Bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó trưởng phòng WTO và Đàm phán thương mại, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương)

VIFTA là FTA “non trẻ” nhất trong mạng lưới các FTA của Việt Nam có hiệu lực vừa tròn 1 năm, kết quả thực thi FTA này năm qua có gì tiến triển so với trước khi chưa có FTA, thưa bà?

Việt Nam và Israel ký kết VIFTA vào tháng 7/2023, đến ngày 17/11/2024, Hiệp định chính thức có hiệu lực, chúng ta cũng đã có hơn một năm thực thi FTA này. Phía Israel dành cho chúng ta nhiều ưu đãi, nhất là với những ngành có thế mạnh xuất khẩu như da giày hay dệt may. Có những mức thuế suất đang 6-12% đã có sự cắt giảm ngay khi Hiệp định có hiệu lực.

Ở chiều ngược lại, chúng ta cắt giảm thuế đối với những mặt hàng mà Israel có thế mạnh xuất khẩu sang Việt Nam. Chẳng hạn, phân bón, máy móc thiết bị đang có thuế từ 0 - 20% thì có một số giảm ngay về 0% khi hiệp định có hiệu lực và một số cũng giảm theo lộ trình từ 3 đến 10 năm.

Đến nay, có khoảng 70 diện mặt hàng của Việt Nam được xuất khẩu sang Israel. Ngoài ra, Việt Nam nhập khẩu từ Israel khoảng trên dưới 2,5 tỷ USD mỗi năm, gồm máy tính, thiết bị điện tử, phụ tùng, linh kiện bán dẫn, phân bón, máy móc, công cụ…

Sau 1 năm thực thi, thương mại song phương tăng 19%, một số mặt hàng tăng khá: giày dép chúng tăng hơn 14%, cà phê tăng 80%, dệt may tăng trưởng hơn 12%. Về nhập khẩu, số liệu 10 tháng/2025, nhập máy tính và sản phẩm điện tử từ Israel tăng 25%, máy móc, thiết bị tăng 8%, phân bón tăng 3%...

Là đơn vị được giao đầu mối tổ chức thực thi VIFTA, thời gian qua, Vụ Chính sách thương mại đa biên đã có những hoạt động nào nào để thúc đẩy thực thi Hiệp định?

Như rất nhiều FTA trước đây, đặc biệt là những FTA thế hệ mới, trong đó có FTA với Israel, Vụ Chính sách thương mại đa biên có rất nhiều hoạt động điều phối để giúp cho việc hiện thực hóa những lợi ích của FTA này đến doanh nghiệp nhằm tối ưu hóa lợi ích.

Chúng tôi đã phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan rà soát các văn bản pháp luật trong nước để có thể tiến hành nội luật hóa những văn bản pháp luật để thực thi hiệp định. Chẳng hạn, Bộ Tài chính đã đã trình Chính phủ ban hành nghị định về biểu thuế ưu đãi nhập khẩu đặc biệt dành cho Israel vào Việt Nam hay Bộ Công thương đã ban hành Thông tư quy định về chứng nhận xuất xứ để đảm bảo rằng hàng hóa của Israel vào Việt Nam có thể đáp ứng được những quy định về quy trình, thủ tục, hồ sơ xuất xứ và có thể được hưởng những ưu đãi từ hiệp định.

Bộ Công thương đã lấy ý kiến của 14 bộ, ngành Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) sau đó đã tổng hợp, tiếp thu ý kiến và trình lên Chính phủ ban hành kế hoạch hành động thực thi VIFTA. Israel cũng nội luật hóa những cam kết trong hiệp định để hàng hóa của chúng ta vào đó được hưởng thuế ưu đãi

Đồng thời, kết hợp với những doanh nghiệp đầu tư của Israel có thế mạnh trong những lĩnh vực mà Việt Nam có nhu cầu xuất khẩu nhằm thúc đẩy chuỗi cung ứng tốt hơn.

Sau năm đầu tiên thực thi VIFTA, theo bà, các ngành hàng, doanh nghiệp cần có những chuyển biến ra sao để gia tăng hiệu quả tận dụng Hiệp định trong giai đoạn tới?

Đầu tiên, doanh nghiệp cần chủ động hơn trong việc nắm bắt các thông tin cam kết của Hiệp định, thông tin thị trường, chủ động đầu tư sản xuất sản phẩm với các tiêu chuẩn, mà thị trường yêu cầu. Theo tôi, từ thực tế hoạt động, doanh nghiệp cần đưa ra những kiến nghị cụ thể, có thể qua hiệp hội ngành hàng hoặc trực tiếp lên các cơ quan Chính phủ để chúng tôi tổng hợp và đưa ra chiến lược trong quá trình triển khai. Bởi, ý kiến của doanh nghiệp và những phản hồi, là đầu vào quan trọng trong để có thể cụ thể hóa thành đề án, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp được tốt hơn.

Vụ Chính sách thương mại đa biên cùng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài là đơn vị đầu mối hàng năm họp các Ủy ban Thương mại với phía Israel, với Ủy ban Thương mại hàng hóa, Ủy ban Hải quan, Ủy ban Xuất xứ. Từ những vướng mắc, chúng tôi sẽ tổng hợp, nếu như tạo ra những tác động đủ lớn sẽ đưa  vấn đề ra để thảo luận với phía bạn, để cùng nhau tháo gỡ.

Bộ Công thương đang xây dựng Đề án Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, bao giờ thì doanh nghiệp nhận được sự hỗ trợ bài bản từ hệ sinh thái này?

Đề án Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA đang được xây dựng nhằm giải quyết được những khó khăn, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích của các FTA, trong đó có FTA Việt Nam - Israel. Đây cũng là bước đi chiến lược nhằm thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về nâng cao năng lực hội nhập, tạo động lực tăng trưởng thương mại và kinh tế.

Từ những khó khăn của doanh nghiệp khi thực thi các FTA (thiếu thông tin thị trường, không thể tiếp cận được nguồn tín dụng để đầu tư sản xuất, đổi mới công nghệ, chưa tuân thủ các quy định của thị trường…),  chúng tôi đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ về một ý tưởng liên quan đến xây dựng một hệ sinh thái, hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA. Văn phòng Hệ sinh thái hỗ trợ FTA kỳ vọng sẽ được khai trương vào tháng 6/2026.