Ông Phan Lê Thành Long, Tổng giám đốc VIOD

Khi cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam phát triển, dần từng bước tiến ra thế giới, thì yêu cầu phát triển một đội ngũ có “nghề quản trị công ty” càng cấp thiết. Là người theo sát quá trình này, ông đánh giá chất lượng quản trị tại các doanh nghiệp Việt đang thay đổi ở mức độ nào?

Cùng với sự phát triển của thị trường vốn và hoàn thiện khung khổ pháp luật, Việt Nam đã bước qua giai đoạn nhận thức về quản trị công ty, các doanh nghiệp đang bắt đầu bước vào tiến trình áp dụng, thực hành những phương pháp và thông lệ quản trị tiên tiến trên thế giới, phù hợp với môi trường, bối cảnh Việt Nam.

Thành viên hội đồng quản trị (HĐQT) không còn chỉ là một vị trí mang tính đại diện vốn hay được bổ nhiệm, mà đang phát triển hướng tới hình thành “nghề quản trị công ty”. Do đó, trên thị trường bắt đầu xuất hiện đội ngũ thành viên HĐQT chuyên nghiệp được trang bị đầy đủ năng lực, kinh nghiệm và có uy tín cao, hiểu rõ cách thức vận hành HĐQT, xây dựng cấu trúc quản trị công ty bền vững.

Các doanh nghiệp bắt đầu nhận thức được rằng, cần phải có và mời những thành viên HĐQT độc lập chuyên nghiệp tham gia các ủy ban thuộc HĐQT để thực thi tiến trình cải thiện chất lượng quản trị công ty.

VIOD với sứ mệnh thúc đẩy việc thực hiện các chuẩn mực và thông lệ tốt nhất về quản trị công ty cho doanh nghiệp Việt đã có nhiều hoạt động như đào tạo, cung cấp tài liệu, kết nối quốc tế… cho thành viên các HĐQT doanh nghiệp Việt. Theo ông, đâu là các vấn đề mà doanh nghiệp Việt Nam cần sớm cải thiện?

Theo nghiên cứu của VIOD, chất lượng quản trị công ty đang được cải thiện, tập trung tại các doanh nghiệp đại chúng, niêm yết có quy mô lớn. Trong khi đó, các doanh nghiệp có vốn hóa vừa và nhỏ chưa cho thấy nhiều nỗ lực và phân bổ nguồn lực cho việc nâng cấp quản trị công ty.

Để cải thiện chất lượng quản trị công ty, vấn đề đầu tiên mà các doanh nghiệp Việt Nam cần chú ý là nâng cao nhận thức của cấp lãnh đạo cao nhất về vai trò và các thông lệ thực hành quản trị công ty tiên tiến.

Vấn đề tiếp theo là xây dựng văn hóa HĐQT và văn hóa quản trị công ty xuyên suốt từ cấp quản trị cao nhất đến các cấp bậc quản lý điều hành, một văn hóa hướng tới sự minh bạch, tuân thủ và kiến tạo giá trị vượt trên sự tuân thủ.

Cuối cùng là nỗ lực và phân bổ nguồn lực dành cho việc tiếp cận, xây dựng, cập nhật thực hành những thông lệ tiên tiến về quản trị công ty nhằm mục tiêu tạo nền tảng để doanh nghiệp hướng tới phát triển bền vững. Doanh nghiệp nhận biết được kỳ vọng từ tất cả các bên có lợi ích liên quan, từ đó, các vấn đề về môi trường và xã hội được đưa vào là một phần trọng yếu trong cấu trúc quản trị công ty cũng như chiến lược phát triển bền vững.

Thưa ông, ngoài vấn đề nội tại của doanh nghiệp Việt, thì khung khổ pháp lý và môi trường kinh doanh cần có sự điều chỉnh thế nào trong thời gian tới để hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐQT?

Quản trị công ty nói chung cũng như vai trò và tính hiệu quả trong hoạt động của HĐQT nói riêng dựa trên nền tảng pháp lý của Luật Doanh nghiệp (năm 2020), Luật Chứng khoán, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp và các văn bản dưới luật. Bên cạnh đó, thông lệ tiên tiến trong quản trị công ty của các tổ chức quốc tế như Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) hoặc Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) đang được các doanh nghiệp tham chiếu và thực hành.

Các văn bản luật cũng như các thông lệ tiên tiến về quản trị hiện tại cũng đã xác định rõ các mô hình quản trị công ty trên thế giới mà các doanh nghiệp Việt Nam có quyền lựa chọn để thực hành.

Ví dụ, Luật Doanh nghiệp quy định cụ thể về 2 mô hình quản trị, bao gồm mô hình 1 hội đồng và mô hình 2 hội đồng. Trong đó, mô hình 1 hội đồng không thành lập ban kiểm soát, mà có ủy ban kiểm toán trực thuộc HĐQT được áp dụng rộng rãi trên thế giới. Quy định về ủy ban kiểm toán lần đầu tiên được xác định rõ trong Luật Doanh nghiệp. Các quy định cụ thể về thành viên HĐQT độc lập, công bố thông tin, các báo cáo thường niên, báo cáo phát triển bền vững, công bố thông tin liên quan đến các yếu tố môi trường và xã hội… cũng được nêu rõ trong Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn.

Ông có đề cập tới mô hình, liệu có một mô hình đặc trưng của doanh nghiệp Việt phù hợp với văn hóa, nhưng vẫn minh bạch và hiệu quả trong điều hành công ty hay không? Và nếu có một ví dụ, thì theo ông, doanh nghiệp nào đang ở tầm quốc tế mà vẫn phù hợp với môi trường văn hóa Việt Nam?

Theo đánh giá và chấm điểm về HĐQT và quản trị công ty của VIOD, nhiều công ty đại chúng, niêm yết của Việt Nam đã và đang dịch chuyển sang áp dụng mô hình quản trị công ty tiên tiến, được áp dụng rộng rãi trên thế giới. Trong đó, vai trò của các thành viên HĐQT độc lập đang ngày càng được coi trọng.

Tôi lấy ví dụ về Vinamilk, một doanh nghiệp niêm yết tiên phong trong thực hành các thông lệ tiên tiến về quản trị công ty. Vinamilk là doanh nghiệp niêm yết vốn hoá lớn đầu tiên chuyển đổi sang mô hình quản trị 1 hội đồng sau khi có quy định trong Luật Doanh nghiệp (năm 2014), dù chưa có hướng dẫn cụ thể trong các văn bản  dưới luật ở thời điểm chuyển đổi.

Việc áp dụng các thông lệ quản trị tốt kết hợp hài hòa với môi trường và văn hóa cũng như các nhân sự cấp cao Việt Nam cùng với tính đa dạng và quốc tế trong sở hữu vốn đã giúp Vinamilk là doanh nghiệp niêm yết Việt Nam duy nhất lọt vào danh sách “Tài sản đầu tư có giá trị của ASEAN” trong giải thưởng Thẻ điểm quản trị công ty khối ASEAN (ACGS), giải thưởng mà VIOD đóng vai trò đối tác chuyên môn đại diện cho Việt Nam.

Ngoài ra, một doanh nghiệp khác là PNJ cũng tiên phong trong việc thiết lập Ủy ban Môi trường - Xã hội - Quản trị (ESG) trực thuộc HĐQT. Đây là những ví dụ cho sự kết hợp hài hoà giữa việc áp dụng mô hình quản trị công ty tiên tiến với những đặc thù của thị trường Việt Nam, hướng tới phát triển bền vững.

Được biết, ngày 22/11, tại Hội nghị thường niên VIOD lần thứ 6, VIOD sẽ công bố và vinh danh “Hội đồng quản trị của năm”. Ông có thể chia sẻ về ý nghĩa của giải thưởng này và những điều rút ra sau quá trình chấm giải như một lời khuyên dành cho các doanh nghiệp Việt Nam?

Giải thưởng vinh danh “Hội đồng quản trị của năm” do VIOD tổ chức nhằm ghi nhận và tôn vinh HĐQT của các công ty niêm yết tại Việt Nam có thành tích xuất sắc phù hợp với các tiêu chí đánh giá khắt khe. Các tiêu chí này bao gồm các khía cạnh quan trọng trong hoạt động của HĐQT, như bảo vệ lợi ích của cổ đông, tạo giá trị cho các bên có lợi ích liên quan của công ty, tuân thủ các nguyên tắc quản trị doanh nghiệp tốt và phát triển bền vững.

Với giải thưởng này, VIOD muốn hướng tới yếu tố con người thay vì doanh nghiệp, tức là tôn vinh các thành viên HĐQT, từ đó hỗ trợ cho sự phát triển của đội ngũ thành viên HĐQT chuyên nghiệp tại Việt Nam.

Để thực hiện quá trình đánh giá các HĐQT, VIOD đã xây dựng một bộ tiêu chí đánh giá, khảo sát được hỗ trợ xây dựng từ Viện thành viên HĐQT của các nước trong khu vực như Thái Lan, Singapore, Malaysia, các quốc gia có những giải thưởng tương tự và điều chỉnh phù hợp với môi trường, pháp luật Việt Nam.

Qua quá trình đánh giá, chúng tôi nhận thấy rằng, đang có sự dịch chuyển mạnh mẽ hướng tới các thông lệ quản trị tốt của các doanh nghiệp Việt Nam. Những doanh nghiệp có cấu trúc quản trị tốt và đa dạng, áp dụng và thực hành ESG, có chiến lược phát triển bền vững với thế hệ kế cận một cách rõ ràng, nâng cao tính minh bạch và chính trực cũng như khả năng đóng góp của các thành viên HĐQT sẽ là những doanh nghiệp đạt điểm đánh giá cao nhất trong gần 600 doanh nghiệp được đánh giá năm nay.

Tại Diễn đàn thường niên về quản trị công ty tổ chức vào sáng ngày 22/11 tới đây tại Hà Nội, giải thưởng vinh danh chính sẽ được trao là “Hội đồng quản trị của năm”. Đồng thời, sẽ vinh danh các HĐQT đa dạng giới, có chiến lược kế cận, có thành viên HĐQT độc lập hiệu quả.