Mô hình chăm sóc người cao tuổi linh hoạt, giúp người cao tuổi yên tâm về sức khỏe và còn đa dạng về trải nghiệm sống

Khi người cao tuổi muốn tự chủ và an tâm

Ở tuổi 68, bà Minh, cựu giảng viên Đại học Công nghiệp tại Hà Nội kể rằng, cuộc sống của bà bắt đầu thay đổi từ khi con cái lập gia đình và chuyển công tác ra nước ngoài. Căn nhà 4 tầng từng đầy tiếng nói cười, giờ chỉ còn 2 người già và một người giúp việc theo giờ.

“Tôi không thiếu thốn vật chất, nhưng đôi khi vẫn thấy mình như đang sống tạm trong chính ngôi nhà của mình”, bà chia sẻ.

Bà Minh và nhóm bạn phần lớn là những người về hưu đã bắt đầu tìm hiểu các mô hình nhà ở cho người cao tuổi. “Điều chúng tôi muốn là một nơi có cộng đồng, có hoạt động, có y tế theo dõi cơ bản và trên hết là cảm giác an tâm rằng, mình không cô đơn”, bà nói.

Không xa trung tâm Hà Nội, câu chuyện của ông Trọng, 74 tuổi, một doanh nhân đã rời xa thương trường lại phản ánh một góc nhìn khác. Sau khi bán doanh nghiệp cách đây vài năm, ông chuyển sang sống bán thời gian ở Đà Lạt. Sự thiếu hụt các dịch vụ chăm sóc chuyên nghiệp khiến ông khó yên tâm lâu dài.

“Tôi không muốn phiền các con, nhưng cũng không thể để tuổi già phụ thuộc hoàn toàn vào người giúp việc”, ông chia sẻ. Ông từng đến thăm một số mô hình chuỗi dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại nhà ở Thái Lan và Nhật Bản. Một mô hình chăm sóc người cao tuổi linh hoạt, giúp những người cao tuổi như ông di chuyển giữa các cấp độ dịch vụ khác nhau tùy theo nhu cầu sức khỏe và sinh hoạt, mà không phải rời khỏi cùng một khuôn viên hoặc hệ thống cơ sở. Ông cho rằng, Việt Nam đang thiếu những dự án bài bản, có y tế tích hợp thực sự.

Trái lại, bà Năm - một công nhân may nghỉ hưu sống ở ngoại thành TP.HCM có nhu cầu dưỡng lão, mang màu sắc thực tế hơn. Ở tuổi 62, bà không nghĩ đến khu dưỡng lão cao cấp, nhưng mong có một mô hình nhà ở giá hợp lý, có dịch vụ chăm sóc cơ bản và hỗ trợ cộng đồng.

Bổ sung vào bức tranh nhu cầu là ông Lê Quốc Hưng, 65 tuổi, Việt kiều Mỹ, từng thành công trong lĩnh vực công nghệ và nay về Việt Nam đầu tư bất động sản. Ông Hưng tìm kiếm mô hình dưỡng lão cao cấp tiêu chuẩn quốc tế, nơi ông vừa có thể sống gần con cháu ở TP.HCM, vừa đảm bảo tiện ích, y tế 24/7, dịch vụ wellness và các hoạt động văn hóa, giải trí.

“Tôi quen với các mô hình ở Mỹ, Singapore, Nhật… nơi người cao tuổi vẫn giữ sự độc lập, nhưng được chăm sóc tối ưu. Ở Việt Nam, tôi muốn có lựa chọn tương tự, nơi không chỉ yên tâm về sức khỏe, mà còn đa dạng về trải nghiệm sống”, ông chia sẻ.

Dù đến từ các tầng lớp khác nhau như công chức về hưu, doanh nhân, công nhân, hay Việt kiều… tất cả ở họ một nhu cầu chung là mong muốn được chủ động lựa chọn nơi sống khi về già, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào gia đình. Xu hướng này đang tạo ra một cầu thị trường lớn, đa dạng về nhu cầu và phân khúc, từ mô hình giá phải chăng đến cao cấp, từ chăm sóc cơ bản đến dịch vụ trọn gói.

“Sóng lớn” sắp tới

Thị trường dịch vụ dưỡng lão tại Việt Nam vẫn ở giai đoạn đầu, nhưng đang tăng trưởng mạnh. Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất khu vực, với dự báo tỷ lệ người trên 60 tuổi sẽ chiếm gần 20% dân số vào năm 2035. Nhờ đó, nhu cầu về nhà ở, chăm sóc sức khỏe và các dịch vụ cộng đồng cho người cao tuổi đang tăng nhanh.

Tuy nhiên, tốc độ phát triển của thị trường vẫn còn thấp hơn nhiều so với nhu cầu thực tế. Quan niệm văn hóa về tuổi già đang thay đổi chậm, trong khi chính sách hỗ trợ từ Nhà nước vẫn còn hạn chế, khiến lĩnh vực này chủ yếu được dẫn dắt bởi các nhà phát triển tư nhân. Một số dự án đình đám gần đây cho thấy bước đi đón đầu xu hướng của các tập đoàn lớn.

Vingroup ra mắt Vin New Horizon, chuỗi dịch vụ và đô thị hưu trí cao cấp theo tiêu chuẩn quốc tế đầu tiên tại Việt Nam. Dự án tích hợp đầy đủ tiện ích trong khu đô thị rộng 20-50 ha tại Cần Giờ (TP.HCM), đồng thời có kế hoạch mở rộng ra nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước. Sun Group triển khai mô hình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi trong dự án đại đô thị 420 ha tại Hà Nam, kết hợp giữa bất động sản và dịch vụ chăm sóc y tế. Novaland từng ấp ủ phát triển khu nghỉ dưỡng hưu trí tại Phan Thiết (Lâm Đồng), hợp tác với các đối tác quốc tế để xây dựng cơ sở chăm sóc sức khỏe cao cấp.

Một tập đoàn bất động sản tại Long An ra mắt dự án khu dân cư viện dưỡng lão từ năm 2018, với quy mô đầu tư khoảng 2.000 tỷ đồng, đánh dấu những bước đi đầu tiên vào thị trường còn non trẻ này.

Những dự án này không chỉ mở ra thị trường tiềm năng, mà còn là minh chứng cho việc các doanh nghiệp tư nhân đang chủ động thí điểm và định hình mô hình cho thị trường dưỡng lão tại Việt Nam.

Theo ông Matthew Powell, Giám đốc Savills Hà Nội, để phát triển thị trường dịch vụ dưỡng lão tại Việt Nam hiệu quả, các mô hình cần tận dụng thế mạnh sẵn có của từng vùng. Tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, mô hình liên kết với bệnh viện là phù hợp nhất, khi mở rộng cơ sở y tế giúp người cao tuổi sống gần dịch vụ chăm sóc mà vẫn gần gia đình. Ở Đà Nẵng và miền Trung, việc tận dụng hạ tầng du lịch - nghỉ dưỡng cho phép phát triển các mô hình dưỡng lão chú trọng trạng thái sống khỏe, hạnh phúc và cân bằng toàn diện, kết hợp chăm sóc sức khỏe, thư giãn và trải nghiệm nghỉ dưỡng. Trong khi đó, tại TP.HCM và các tỉnh phía Nam, thị trường năng động và cởi mở hơn, thuận lợi để thử nghiệm các mô hình linh hoạt và mở rộng nhanh.

Ông Powell nhấn mạnh rằng, cách tiếp cận hiệu quả nhất là nâng cấp và tái sử dụng các tài sản sẵn có, thay vì phát triển hoàn toàn các mô hình độc lập mới. Về mặt hình thức, thị trường Việt Nam đang phổ biến ba loại mô hình dưỡng lão chính. Đó là Independent Living, gồm các căn hộ riêng với dịch vụ hỗ trợ tối thiểu, phù hợp với người cao tuổi độc lập; Assisted Living, căn hộ hoặc phòng kết hợp dịch vụ y tế và hỗ trợ sinh hoạt hàng ngày, thích hợp với người cần chăm sóc vừa phải và Continuum-of-Care, mô hình tích hợp nhiều cấp độ chăm sóc từ độc lập đến hỗ trợ y tế liên tục, phù hợp với các dự án quy mô lớn. Việc lựa chọn mô hình phù hợp theo vùng và nhu cầu cư dân là yếu tố then chốt giúp các dự án dưỡng lão tại Việt Nam vừa đáp ứng nhu cầu thực tế, vừa đảm bảo hiệu quả đầu tư.

Theo ông Powell, vốn trong nước hiện là động lực chính, do các tập đoàn lớn, như Vingroup và Sun Group coi lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi là trụ cột chiến lược. Trong khi đó, vốn nước ngoài, đặc biệt từ Nhật Bản, Australia, Singapore sẽ tham gia mạnh mẽ khi thị trường đạt quy mô đủ lớn, tập trung vào M&A và tài sản vận hành ổn định.

Thách thức hôm nay, lợi nhuận mai sau

Một trong những thách thức lớn nhất của lĩnh vực dưỡng lão tại Việt Nam là nguồn nhân lực chăm sóc chuyên nghiệp. Theo ông Lê Quốc Huân, Phó tổng giám đốc WeCare247, lượng nhân sự chăm sóc chuyên nghiệp chưa ổn định. Hiện hệ thống chỉ bao gồm điều dưỡng phụ, điều dưỡng và bác sĩ, trong khi các nước phát triển có hệ thống bao gồm: chăm sóc viên, điều dưỡng phụ, điều dưỡng và bác sĩ.

Thách thức khác là khung pháp lý chưa hoàn thiện, chưa có ưu đãi thuế hay ưu tiên quỹ đất cho cơ sở dưỡng lão. Tuy nhiên, sự thiếu hụt này cũng mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp tiên phong, vừa triển khai mô hình, vừa tham gia góp ý chính sách.

Nhìn ra quốc tế, các quốc gia châu Á và phương Tây có nhiều điều để các bên tham gia thị trường dịch vụ dưỡng lão Việt Nam tham khảo.

Ông Yusuke Hirai, Đại diện Kitahara Group Vietnam chia sẻ, tại Nhật Bản, tình trạng thiếu hụt lao động chăm sóc nghiêm trọng đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của mô hình chuỗi chăm sóc liên tục, đồng thời tập trung vào đào tạo và chuyển giao kỹ năng thông qua chương trình thực tập sinh, trong đó Việt Nam được hưởng lợi nhờ nguồn nhân lực trẻ có động lực học hỏi.

Trong khi đó, ở Australia và Singapore, các dự án dưỡng lão ưu tiên mô hình lifestyle, kết hợp chăm sóc y tế, cộng đồng và wellness, đồng thời tận dụng các tòa nhà sẵn có bằng cách chuyển đổi công năng, giúp giảm chi phí xây dựng và khai thác vị trí trung tâm một cách tối ưu. Tại Hồng Kông, nhiều nhà đầu tư đã chuyển đổi khách sạn và văn phòng sang mô hình co-living hoặc nhà ở cho người cao tuổi, vừa tối ưu hóa tài sản, vừa đáp ứng các tiêu chí ESG và yêu cầu về phát triển bền vững.

Những kinh nghiệm này cho thấy, việc áp dụng linh hoạt các mô hình quốc tế và điều chỉnh theo điều kiện địa phương là chìa khóa để Việt Nam phát triển thị trường dưỡng lão hiệu quả, bền vững và phù hợp với nhu cầu đa dạng của người cao tuổi.

Các khảo sát và phỏng vấn thực tế với người cao tuổi tại Việt Nam cho thấy, nhu cầu dưỡng lão rất đa dạng, phụ thuộc vào tầng lớp và khả năng tài chính. Nhóm trung lưu thường tìm kiếm các mô hình giá phải chăng, có hỗ trợ y tế cơ bản và sinh hoạt cộng đồng, nhằm đảm bảo cuộc sống an toàn, thuận tiện, mà vẫn trong khả năng chi trả. Ngược lại, nhóm doanh nhân nghỉ hưu ưa chuộng các mô hình cao cấp như chăm sóc liên tục hoặc sống độc lập với căn hộ riêng hoặc nhà nhỏ có tích hợp dịch vụ wellness, giải trí và tiện ích 24/7, nhằm duy trì chất lượng cuộc sống cao và sự độc lập. Trong khi đó, nhóm Việt kiều và giới siêu giàu tìm kiếm các dịch vụ chuẩn quốc tế, nơi vừa đảm bảo chăm sóc tối ưu, vừa có cộng đồng và trải nghiệm phong phú, kết hợp y tế, văn hóa, giải trí và wellness.

Sự đa dạng trong nhu cầu này tạo ra dòng cầu nhiều tầng lớp, mở ra cơ hội phân khúc từ bình dân đến cao cấp, từ chăm sóc cơ bản đến các mô hình trọn gói, đồng thời hình thành một thị trường dịch vụ dưỡng lão chưa từng có tại Việt Nam, đầy tiềm năng cho các nhà đầu tư và đơn vị vận hành.

Tuy nhiên, thị trường cũng đối mặt với thách thức đáng kể. Việt Nam chưa có hệ thống cấp phép cho lực lượng người chăm sóc, khiến chi phí nhân sự tăng gấp đôi và giới hạn khả năng mở rộng mô hình chăm sóc. Khung pháp lý còn chưa hoàn thiện, chưa có ưu đãi thuế hay chính sách quỹ đất rõ ràng cho cơ sở dưỡng lão, buộc các nhà phát triển phải chủ động triển khai trước khi chính sách được cụ thể hóa. Bên cạnh đó, việc xây dựng cộng đồng, nâng cao chất lượng chăm sóc và duy trì dịch vụ chuẩn quốc tế là yêu cầu bắt buộc nếu muốn thu hút dòng vốn nước ngoài và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người cao tuổi.

Như bà Emily Fell, Giám đốc cấp cao bộ phận Living Sectors khu vực châu Á - Thái Bình Dương nhấn mạnh, yếu tố con người, tài sản phù hợp và chiến lược vận hành dài hạn là chìa khóa quyết định thành công trong lĩnh vực này.

Còn ông Lê Quốc Huân, Phó tổng Giám đốc WeCare247 cho rằng, cách một xã hội chăm sóc người cao tuổi chính là cách xã hội đó xác định tương lai của mình. Thị trường dịch vụ dưỡng lão Việt Nam vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Để khai thác trọn vẹn tiềm năng này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà đầu tư, gia đình và nhà nước, hướng tới một tương lai nơi người cao tuổi được sống khỏe, vui và đủ đầy.