Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương tiếp nhận bà N.T.S (78 tuổi, xã Mê Linh, Hà Nội) trong tình trạng mệt lả, da tái lạnh, mạch loạn hoàn toàn và huyết áp tụt sâu chỉ còn 50/30 mmHgm biểu hiện sốc tim do rối loạn nhịp nặng.

Nguyên nhân được xác định là do sử dụng củ ấu tầu, một loại thảo dược dân gian nhưng có độc tính cao nếu không được chế biến đúng cách.

Bệnh nhân đang điều trị tại cơ sở y tế.

Theo người nhà, bệnh nhân có tiền sử đau khớp kéo dài và từng sử dụng củ ấu tầu cách đây 20 năm, với kết quả giảm đau hiệu quả. Gần đây, do tình trạng đau tái phát, bà đặt mua củ ấu tầu qua mạng, hàng được gửi từ vùng cao để nấu nước uống chữa bệnh.

Mặc dù được hướng dẫn chỉ dùng 1-2 củ/tuần, bà N.T.S đã tự ý sắc liền 5 củ một lần. Khoảng 30 phút sau khi uống, bà xuất hiện chóng mặt, buồn nôn, nôn mửa và nhanh chóng rơi vào tình trạng tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim.

Tại Khoa Cấp cứu, Thạc sỹ, bác sỹ Ninh Thị Ngọc và ê-kíp đã khẩn trương thực hiện các biện pháp hồi sức tích cực, bao gồm truyền dịch chống sốc, dùng thuốc chống rối loạn nhịp, đặt monitor theo dõi liên tục để kiểm soát ngoại tâm thu thất chùm đôi, chùm ba, một dạng rối loạn nhịp tim nguy hiểm có thể gây tử vong. Bên cạnh đó, bệnh nhân được rửa dạ dày, sử dụng than hoạt tính và theo dõi sát các dấu hiệu nhiễm độc hệ thần kinh và tim mạch.

Bác sỹ Ngọc cho biết, độc chất chính trong củ ấu tầu là aconitin, một alcaloid cực độc có thể gây rối loạn dẫn truyền tim như nhịp chậm, ngoại tâm thu thất, co giật, mất ý thức và có thể tử vong nhanh chóng. Ca ngộ độc này may mắn được phát hiện sớm và xử trí đúng phác đồ, giúp bệnh nhân qua cơn nguy kịch.

Sau khoảng 3 giờ điều trị tích cực, huyết động của bệnh nhân ổn định, nhịp tim trở lại bình thường và giảm dần liều thuốc chống rối loạn nhịp. Bệnh nhân tỉnh táo, tiếp xúc tốt và các chỉ số sinh tồn ổn định. Hiện bà vẫn đang được theo dõi chặt chẽ tại Khoa Cấp cứu để phòng nguy cơ loạn nhịp tái phát hoặc tổn thương thần kinh muộn sau ngộ độc.

Theo bác sỹ Ngọc, độc tố aconitin có thể ảnh hưởng kéo dài tới dẫn truyền tim, do đó bệnh nhân cần được theo dõi ít nhất 2-3 ngày dù đã qua cơn nguy kịch.

Củ ấu tầu, còn gọi là ấu tẩu, ô đầu hay phụ tử, thường mọc ở vùng núi cao phía Bắc Việt Nam và một số tỉnh miền núi Trung Quốc. Trong Đông y, củ này chỉ được sử dụng sau khi đã qua chế biến kỹ (phụ tử chế) với liều lượng rất nhỏ, chủ yếu dùng để xoa bóp hoặc điều trị ngoại trú dưới sự kiểm soát của thầy thuốc. Trái lại, củ tươi hay sống chứa hàm lượng aconitin rất cao, chỉ khoảng 2 mg có thể gây rối loạn nhịp tim và 5 mg có thể gây tử vong, tương đương vài củ nhỏ.

Các bác sỹ cảnh báo người dân tuyệt đối không tự ý mua, sắc uống hoặc ngâm rượu củ ấu tầu hay bất kỳ loại thảo dược có độc tính cao nếu chưa được chế biến đúng cách. “Người dân không nên tin vào hướng dẫn truyền miệng hay thông tin trên mạng về “củ ấu tầu chữa đau khớp”, bởi nhiều sản phẩm rao bán không rõ nguồn gốc và tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc.

“Khi xuất hiện các triệu chứng bất thường như chóng mặt, buồn nôn, tê môi, loạn nhịp hoặc tụt huyết áp sau khi dùng thảo dược, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời”, bác sỹ Ngọc nhấn mạnh.