Chính sách miễn viện phí cơ bản không chỉ thể hiện tinh thần nhân văn sâu sắc, mà còn là bước tiến cụ thể hướng tới bao phủ y tế toàn dân. Khi được triển khai đúng lộ trình, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đây sẽ là một dấu mốc quan trọng trong công bằng y tế, giúp mọi người dân Việt Nam được chăm sóc sức khỏe.

Hiện thực hóa giấc mơ nhân văn

Một trong những mục tiêu quan trọng của Nghị quyết 72 về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân là đến năm 2030, người dân được miễn viện phí ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế (BHYT), theo lộ trình cụ thể. Hiện Bộ Y tế gấp rút hoàn thiện Đề án triển khai chính sách này để thực hiện từ năm 2026.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, chính sách miễn viện phí được xây dựng trên nền tảng bảo hiểm y tế toàn dân và triển khai theo lộ trình phù hợp. Nhà nước và Quỹ BHYT sẽ chi trả các chi phí y tế cơ bản, thiết yếu, qua đó giảm đáng kể gánh nặng tài chính cho người dân, đặc biệt là nhóm chính sách xã hội, người yếu thế, người thu nhập thấp và các đối tượng ưu tiên.

Đối với dịch vụ y tế theo yêu cầu, vượt mức cơ bản, người bệnh vẫn phải tự chi trả, nhằm khuyến khích sử dụng dịch vụ hợp lý và tiết kiệm chi phí. Do đó, chính sách miễn viện phí cần gắn chặt với mục tiêu bao phủ BHYT toàn dân - nơi mọi người cùng chia sẻ rủi ro, người có điều kiện hỗ trợ người nghèo, người khỏe giúp người yếu, cùng với sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, để khi không may mắc bệnh, người dân không phải lo viện phí.

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai 4 nghị quyết của Bộ Chính trị mới đây, Phó thủ tướng Lê Thành Long khẳng định, Chính phủ đã tính toán kỹ lưỡng và đủ khả năng cân đối ngân sách để thực hiện lộ trình miễn viện phí cơ bản trong phạm vi quyền lợi BHYT.

Kinh phí khám sức khỏe định kỳ cho khoảng 100 triệu dân ước tính lên tới 30.000 tỷ đồng/năm, trong đó người sử dụng lao động chi khoảng 5.000 tỷ đồng, phần còn lại ngân sách nhà nước chi trả.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan lưu ý, Nghị quyết không đặt mục tiêu “miễn phí tuyệt đối”, mà hướng đến giảm tối đa chi phí đồng chi trả của người dân, tăng độ bao phủ BHYT, giảm tử vong do phát hiện bệnh muộn và xây dựng hệ thống y tế công bằng, hiệu quả, bền vững.

Đại diện nhiều cơ sở y tế đánh giá, chủ trương này là một tuyên ngôn về chiến lược chăm sóc sức khỏe nhân dân, chuyển từ bị động chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh và phát hiện sớm. Đây sẽ là bước tiến quan trọng trong công tác an sinh xã hội, nếu có sự quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị, cùng một lộ trình bài bản.

TS. Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, các đơn vị đang xây dựng đề án chi tiết, quy định nội dung, danh mục xét nghiệm và cận lâm sàng thiết yếu. Mục tiêu là thiết kế gói khám sức khỏe hiệu quả, tiết kiệm, nhưng vẫn bảo đảm chất lượng, tạo điều kiện để mọi người dân đều được kiểm tra sức khỏe định kỳ. Bộ Y tế cũng sẽ đầu tư đồng bộ về nhân lực, cơ sở vật chất và trang thiết bị cho tuyến y tế cơ sở.

Hành trình cần nhiều nỗ lực

Theo thống kê của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, hiện Quỹ BHYT chi trả 87-89% tổng chi phí khám chữa bệnh, phần còn lại 11-13% là đồng chi trả của người dân. Nếu thực hiện miễn viện phí cơ bản, gánh nặng tài chính sẽ giảm mạnh, giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ y tế hơn.

Viện phí hiện chiếm tỷ trọng lớn trong chi tiêu y tế của hộ gia đình. Dù tỷ lệ chi tiền túi của người dân trong tổng chi y tế đã giảm từ 60-70% (đầu những năm 2000) xuống còn 41-46% giai đoạn 2016-2022, nhưng con số này vẫn là gánh nặng lớn đối với người nghèo, người mắc bệnh nặng hoặc mãn tính.

Để chính sách triển khai hiệu quả, đặc biệt ở tuyến y tế cơ sở, các chuyên gia cho rằng, cần nguồn nhân lực, cơ sở vật chất và đầu tư tương xứng, đi kèm lộ trình rõ ràng và bền vững.

Tính khả thi của chính sách phụ thuộc vào ba yếu tố: Đầu tư đúng mức cho hệ thống y tế cơ sở; Cải thiện chính sách nhân lực y tế một cách thực chất; Tổ chức khám sức khỏe định kỳ linh hoạt, sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ và mô hình khám lưu động.

Một hệ thống y tế vững mạnh phải bắt đầu từ xã, phường, trạm y tế. Khi trạm y tế đủ nhân lực, đủ thiết bị, được kết nối với công nghệ số, các chủ trương chính sách y tế mới có “đất” để triển khai hiệu quả.

Theo tính toán của Bộ Y tế, chi phí khám sức khỏe định kỳ bình quân 250.000 đồng/lần; với 100 triệu dân, mỗi năm ngân sách cần khoảng 25.000 tỷ đồng. Nếu toàn bộ người tham gia BHYT đều đi khám định kỳ, quỹ BHYT có thể chi trả phần lớn, phần còn lại sử dụng từ ngân sách hoặc xã hội hóa. Với các giải pháp đồng bộ, việc này hoàn toàn khả thi.

Miễn viện phí cơ bản chính là bước phát triển của chính sách BHYT, hướng đến 100% dân số được bảo hiểm y tế bao phủ. Theo Nghị quyết 72, đến năm 2026, tỷ lệ bao phủ BHYT đạt trên 95% dân số và đến năm 2030, tiến tới bao phủ toàn dân, đồng thời phát triển các loại hình bảo hiểm sức khỏe đa dạng.

Từ năm 2026, Nhà nước sẽ tăng tỷ lệ chi cho phòng bệnh, chẩn đoán và điều trị sớm một số bệnh, cũng như nâng mức đóng BHYT từ năm 2027 cho phù hợp. Giai đoạn 2026-2030, Bộ Y tế dự kiến trình Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn thí điểm mở rộng quyền lợi gói dịch vụ y tế cơ bản lên 20-30% mức lương cơ sở (hiện là 15%), bao gồm khám sức khỏe định kỳ, sàng lọc và phát hiện sớm bệnh tật cho các nhóm nguy cơ theo độ tuổi, nghề nghiệp…

Đồng thời, tăng mức hưởng lên 100% cho nhóm đang hưởng 95%, từng bước nâng mức hưởng của nhóm 80%, mở rộng phạm vi thanh toán đối với dịch vụ kỹ thuật, thuốc, thiết bị y tế cho người nghèo, cận nghèo và người có mức sống trung bình.