Hiện nay, dịch sốt xuất huyết tại Việt Nam đang bước vào mùa cao điểm.

Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước đã ghi nhận hơn 32.000 ca mắc. Trong điều kiện thời tiết mưa nhiều, nóng ẩm như hiện nay, muỗi truyền bệnh ngày càng sinh sôi mạnh, làm gia tăng nguy cơ lây lan.

Ảnh minh họa.

Sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là một trong những bệnh truyền nhiễm do virus lây qua muỗi có tốc độ lan truyền nhanh nhất trên thế giới.

Với xu hướng biến đổi khí hậu, đô thị hóa và môi trường sống ngày càng thuận lợi cho muỗi phát triển, gánh nặng của bệnh SXHD không ngừng gia tăng.

Đặc biệt, khu vực châu Á - Thái Bình Dương hiện chiếm tới 70% tổng số ca bệnh toàn cầu. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, đặc biệt trong mùa mưa từ tháng 6 đến tháng 11 hằng năm.

Theo các chuyên gia, SXHD không chỉ phổ biến mà còn là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, với tỷ lệ mắc cao vượt trội so với nhiều bệnh khác có thể phòng ngừa bằng vắc-xin.

Số liệu năm 2024 cho thấy, tỷ lệ mắc SXHD cao gấp 11.500 lần so với bệnh não mô cầu, gấp 8,4 lần sởi và gấp 3,1 lần tay chân miệng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về các giải pháp phòng ngừa chủ động, trong đó, vắc-xin đóng vai trò then chốt.

Tại Hội thảo khoa học chuyên đề nhằm cập nhật thông tin về vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản và sốt xuất huyết vừa được tổ chức, PGS-TS.Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm (Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương) cho biết, tại Việt Nam hiện lưu hành đồng thời cả bốn chủng virus Dengue (DENV-1 đến DENV-4), trong đó DENV-1 và DENV-2 chiếm ưu thế.

Việc lưu hành cùng lúc nhiều type virus làm gia tăng nguy cơ tái nhiễm và mắc bệnh nặng, nhất là ở những người đã từng bị sốt xuất huyết. Do đó, một loại vắc-xin có khả năng bảo vệ trước cả bốn chủng virus là mục tiêu quan trọng trong công tác kiểm soát dịch bệnh.

Vắc-xin TAK-003 (tên thương mại QDENGA), do hãng Takeda phát triển, là vắc-xin tứ giá sống, giảm độc lực, tái tổ hợp.

Vắc-xin sử dụng khung virus DENV-2 để biểu hiện các protein cấu trúc của cả bốn type virus Dengue, từ đó tạo ra đáp ứng miễn dịch cân bằng, bao gồm cả ở người chưa từng mắc bệnh trước đó.

Chương trình nghiên cứu lâm sàng toàn cầu, bao gồm nghiên cứu pha 3 TIDES (DEN-301), đã được thực hiện tại nhiều quốc gia có dịch lưu hành, với hơn 28.000 người tham gia.

Kết quả cho thấy TAK-003 có hiệu lực trung bình 80% trong việc phòng ngừa sốt xuất huyết có triệu chứng và lên đến 90% trong ngăn ngừa nhập viện, đặc biệt hiệu quả ở trẻ em và thanh thiếu niên. Đáng chú ý, vắc-xin này vẫn mang lại hiệu quả rõ rệt ngay cả ở người chưa từng nhiễm virus Dengue.

Về tính an toàn, các dữ liệu từ nghiên cứu pha 3 và triển khai thực tế đều cho thấy TAK-003 có hồ sơ an toàn tốt. Phản ứng sau tiêm chủ yếu ở mức nhẹ và thoáng qua, phổ biến nhất là đau tại chỗ tiêm (43%) và đau đầu (34%).

Tỷ lệ sốt sau tiêm chỉ khoảng 8,9%, chủ yếu là sốt nhẹ, tự hồi phục sau 1-2 ngày. Đặc biệt, không ghi nhận sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ phản ứng nghiêm trọng giữa nhóm tiêm vắc-xin và nhóm tiêm giả dược.

Tại Đức, Trung tâm Y học Nhiệt đới Berlin đã tiêm TAK-003 cho hơn 26.000 người, chủ yếu là du khách đến vùng có dịch. Ghi nhận cho thấy rất ít tác dụng phụ và không có phản ứng nghiêm trọng nào liên quan đến vắc-xin.

Tại Argentina, quốc gia đầu tiên triển khai tiêm cộng đồng quy mô lớn, hệ thống Vacunar S.A. đã tiêm hơn 107.000 liều trong 9 tháng đầu tiên, với tỷ lệ phản ứng sau tiêm cực thấp: 2,4/1.000 liều đầu và 0,3/1.000 liều thứ hai. Chỉ ba trường hợp phản ứng nghiêm trọng cần theo dõi, chưa có bằng chứng liên quan đến vắc-xin.

Với bằng chứng khoa học và hiệu quả thực tế, TAK-003 đã được cấp phép sử dụng tại nhiều quốc gia như Argentina, Indonesia, Peru, Honduras và mới đây là Việt Nam.

Một số nước đã triển khai tiêm chủng diện rộng trong cộng đồng, ghi nhận kết quả tích cực trong việc giảm số ca mắc và nhập viện. Tại Indonesia, hơn 6,6 triệu liều TAK-003 đã được phân phối chỉ trong năm đầu tiên.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã phê duyệt sử dụng vắc-xin TAK-003 cho người từ 4 tuổi trở lên, không yêu cầu xét nghiệm huyết thanh trước tiêm. Đây là một bước tiến quan trọng, giúp đơn giản hóa quy trình sàng lọc và mở rộng khả năng tiếp cận tiêm chủng.

Trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp, theo PGS-TS.Phạm Quang Thái, vắc-xin là giải pháp chủ động, lâu dài và bền vững, bổ trợ cho các biện pháp truyền thống như diệt muỗi, lăng quăng và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Trong thời gian tới, để phát huy tối đa hiệu quả của vắc-xin, theo một số chuyên gia, Việt Nam cần xây dựng chiến lược tiêm chủng hợp lý theo vùng dịch tễ, ưu tiên các nhóm tuổi có nguy cơ cao, đồng thời tích hợp giám sát chặt chẽ sau tiêm để đánh giá liên tục hiệu quả và độ an toàn trong điều kiện thực tế.

Sự phối hợp liên ngành, chia sẻ dữ liệu giữa các quốc gia và cập nhật khoa học thường xuyên sẽ là chìa khóa để giảm thiểu gánh nặng bệnh sốt xuất huyết một cách bền vững trong tương lai.