Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đang xây dựng Đề án Cơ cấu lại theo mô hình tập đoàn

Làm rõ phương án tăng vốn

Sau hơn 1 tháng nghiên cứu, đầu tuần này, Bộ Xây dựng đã có Công văn số 11398/BXD-QLDN gửi Bộ Tài chính để tham gia ý kiến về Đề án Cơ cấu lại Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) giai đoạn 2026-2030.

Được biết, tại Thông báo số 157/TB-VPCP, ngày 5/4/2025 về kết luận Phiên họp lần thứ nhất Ban Chỉ đạo các công trình, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã giao Bộ tài chính chủ trì, chỉ đạo, tổ chức lập Đề án Cơ cấu lại VNR theo định hướng mô hình Tập đoàn. Đây là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp duy nhất đang kinh doanh, khai thác hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia có thể tham gia vào quá trình triển khai các siêu dự án hạ tầng đường sắt, trong đó có đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Liên quan đến phương án tăng vốn điều lệ cho VNR thông qua đầu tư đầu máy, toa xe cho đường sắt hiện hữu bằng nguồn vốn nhà nước, Bộ Xây dựng đề nghị Bộ Tài chính chỉ đạo VNR rà soát số liệu vốn chủ sở hữu của Tổng công ty dự kiến dành cho dự án đầu tư đầu máy, nhằm bảo đảm thống nhất và phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp.

Về phương án tăng vốn điều lệ thông qua việc tiếp nhận các tài sản hạ tầng, thiết bị đường sắt theo hình thức tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Bộ Xây dựng đề nghị cơ quan chủ trì lập Đề án bổ sung, làm rõ căn cứ pháp lý về khả năng quản lý, khai thác tài sản của VNR để xây dựng phương án đầu tư bổ sung vốn điều lệ bằng giá trị tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, theo quy định tại Điều 5 và Điều 7, Nghị định số 15/2025/NĐ-CP.

Đối với đề xuất giữ nguyên 12 chi nhánh khai thác đường sắt, 15 công ty cổ phần đường sắt và 5 công ty cổ phần thông tin tín hiệu đường sắt trong giai đoạn 2029-2030, Bộ Xây dựng đề nghị VNR nghiên cứu tinh giản bộ máy tại các đơn vị có chức năng tương đồng, bảo đảm phù hợp với việc tinh gọn bộ máy hành chính khi cả nước đã rút gọn từ 63 xuống 34 tỉnh, thành phố, nhằm thuận lợi hơn trong phối hợp với địa phương bảo đảm an toàn chạy tàu, an ninh, trật tự.

“Đề nghị làm rõ nguồn lực để thành lập Tổng công ty Kết cấu hạ tầng đường sắt Việt Nam; Công ty TNHH MTV 100% vốn nhà nước Vận tải hành khách đường sắt tốc độ cao Việt Nam; nâng cấp Trường cao đẳng Đường sắt thành Học viện Đường sắt vào thời điểm thích hợp - từ ngân sách nhà nước hay từ kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của Tập đoàn Đường sắt Việt Nam”, ông Nguyễn Danh Huy, Thứ trưởng Bộ Xây dựng nêu rõ.

Hai kịch bản hình thành

Đầu tháng 9/2025, Bộ Tài chính đã có Công văn số 13632/BTC-DNNN gửi các bộ: Xây dựng, Nội vụ, Công thương, Tư pháp, Giáo dục và Đào tạo, Khoa học và Công nghệ để xin ý kiến về Đề án Cơ cấu lại VNR giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn 2035.

Theo đó, Đề án hướng tới mục tiêu phấn đấu đến hết năm 2030, VNR chuyển đổi thành công sang mô hình tập đoàn, đủ năng lực tổ chức, khai thác hiệu quả các tuyến đường sắt mới khi được giao; đóng góp tích cực vào phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; đồng thời nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, tăng trưởng bền vững trên tuyến đường sắt hiện hữu, phát huy vai trò của đường sắt trong phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn.

Tập đoàn này sẽ là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước duy nhất, lớn nhất Việt Nam, kinh doanh vận tải đường sắt và kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia; quản lý, sử dụng, khai thác hiệu quả tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia được giao, nhằm cung cấp dịch vụ vận tải đường sắt chất lượng cao.

Một trong những điểm nhấn quan trọng trong lộ trình cơ cấu lại VNR theo hướng mô hình tập đoàn giai đoạn 2031-2035 được đề cập trong Đề án là sự phụ thuộc vào kịch bản đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Với kịch bản 1, Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được hình thành từ nguồn vốn đầu tư công, trong giai đoạn 2031-2035, VNR kiến nghị thành lập Tổng công ty Kết cấu hạ tầng đường sắt Việt Nam (Công ty TNHH MTV do Công ty mẹ - Tập đoàn Đường sắt Việt Nam nắm giữ 100% vốn điều lệ). Thời điểm thành lập đơn vị này dự kiến trước 1 năm khi Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hoàn thành giai đoạn II.

Với kịch bản 2, Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được hình thành từ nguồn vốn không phải đầu tư công, VNR chỉ đề xuất thành lập Học viện Đường sắt Việt Nam, được nâng cấp từ Trường cao đẳng Đường sắt. Thời điểm thành lập dự kiến sau khi tiếp nhận các thiết bị đào tạo, mô phỏng phục vụ đào tạo nguồn nhân lực cho tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

VNR cũng đề nghị Bộ Tài chính báo cáo các cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt bổ sung vốn điều lệ của Tổng công ty với vai trò mới là Tập đoàn Đường sắt Việt Nam giai đoạn 2026-2035, với kịch bản 1 là 107.241,29 tỷ đồng và với kịch bản 2 là 35.413,79 tỷ đồng.

Một điểm đáng chú ý khác là việc VNR đề xuất giao tài sản gồm 6 ga (Hải Phòng, Thanh Hóa, Vinh, Huế, Đà Lạt và Sài Gòn) cho Tổng công ty theo hình thức tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp. VNR xác định giá trị còn lại của 6 ga khoảng 56,53 tỷ đồng, song để thực hiện mục tiêu kế hoạch đề ra, Tổng công ty sẽ cần khoảng 3.457 tỷ đồng để xây dựng, sửa chữa, cải tạo các công trình, tài sản vật kiến trúc tại 6 ga này.

“Để bảo đảm hiệu quả đầu tư cũng như thuận lợi cho công tác đầu tư xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì, đề nghị Thủ tướng báo cáo Quốc hội xem xét giao VNR tiếp nhận, quản lý, bảo trì, vận hành, khai thác các tuyến đường sắt mới được hình thành bằng nguồn vốn đầu tư công trong giai đoạn tới (ngoài tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam) và trong điều kiện cho phép, được làm chủ đầu tư các dự án này”, ông Hoàng Gia Khánh, Tổng giám đốc VNR kiến nghị.