũng phải sử dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo thì mới thành công. Quốc hội không đẩy mạnh số hoá, tiến nhanh, tiến kịp theo yêu cầu mới, thì sẽ chậm một bước. 

Mở đường cho phát triển khoa học, công nghệ.

- Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn

Tại Kỳ họp thứ chín (tháng 5/2025), Quốc hội sẽ xem xét cho ý kiến về Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, xem xét thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số, để tháo gỡ các điểm nghẽn, rào cản, mở đường cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia.

Trình bày chuyên đề tại Hội nghị, ông Tào Đức Thắng, Chủ tịch, kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) nêu rõ, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu, chuyển đổi số không chỉ là xu hướng, mà đã trở thành yêu cầu tất yếu khách quan đối với mỗi quốc gia và trong tất cả các lĩnh vực.

Trong bối cảnh đó, Quốc hội phải hành động nhanh và linh hoạt hơn, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của đất nước. Quốc hội đã chủ động xây dựng Đề án Quốc hội điện tử, các hệ thống dùng chung phục vụ công tác chỉ đạo điều hành: quản lý văn bản, email, app Quốc hội 1.0, gỡ băng ghi âm...

Tuy nhiên, theo yêu cầu thực tiễn của đất nước, Quốc hội cần tăng cường các hoạt động trong thời gian tới, trong đó có việc sửa đổi Hiến pháp để thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, cho ý kiến với các dự án luật phục vụ đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trong thực hiện chuyển đổi số của Quốc hội, cách tiếp cận cần bài bản, khoa học, chuyên nghiệp, có chiều sâu. Trong đó, yếu tố quan trọng là quyết tâm cao của người đứng đầu Quốc hội trong xây dựng Quốc hội số thông qua việc ban hành các nghị quyết, quyết định, kế hoạch về chuyển đổi số; chủ động lựa chọn các đơn vị để xây dựng và triển khai Đề án, khung kiến trúc Quốc hội số, trong đó, Đề án, khung kiến trúc Quốc hội số giai đoạn 2025 - 2030 đã được cho ý kiến, hoàn thành và dự kiến ban hành trong tháng 3 này.

Cụ thể hơn về cách tiếp cận, ông Thắng đề cập việc triển khai theo tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, thí điểm một số hệ thống theo phương thức “vừa làm, vừa sử dụng, vừa điều chỉnh, vừa nâng cấp” như nền tảng quản lý văn bản, điều hành tác nghiệp, hệ thống quản lý ý kiến cử tri và khiếu nại, tố cáo; hệ thống cơ sở dữ liệu cán bộ, công chức... Đồng thời, thay đổi nhận thức, tư duy, gắn trách nhiệm, vai trò của người đứng đầu trong hoạt động chỉ đạo, điều hành, thể hiện vai trò hạt nhân để lan tỏa “văn hóa số” tới từng công chức, viên chức.

Tầm nhìn của mô hình Quốc hội số Việt Nam, theo ông Tào Đức Thắng, là “xây dựng Quốc hội số hiện đại, minh bạch, hiệu quả, hoạt động trên nền tảng công nghệ số, dữ liệu số và trí tuệ nhân tạo, phục vụ tốt nhất cho hoạt động lập pháp, giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, hoạt động đối ngoại và kết nối chặt chẽ với cử tri”.

“Quốc hội số sẽ trở thành một cơ quan lập pháp thông minh, ứng dụng công nghệ số toàn diện, tạo môi trường làm việc số cho các đại biểu Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội cũng như tăng cường sự tham gia của người dân vào quá trình hoạch định chính sách, góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng các hoạt động của Quốc hội, thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia và phát triển kinh tế - xã hội bền vững”, ông Tào Đức Thắng nêu rõ.

Về mô hình Quốc hội số Việt Nam, ông Tào Đức Thắng chia sẻ, Quốc hội số là Quốc hội có toàn bộ hoạt động an toàn trên môi trường số, có mô hình hoạt động được thiết kế lại và vận hành dựa trên dữ liệu và công nghệ số. Quốc hội số sử dụng các công nghệ tiên tiến như AI, dữ liệu lớn (big data), blockchain và điện toán đám mây để tạo ra môi trường làm việc linh hoạt, thông minh, giúp tăng cường hiệu quả, hiệu suất và hướng tới việc kết nối với người dân một cách sâu sắc hơn.