Ngành bán dẫn vừa là thách thức, vừa là cơ hội lớn cho Việt Nam

Nhân lực - thách thức lớn nhất

Theo Chiến lược Phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050, cả nước đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực chất lượng cao. Riêng TP.HCM đảm nhận khoảng 9.000 nhân lực trong các lĩnh vực thiết kế vi mạch, chế tạo chip và công nghệ liên quan.

Ông Nguyễn Hữu Yên, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM nhấn mạnh: “Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nơi khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực chính cho sự phát triển”. Trong bối cảnh đó, bán dẫn nổi lên như “mạch máu” của kinh tế toàn cầu, nền tảng cho các lĩnh vực công nghệ cao như AI, IoT, dữ liệu lớn và thiết bị điện tử thông minh.

Về phía doanh nghiệp, cần xác định rõ nhu cầu đối với kỹ năng, kiến thức của sinh viên; đồng thời cam kết đóng góp vào quá trình đào tạo. Cơ quan quản lý nhà nước cần tạo ra hệ sinh thái đủ hấp dẫn để giữ chân nhân tài, thu hút các “đại bàng” công nghệ toàn cầu.

-  Ông Nguyễn Hữu Yên Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM

Là đầu tàu kinh tế và khoa học - công nghệ của cả nước, TP.HCM xác định tiên phong phát triển ngành bán dẫn, đây không chỉ là cơ hội, mà còn là trách nhiệm lịch sử, có sức lan tỏa đến toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước.

Dù vậy, thách thức vẫn còn rất lớn khi thiếu hụt nguồn nhân lực cả về số lượng lẫn chất lượng, vốn đầu tư hạ tầng lớn, thiếu chính sách đột phá để thu hút nhân tài và dự án, sự liên kết giữa Nhà nước - trường/viện - doanh nghiệp chưa chặt chẽ, chưa mở rộng quy mô liên vùng và cả nước…

Ông Lê Trường Duy, Giám đốc Trung tâm Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (HCMC C4IR) dẫn báo cáo của Deloitte, quy mô thị trường bán dẫn toàn cầu dự kiến đạt 1.000 tỷ USD vào năm 2030, trong khi thế giới thiếu hụt ít nhất 1 triệu kỹ sư. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội lớn cho Việt Nam.

Hiện, ngành bán dẫn trong nước mới ở giai đoạn khởi đầu nhưng đã có những bước chuyển mình. Samsung, Amkor, Nvidia, Qualcomm… chọn Việt Nam làm điểm đến chiến lược. Trong nước, Viettel, FPT Group bắt đầu tham gia chuỗi cung ứng. Đây là thời điểm quan trọng để Việt Nam tiến sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Duy thông tin, thực tế cho thấy cả nước mới có khoảng 7.000 kỹ sư vi mạch. Mỗi năm, TP.HCM chỉ cung cấp 400 - 500 sinh viên cho các công ty, đáp ứng chưa tới 10% nhu cầu theo chiến lược quốc gia. Đặc biệt, giảng viên có kinh nghiệm “tape-out chip” (hoàn thiện thiết kế cho một bộ vi mạch) tại TP.HCM chỉ chưa đến 10 người. Trong khi đó, thị trường vi mạch còn non trẻ, tăng trưởng chậm do yêu cầu vốn và thời gian đầu tư lớn.

Liên minh bán dẫn và những giải pháp đột phá

Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM cùng Hội Công nghệ vi mạch bán dẫn TP.HCM (HSIA) đã thành lập Liên minh Nghiên cứu và Đào tạo nhân lực bán dẫn, vi điện tử (ARTSeMi).

Liên minh này kỳ vọng trở thành “ngôi nhà chung” hợp tác thực chất thông qua hoạt động đổi mới chương trình đào tạo, gắn kết doanh nghiệp vào quy trình giảng dạy, chia sẻ nguồn lực nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Đây được coi là bước đi chiến lược để hình thành thế hệ “nhân lực vàng” cho ngành bán dẫn, hiện thực hóa mục tiêu tự chủ công nghệ và phát triển bền vững kinh tế số.

Theo ông Lê Trường Duy, thời gian tới, HCMC C4IR sẽ phối hợp cùng HSIA và Liên minh để xây dựng viện nghiên cứu chuyên sâu về bán dẫn để cơ cấu lại các chương trình nghiên cứu và phát triển (R&D) trọng điểm quốc gia. Đồng thời duy trì chương trình phát triển sản phẩm quốc gia, thiết lập các liên minh R&D liên ngành, liên vùng, quốc tế; thúc đẩy hợp tác nghiên cứu, đào tạo và chuyển giao công nghệ…

Theo ông Vinh, kể từ khi ra mắt vào năm 2022, với sự hỗ trợ từ Synopsys Academics Research Alliances (SARA), chương trình đã tổ chức thành công 5 khóa đào tạo, trang bị kiến thức và kỹ năng chuyên nghiệp cho hơn 200 sinh viên Việt Nam. Tỷ lệ có việc làm sau tốt nghiệp đạt trung bình 90%, với phần lớn học viên được tuyển dụng vào các công ty thiết kế IC hàng đầu tại Việt Nam và trong khu vực châu Á.

Ngoài ra, đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, Thạc sĩ Nguyễn Phúc Vinh, Giám đốc kỹ thuật cấp cao Synopsys Việt Nam cho rằng, giải pháp cấp bách hiện nay là triển khai mô hình “liên kết 3 bên”: Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp thông qua các khóa đào tạo ngắn hạn, gắn đào tạo với nhu cầu doanh nghiệp để duy trì phát triển nhân lực hiệu quả.

Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM nhận định, để đạt mục tiêu, các trường đại học và viện nghiên cứu phải nhanh chóng đổi mới giáo trình, rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn. Đặc biệt có cơ chế để doanh nghiệp tham gia sâu từ xây dựng chương trình, tài trợ phòng thí nghiệm, hướng dẫn thực tập đến tuyển dụng.