Toàn cảnh cuộc họp báo trước thềm Kỳ họp thứ mười.  Ảnh: Duy Linh

Tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc

Sáng nay (20/10) Quốc hội khai mạc Kỳ họp thứ mười, kỳ họp đặc biệt của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Cuối tuần qua, thông tin tại cuộc họp báo trước thềm Kỳ họp, Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Văn Hiển cho biết, tại kỳ họp này, Quốc hội vừa tiến hành các nội dung của kỳ họp thường kỳ, vừa thực hiện việc tổng kết nhiệm kỳ khóa XV. Quốc hội sẽ xem xét, quyết định 66 nội dung, nhóm nội dung (49 dự án luật, 4 nghị quyết thuộc công tác lập pháp, 13 nhóm nội dung về kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước, giám sát và các vấn đề quan trọng khác).

“Đây là kỳ họp có số lượng nội dung lập pháp lớn nhất từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV”, ông Hiển nhấn mạnh.

So với nội dung dự kiến đã gửi xin ý kiến đại biểu cùng văn bản triệu tập Kỳ họp, Văn phòng Quốc hội đề nghị bổ sung 8 nội dung trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ mười. Trong đó có Luật Trí tuệ nhân tạo; Luật Đầu tư (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật Thống kê, Luật Giá, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

Các dự án luật mới được bổ sung nói trên đều đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào tuần trước, đồng ý trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 theo quy trình, thủ tục rút gọn.

Tại hội nghị giữa Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội và Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ tuần trước, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Trần Văn Sơn cho biết, Chính phủ đã trình 108/120 hồ sơ, tài liệu, cơ bản đảm bảo tiến độ trình Quốc hội. Trong đó có nhiều vấn đề mới, khó, nhất là đối với một số dự án luật, nghị quyết chuyên ngành nhằm tháo gỡ ngay khó khăn, vướng mắc về đất đai, quy hoạch, giáo dục, chuyển đổi số, công nghệ cao, bảo vệ, chăm sóc nâng cao sức khỏe nhân dân, dân số, xây dựng nông thôn mới…

Bên cạnh Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai, Chính phủ còn đề nghị bổ sung vào chương trình kỳ họp Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98 của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM; về chủ trương đầu tư các chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2030, về cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030…

“Dự án Luật Đất đai sẽ được sửa đổi căn cơ trong thời gian tới, còn Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp này, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất”, bà Phạm Thị Hồng Yến, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội thông tin tại cuộc họp báo.

Nhìn nhận nguyên nhân gốc rễ cần quan tâm giải quyết

Theo Chương trình, ngay trong phiên khai mạc, Quốc hội sẽ nghe các báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra về kết quả thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và 5 năm 2021- 2025, dự kiến kế hoạch năm 2026.

Với giai đoạn 2021 - 2025, Chính phủ nhận định, tình hình kinh tế - xã hội ngày càng được cải thiện, cơ bản kết quả năm sau tốt hơn năm trước, dự kiến đạt và vượt 22/26 chỉ tiêu chủ yếu, 2/26 chỉ tiêu xấp xỉ đạt, có 2/26 chỉ tiêu chưa đạt, trong đó hoàn thành toàn bộ chỉ tiêu về xã hội, tạo thế, tạo đà, tạo lực cho phát triển cao hơn trong giai đoạn tới.

Thẩm tra, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cùa Quốc hội cho rằng, giai đoạn 2021 - 2025 là thời kỳ đặc biệt khó khăn, nhiều biến động nhanh, phức tạp, khó lường và chưa từng có tiền lệ, những kết quả trên là khá ấn tượng và toàn diện.

Nhận diện những hạn chế, Chính phủ cho rằng, áp lực điều hành vĩ mô còn lớn, nhất là về lạm phát, tỷ giá, lãi suất trong bối cảnh thị trường quốc tế rủi ro ngày càng gia tăng. Năng suất lao động, chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu, chất lượng tăng trưởng một số lĩnh vực chưa cao, một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp mũi nhọn phát triển chậm. Đời sống của một bộ phận người dân còn khó khăn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo…Tình hình tội phạm ma túy, lừa đảo trên mạng tại một số địa bàn diễn biến phức tạp; các giải pháp xử lý, khắc phục ô nhiễm không khí, ùn tắc giao thông, ngập úng tại các thành phố lớn chưa hiệu quả...

Nguyên nhân chủ quan được Chính phủ nhìn nhận là do một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa chủ động, sáng tạo, thiếu quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện chủ trương của Trung ương, Chính phủ. Một bộ phận cán bộ còn sợ trách nhiệm; cơ chế, chính sách, pháp luật vẫn còn những điểm nghẽn, chưa theo kịp yêu cầu phát triển; sự phối hợp giữa các bộ, ngành, các địa phương chưa chặt chẽ, hiệu quả…

Nhận xét những nguyên nhân Chính phủ nêu cơ bản là xác đáng, tuy nhiên, Thường trực cơ quan thẩm tra nêu rõ, bên cạnh các yếu tố khách quan, những hạn chế trong phát triển chủ yếu bắt nguồn từ nguyên nhân chủ quan. Quá trình cải cách thể chế chưa tạo được bước chuyển mang tính nền tảng, hệ thống pháp luật vẫn chồng chéo, nhiều quy định chưa theo kịp yêu cầu của mô hình kinh tế số, kinh tế xanh, dẫn đến môi trường đầu tư, kinh doanh thiếu ổn định và chưa tạo được niềm tin vững chắc cho doanh nghiệp.

Thường trực cơ quan thẩm tra nhận định, nguyên nhân chủ quan sâu xa không chỉ nằm ở thể chế chồng chéo, thủ tục rườm rà, mà còn ở chỗ cải cách thể chế có lúc còn theo hướng “ứng phó tình huống”, thay vì có tầm nhìn dài hạn, dẫn đến tình trạng luật sửa nhiều lần, nhưng vẫn chưa khắc phục triệt để các bất cập. Việc phân cấp, phân quyền còn bắt nguồn từ tâm lý “sợ buông, sợ trách nhiệm”, chưa thiết lập được cơ chế kiểm soát và bảo vệ người dám đổi mới.

“Điều này khiến một bộ phận cán bộ hành chính thận trọng quá mức, né tránh, làm giảm hiệu lực thực thi chính sách, đồng thời kéo dài tình trạng ‘trên nóng, dưới lạnh’. Chất lượng nguồn nhân lực, nhất là năng lực hoạch định và thực thi chính sách trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế xanh, hội nhập quốc tế, còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. Sự thiếu hụt đội ngũ cán bộ có tầm nhìn chiến lược khiến nhiều cải cách chỉ dừng ở mức hình thức, thiếu tính đột phá, chưa tạo động lực mới cho phát triển”, Thường trực cơ quan thẩm tra nhấn mạnh.

Thường trực Ủy ban Thẩm tra cho rằng, đây là những nguyên nhân mang tính hệ thống, gốc rễ, lý giải vì sao nhiều tồn tại, hạn chế đã được chỉ ra qua nhiều nhiệm kỳ nhưng chậm được khắc phục. Nếu không có giải pháp căn cơ, đồng bộ để xử lý triệt để các nguyên nhân này, thì khả năng duy trì ổn định vĩ mô, nâng cao chất lượng tăng trưởng và đạt mục tiêu phát triển nhanh, bền vững trong giai đoạn tới sẽ còn nhiều thách thức.

Theo nghị trình, Quốc hội sẽ tiến hành thảo luận về các báo cáo kinh tế, xã hội, ngân sách năm 2025 và giai đoạn 2021- 2025 ngay từ ngày mai (21/10).