Thu từ dịch vụ sụt giảm, ngân hàng loay hoay đa dạng hóa nguồn thu

Báo cáo tài chính quý III/2024 của nhiều ngân hàng ghi nhận sự sụt giảm mạnh của các nguồn thu vào lãi, trong khi thu nhập lãi thuần vẫn tăng trưởng tốt. Điều này khiến tỷ trọng thu nhập lãi thuần trong tổng thu nhập của các ngân hàng có xu hướng tăng lên.

Chẳng hạn, trong quý III/2024, thu nhập lãi thuần của Eximbank chiếm tới 78% tổng thu nhập hoạt động của ngân hàng này, trong khi cùng kỳ năm ngoái, con số này chỉ ở mức 70%.

Tương tự, tại ACB, thu nhập lãi thuần trong quý III/2024 chiếm tới gần 85% tổng thu nhập hoạt động, trong khi cùng kỳ, tỷ lệ này chỉ 73,7%. Lãi thuần tăng gần 11%, trong khi lãi từ dịch vụ, kinh doanh ngoại hối… đều sút giảm, khiến ngân hàng ngày càng phụ thuộc vào nguồn thu từ tín dụng. Lũy kế 9 tháng, thu nhập lãi thuần chiếm 83% tổng thu nhập hoạt động của ACB, trong khi cùng kỳ năm ngoái, con số này là 76,6%.

Tại Techcombank, thu nhập lãi thuần quý III/2024 tăng gần 23%, trong khi thu nhập từ các hoạt động kinh doanh ngoài lãi đều sụt giảm mạnh (lãi thuần từ dịch vụ giảm 13,7%, lãi thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối và hoạt động mua bán chứng khoán đầu tư giảm một nửa). Điều này khiến tỷ trọng thu nhập từ tín dụng trong tổng thu nhập hoạt động của ngân hàng tăng lên 76% so với con số dưới 70% của cùng kỳ năm ngoái.

Tại một số ngân hàng nhỏ, mức độ phụ thuộc vào tín dụng còn lớn hơn. Chẳng hạn, tại KienLongBank, thu nhập lãi thuần tăng gấp đôi trong quý III/2024, trong khi thu nhập ngoài lãi giảm 40% (lãi thuần từ hoạt động dịch vụ giảm 38,5%; lãi thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối giảm 94,5%, lãi thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư giảm 86%). Do đó, tỷ trọng thu nhập lãi thuần trên tổng thu nhập hoạt động quý III/2024 của KienLongBank tăng mạnh lên mức 85,5%, thay vì mức 65% cùng kỳ năm ngoái.

Tại một số ngân hàng nhỏ, mức độ phụ thuộc vào tín dụng còn lớn hơn, chiếm trên 90% tổng thu nhập hoạt động của ngân hàng. Một số ngân hàng tiếp tục ghi nhận sự cải thiện của tỷ trọng thu ngoài lãi trên tổng thu nhập, như LPBank, VIB…

Hiện chưa có đầy đủ báo cáo tài chính quý III/2024 của các ngân hàng thương mại. Theo báo cáo tài chính bán niên, có tới 80% ghi nhận thu nhập lãi thuần tiếp tục tăng trưởng tốt, trong khi gần một nửa ngân hàng tăng trưởng âm ở mảng dịch vụ, chủ yếu do doanh thu từ bán chéo bảo hiểm (bancassurance) rơi vào khủng hoảng, nguồn thu từ hoạt động thanh toán sụt giảm mạnh (do các ngân hàng chạy đua miễn giảm các loại phí để thu hút khách hàng), trong khi chi phí cho lĩnh vực này tăng lên…

PGS-TS. Đinh Trọng Thịnh cho rằng, thời gian qua, dù các ngân hàng nỗ lực cải thiện, song thu nhập của nhà băng vẫn chủ yếu phụ thuộc vào tín dụng.

Nhà băng khó mở rộng doanh thu ngoài lãi

Ngân hàng Nhà nước cho biết, Quyết định số 689/QĐ-TTg ngày 8/6/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025 có đặt ra mục tiêu: “Phấn đấu tăng tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng trong tổng thu nhập của các ngân hàng thương mại lên khoảng 16-17% vào cuối năm 2025...".

Thời gian qua, các ngân hàng tìm cách đa dạng nguồn thu, triển khai nhiều hoạt động kinh doanh ngoài lãi, như tài trợ thương mại, dịch vụ thanh toán, kinh doanh ngoại hối, đầu tư trái phiếu chính phủ, mua bán chứng khoán đầu tư... Trong bối cảnh chuyển đổi số ngày càng mạnh mẽ, cơ hội để cải thiện nguồn thu từ lãi của các ngân hàng còn nhiều. Để các ngân hàng thương mại cải thiện nguồn thu từ lãi, các cơ quan chức năng cũng cần hoàn thiện hành lang pháp lý để các ngân hàng cung cấp thêm nhiều dịch vụ, sản phẩm ngân hàng số mới.

- PGS-TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế

Thực tế, tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ ngân hàng phi tín dụng trong tổng thu nhập của các ngân hàng thương mại có xu hướng tăng qua các năm, đến cuối năm 2023 ước đạt 13,66%.

Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước cũng thừa nhận, việc tăng tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ ngân hàng phi tín dụng trong tổng thu nhập của các ngân hàng thương mại trong thời gian tới sẽ khá khó khăn.

Thứ nhất, các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài áp dụng chính sách giảm, miễn phí dịch vụ thanh toán tiếp tục làm giảm thu từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng của các ngân hàng thương mại.

Thứ hai, việc chuyển đổi mô hình kinh doanh, thoát khỏi lệ thuộc tín dụng là một quá trình phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khách quan và chủ quan trong hoạt động của ngân hàng thương mại (nhu cầu, thói quen sử dụng dịch vụ của khách hàng và nền kinh tế cũng như năng lực của các ngân hàng thương mại, đặc biệt là năng lực đầu tư hạ tầng công nghệ và khả năng phát triển dịch vụ ngân hàng của hệ thống ngân hàng).

Để cải thiện doanh thu ngoài lãi, PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân, giảng viên Trường đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng, các ngân hàng phải nhận diện được đặc điểm của từng nhóm khách hàng và có dịch vụ riêng cho từng nhóm khách hàng này. Khi có giải pháp đa dạng, đáp ứng đúng nhu cầu của từng phân khúc khách hàng, ngân hàng mới gia tăng được nguồn thu từ dịch vụ phi tín dụng.