bà Hà Thu Thanh, Chủ tịch Viện thành viên HĐQT Việt Nam (VIOD)

Với vai trò là Chủ tịch VIOD, đồng thời tham dự và chủ trì nhiều cuộc thảo luận quốc tế cũng như trong nước về quản trị công ty, bà đánh giá thế nào về xu hướng chung của các quỹ đầu tư quốc tế và doanh nghiệp toàn cầu hiện nay? Đâu là những thông tin hữu ích đối với doanh nghiệp Việt Nam?

Chỉ còn ba tháng nữa là năm 2025 khép lại, bức tranh kinh tế toàn cầu đang hiện lên với nhiều gam màu trái ngược: tăng trưởng chậm lại, rủi ro địa chính trị leo thang, công nghệ bứt phá, trong khi dòng vốn và chuỗi cung ứng đang tái định hình theo hướng “chọn bạn mà chơi”.

Các nền kinh tế lớn như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Ấn Độ, Nhật Bản đang triển khai mạnh mẽ các chính sách “friend-shoring” và “near-shoring”, ưu tiên hợp tác với những đối tác có cùng giá trị về minh bạch, tuân thủ và phát triển bền vững.

Điều đó có nghĩa, doanh nghiệp Việt Nam muốn đứng vững trong chuỗi giá trị toàn cầu không thể chỉ dựa vào lợi thế chi phí hay vị trí địa lý. Họ cần chứng minh năng lực quản trị, tính minh bạch và trách nhiệm với môi trường - xã hội.

Cùng với những biến động địa chính trị, ba xu thế nổi bật đang định hình lại cách doanh nghiệp toàn cầu vận hành:

Thứ nhất, cạnh tranh công nghệ và quản trị dữ liệu. Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi cách doanh nghiệp ra quyết định, giám sát và phân tích rủi ro. HĐQT không chỉ giám sát tài chính, mà còn phải giám sát chiến lược dữ liệu, đạo đức AI và an ninh mạng (cybersecurity) - những yếu tố gắn trực tiếp với danh tiếng và niềm tin doanh nghiệp.

Thứ hai, áp lực bền vững và chuẩn mực quốc tế. Từ năm 2026, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) yêu cầu các nhà nhập khẩu hàng hóa vào EU phải khai báo và trả phí carbon tương ứng với lượng khí CO2 phát thải trong quá trình sản xuất tại quốc gia xuất xứ. Doanh nghiệp muốn tồn tại trong chuỗi cung ứng buộc phải có dữ liệu phát thải, hệ thống truy xuất và báo cáo ESG minh bạch.

Thứ ba, thay đổi thế hệ lãnh đạo và văn hóa quản trị. Thế hệ Gen Z đang chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong lực lượng lao động. Họ đề cao minh bạch, ý nghĩa công việc và giá trị bền vững.

“Điều đó buộc doanh nghiệp phải tái định nghĩa văn hóa quản trị - không chỉ nói về tăng trưởng hay lợi nhuận, mà phải thể hiện giá trị và tác động thực sự tới xã hội, tới phát triển bền vững trong trung và dài hạn thông qua cách ra quyết định, ứng xử và công bố thông tin”, bà Thanh nhấn mạnh.

Trong năm 2025, từ các diễn đàn quốc tế của Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC), Mạng lưới các Viện thành viên HĐQT toàn cầu, đến các hội nghị trong khu vực ASEAN, có thể thấy từ khóa “Quản trị công ty - Giá trị doanh nghiệp - Văn hóa quản trị công ty” xuất hiện xuyên suốt trong mọi tọa đàm.

Trên hết, vai trò và năng lực của HĐQT đang được định danh và đánh giá như một yếu tố trọng yếu của sức cạnh tranh quốc gia. Đây cũng là xu thế chung của thị trường chứng khoán và thị trường tài chính toàn cầu, nơi quản trị trở thành tâm điểm cải cách và chuẩn mực phát triển.

“Quản trị minh bạch và hiệu quả là nền móng của năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh VUCA 3.0. Doanh nghiệp nào đầu tư cho quản trị, doanh nghiệp đó sẽ sở hữu ‘hộ chiếu vàng’ để bước vào sân chơi mới khi thị trường chứng khoán được nâng hạng”, bà Thanh nhấn mạnh.

Trong bối cảnh chính sách và thị trường thay đổi nhanh chóng như hiện nay, theo bà, doanh nghiệp và người lãnh đạo cần có tâm thế gì để nắm bắt cơ hội và thích ứng hiệu quả?

Trong bối cảnh “bất định và thay đổi đã trở thành trạng thái bình thường mới”, hơn bao giờ hết, vai trò của HĐQT - cấp lãnh đạo cao nhất của doanh nghiệp, cần được xác định và phát huy ở mức cao nhất. Các doanh nghiệp phải chuyển đổi tư duy, từ “điều hành theo kết quả” sang “lãnh đạo có chiến lược”.

Để duy trì ngưỡng chịu đựng và sức bật trong môi trường biến động, HĐQT với tư cách là người đại diện của cổ đông, cần có đủ năng lực và bản lĩnh để quản trị dựa trên ba yếu tố cốt lõi:

Thứ nhất, quản trị rủi ro có chiến lược và có kịch bản. Các doanh nghiệp có điểm số quản trị công ty cao đều sở hữu chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả. Doanh nghiệp cần xem rủi ro chính sách, thương mại, tỷ giá hay khí hậu như biến số thường trực trong kế hoạch chiến lược.

HĐQT nên thiết lập khẩu vị rủi ro (risk appetite), chủ động dự báo ít nhất hai đến ba kịch bản vận hành cho từng yếu tố then chốt như chi phí vốn, chuỗi cung ứng, lộ trình thuế carbon (CBAM) và cập nhật định kỳ theo quý.

Thứ hai, coi quản trị là năng lực cạnh tranh cốt lõi. Các chuẩn mực và thông lệ quốc tế như IFRS, OECD, ACGS không chỉ là bài kiểm tra tuân thủ, mà còn là “ngôn ngữ chung” giúp doanh nghiệp Việt kết nối với nhà đầu tư tổ chức quốc tế, giảm chi phí vốn và tăng giá trị doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần tự đánh giá thực hành quản trị hiện tại, nhận diện khoảng cách với chuẩn quốc tế, từ đó xây dựng lộ trình cải thiện.

Song song, cần nâng cấp hệ thống công bố thông tin, áp dụng báo cáo song ngữ và đẩy mạnh Quan hệ nhà đầu tư (IR) nhằm truyền thông rõ ràng về chiến lược, rủi ro và cam kết phát triển bền vững.

Thứ ba, tư duy chủ sở hữu dài hạn (Stewardship). Người đại diện phần vốn Nhà nước không chỉ có trách nhiệm quản lý an toàn tài chính, mà còn phải kiến tạo giá trị, bảo toàn và phát triển nguồn vốn Nhà nước, đúng tinh thần của Luật 68/2025/QH15 về quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi người đại diện phải chủ động tham gia hoạch định chiến lược, giám sát thực thi, đồng thời nâng cao năng lực quản trị bản thân thông qua đào tạo chuyên sâu về quản trị công ty, ESG, IFRS và các lĩnh vực liên quan.

Để biến tư duy thành hành động cụ thể, HĐQT cần đưa các chủ đề về rủi ro chính sách, khí hậu và công nghệ trở thành nội dung thường trực trong chương trình nghị sự. Đồng thời, HĐQT nên ứng dụng các nền tảng số như board portal và dashboard chiến lược để theo dõi tiến độ thực hiện nghị quyết, mục tiêu và KPI theo thời gian thực.

Khi đó, hệ thống quản trị sẽ vận hành linh hoạt và hiệu quả hơn, vừa đảm bảo kỷ luật, vừa tăng khả năng phản ứng nhanh trước biến động, nhưng vẫn giữ vững định hướng chiến lược dài hạn.

Khóa đào tạo quản trị công ty tại Thụy Sĩ - khoá 1

Bà có khuyến nghị gì dành cho SCIC và đội ngũ người đại diện vốn để thúc đẩy doanh nghiệp phát triển bền vững hơn?

Một doanh nghiệp được xem là vững vàng không chỉ ở tốc độ tăng trưởng hay lợi nhuận, mà ở khả năng thích ứng, điều chỉnh và chống chịu trước biến động kinh tế - chính trị. Đằng sau đó luôn là hệ thống quản trị rõ ràng, cùng cơ chế phối hợp thống nhất giữa cổ đông, HĐQT, Ban điều hành và các bên hữu quan.

Các doanh nghiệp có vốn Nhà nước hiện đang đối mặt với thách thức lớn nhất là sự chồng chéo pháp lý, khiến việc thực hành quản trị theo thông lệ tốt còn hạn chế.

Để vượt qua rào cản này, SCIC cần đóng vai trò “người kiến tạo hệ sinh thái quản trị chuẩn mực” cho toàn bộ danh mục doanh nghiệp mà mình đại diện.

Theo Bộ Nguyên tắc Quản trị công ty dành cho doanh nghiệp Nhà nước của OECD (năm 2023), một doanh nghiệp nhà nước muốn phát triển bền vững phải được quản lý như một chủ sở hữu chuyên nghiệp, tức là tách bạch rõ vai trò giữa Nhà nước và HĐQT, đồng thời đảm bảo trách nhiệm giải trình, minh bạch thông tin và hiệu quả sử dụng vốn.

Tôi cho rằng, có 6 nguyên tắc trọng yếu mà các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn Nhà nước, có thể tham khảo và vận dụng:

Rõ vai - rõ quyền giữa chủ sở hữu Nhà nước, HĐQT và Ban điều hành, tránh tình trạng “chỉ đạo hành chính” trực tiếp làm suy giảm tính tự chủ trong quản trị.

Duy trì cơ cấu sở hữu chiến lược và ổn định, đồng thời mở rộng hợp tác với cổ đông chiến lược quốc tế để nhanh chóng tiệm cận các chuẩn mực quản trị toàn cầu.

Thành lập đầy đủ các Ủy ban Chuyên trách trong HĐQT, đặc biệt là Ủy ban Kiểm toán, rủi ro, đề cử - thù lao, lương thưởng và ESG nhằm tăng tính minh bạch và hiệu quả giám sát.

Nâng cao năng lực quản trị rủi ro, giúp HĐQT giám sát chiến lược, bảo vệ giá trị và danh tiếng doanh nghiệp trong bối cảnh biến động.

Cải thiện công bố thông tin và đối thoại cổ đông, hướng tới báo cáo tích hợp song ngữ, đảm bảo tính minh bạch, nhất quán và khả năng so sánh.

Đầu tư đào tạo chuyên sâu cho HĐQT, Ban Điều hành và người đại diện vốn, cập nhật thường xuyên các xu hướng quản trị quốc tế như IFRS, ESG, ACGS và M&A.

Người đại diện phần vốn Nhà nước không chỉ có trách nhiệm bảo toàn vốn, mà còn phải phát triển và gia tăng giá trị vốn Nhà nước.

Khi tư duy chuyển từ “quản lý tài sản” sang “kiến tạo giá trị”, thị trường sẽ nhìn nhận doanh nghiệp bằng một mức định giá cao hơn, phản ánh đúng năng lực quản trị và tiềm năng tăng trưởng dài hạn.