Cơn sốt quạt phun sương đang bắt đầu giảm nhiệt thì lại một cơn sốt quạt mới xuất hiện: Đó là quạt điều hoà (có nơi gọi là máy làm mát không khí).

Bạn nghĩ thế nào khi có một chiếc quạt làm mát không thua kém gì máy điều hoà nhiệt độ - có thể làm giảm nhiệt độ phòng đến 15 độ C - nhưng chi phí rẻ hơn nhiều điều hoà, không tốn điện (công suất trên dưới 100watt), không làm khô phòng, không phải đóng kín cửa như dùng điều hoà? Chắc chắn là rất tuyệt vời và có thể tin được bởi công nghệ ngày càng phát triển, hiện đại.

Chỉ duy nhất có điều phải băn khoăn đó là những thông tin về hiệu quả làm mát của quạt điều hoà đều đến từ... quảng cáo.

Quảng cáo so sánh trực diện, quạt điều hoà "ăn đứt" máy điều hoà

Tại các siêu thị điện máy, quạt điều hoà thường được bày bán ở vị trí trung tâm gần cửa ra vào. Đây cũng là điều dễ hiểu bởi sản phẩm này đang vào mùa mua sắm, nhất là trong điều kiện thời tiết ngày càng nóng.

Giá bán quạt điều hoà khá chênh lệch, từ hơn 2 triệu đồng đến 15 triệu đồng, tuỳ thuộc vào nguồn gốc xuất xứ, thương hiệu và diện tích phòng cần làm mát. Ấn tượng đầu tiên với quạt điều hoà chính là khả năng làm mát giảm nhiệt đến 15 độ C được niêm yết to tướng, nổi bật trên sản phẩm.

Bảng so sánh quạt điều hoà và điều hoà trên website bán sản phẩm Hanami

Thực tế, tại siêu thị và trên các trang bán hàng online, chỉ có một số sản phẩm quạt điều hoà mạnh dạn tuyên bố như vậy, trong đó có quạt điều hoà của Sunhouse và Hanami. Xuất xứ sản phẩm đa dạng, từ liên doanh đến Thái Lan, Trung Quốc. Công nghệ được quảng cáo hoặc là Nhật Bản, Hàn Quốc. Nếu là sản phẩm xuất xứ Trung Quốc thì nó cũng là "sử dụng công nghệ Hàn Quốc".

Các tính năng của quạt như hẹn giờ, điều khiển từ xa, nhiều lớp lọc, làm mát nhanh, lớp lọc gỗ sồi... Để người dùng thấy rõ được hiệu quả của quạt điều hoà, có nhà phân phối đã lập bảng so sánh nó với điều hoà nhiệt độ.

Nếu nhìn bảng so sánh trên đây, có thể thấy quạt điều hoà chiếm ưu thế: là một sản phẩm xanh, sạch (tiết kiệm điện, thân thiện môi trường), giá thành lại rất rẻ so với điều hoà. Vậy thì có thể nào quạt điều hoà sẽ gióng hồi chuông báo tử cho điều hoà?

Song vấn đề không đơn giản như vậy bởi vì có nhiều điều về loại sản phẩm này mà nhà phân phối, nhà sản xuất đã không đề cập tới hoặc thông tin mập mờ dễ gây hiểu lầm cho người tiêu dùng.

Không giảm được tới 15 độ C

Cơ chế hoạt động của quạt điều hoà rất đơn giản: không khí nóng từ bên ngoài được đẩy qua một tấm màng dày sũng nước. Nước chiếm nhiệt từ không khí bên ngoài và bốc hơi. Do sự truyền nhiệt từ không khí vào nước, nhiệt độ của không khí giảm, làm cho nó tương đối mát. Không khí mát mẻ này sau đó lan toả làm giảm nhiệt độ tổng thể của căn phòng, đồng thời quạt tạo lưu thông không khí với bề mặt cơ thể người, tạo trao đổi nhiệt giữa người và không khí khiến cho chúng ta có cảm giác mát hơn trong ngày hè nóng nực.

Chính vì làm mát không khí bằng bốc hơi nước nên nó có bổ sung độ ẩm cho căn phòng, mặc dù mức độ không bằng quạt phun sương. Loại quạt này cũng chỉ có tác dụng tốt nhất là trong điều kiện nắng và khô. Nếu độ ẩm quá lớn, quạt sẽ chỉ có tác dụng như quạt điện bình thường cộng thêm bổ sung độ ẩm cho căn phòng.

Trên thị trường, chỉ có một số sản phẩm, trong đó có sản phẩm của Sunhouse quảng cáo giảm nhiệt độ phòng tới 15 độ C

Về khả năng làm mát, cụ thể là giảm nhiệt độ tới 15 độ C, theo một chuyên gia Viện Khoa học và Công nghệ Nhiệt Lạnh (ĐH Bách Khoa Hà Nội), việc giảm nhiệt độ tuỳ thuộc vào điều kiện không khí và độ ẩm, nhưng nói chung trong điều kiện Việt Nam, quạt điện thường chỉ giảm được 0-5 độ C. Ông tin rằng trong điều kiện lý tưởng, quạt điều hoà khó có thể giảm được tối đa 10 độ C vì ngay cả điều hoà cũng không làm giảm được đến 15 độ C trong điều kiện phòng kín.

Trao đổi với phóng viên qua điện thoại, một đại diện của Sunhouse cho biết quạt điều hoà của họ giảm tới 15 độ C là trong điều kiện lý tưởng – nhiệt độ bên ngoài bằng hoặc cao hơn 42 độ C, độ ẩm dưới 40%, phòng thoáng. Còn trong điều kiện thông thường, quạt có thể giúp nhiệt độ phòng giữ ở 27-28 độ C. Thông tin này cũng đã được công khai trên website của công ty.

Khi được hỏi tại sao trên nhãn mác sản phẩm bày bán tại siêu thị lại chỉ đề cập đến con số giảm 15 độ C mà không ghi rõ hoặc giải thích trong điều kiện lý tưởng, người đại diện Sunhouse giải thích họ đã đào tạo cho người bán hàng cụ thể rồi, nhưng có thể người bán, hoặc người mẫu giới thiệu sản phẩm quên không đề cập đến.

Mô hình mô tả cách làm mát của quạt điều hoà

Còn tại sao trên thị trường chỉ có một số sản phẩm quạt điều hoà, trong đó có Sunhouse tuyên bố giảm được 15 độ C? Kết quả này dựa trên căn cứ, cơ sở khoa học nào? Người đại diện công ty đáp không dựa trên cơ sở khoa học nào mà sản phẩm khi được bán ra thị trường đều qua phòng kiểm định chất lượng, qua QUATEST (Trung tâm kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng) kiểm định.

Kể cả giả sử như tuyên bố của nhà sản xuất là đúng, thì chắc chắn quạt điều hoà ở Việt Nam không bao giờ đạt được hiệu quả làm giảm nhiệt độ không khí đến 15 độ C. Nguyên nhân là Việt Nam ở vùng khí hậu có độ ẩm cao, trên dưới 80% (theo Một số thông tin về địa lý Việt Nam, website chinhphu.vn).

Những điều nhà sản xuất không nói

Quạt điều hoà tiêu thụ ít điện, rẻ (hơn điều hoà) thân thiện môi trường là điều không thể phủ nhận. Nhưng nó có những nhược điểm mà người bán hàng hoặc nhà sản xuất không muốn nói ra.

Trước hết là kích thước chiếc quạt này khá lớn. Một chiếc quạt làm mát cho phòng diện tích từ 23m2 có kích thước chiều cao gần 1m, rộng 0,5m. Quạt thường phải để cách tường vài chục cm cho nên khá tốn diện tích.

Nhược điểm khác của quạt là chạy phát ra tiếng ồn. Do quạt bày bán ở siêu thị trong không gian rộng, ồn và người bán hàng cũng không khuyến nghị khách hàng nên hầu như không mấy người biết được điều này.

Quạt điều hoà kích thước cồng kềnh

Mặc dù không phun sương trực tiếp như quạt phun sương nhưng quạt điều hoà cũng "ngốn" nước không kém. Theo thông số nhà sản xuất, có quạt dung tích bình chứa 23 lít nước chỉ sử dụng được từ 5-9 giờ liên tục. Có máy cỡ to, chứa đến 45 lít nước nhưng sử dụng liên tục được có 8 tiếng. Tất nhiên, khi hết nước quạt vẫn chạy như quạt điện bình thường.

Do nó được so sánh với điều hoà nên có thể khiến hiểu lầm nó có công dụng như máy điều hoà. Nhưng thực chất, quạt điều hoà không thể điều khiển tăng - giảm nhiệt độ như điều hoà. Điều quan trọng, hiệu quả của quạt điều hoà phụ thuộc rất nhiều vào môi trường: độ ẩm không khí, nhiệt độ. Độ ẩm không khí càng cao, khả năng làm mát bằng hơi nước càng thấp.

Quạt điều hoà làm tăng độ ẩm trong phòng. Mặc dù phòng khi sử dụng quạt điều hoà nên thông thoáng (mở cửa), nhưng nó cũng làm tăng độ ẩm đáng kể trong nhà (thử tưởng tượng vài chục lít nước bốc hơi trong một ngày) dẫn đến sự phát triển của nấm mốc, có thể làm hư hại đồ nội thất. Bản thân người sinh sống trong nhà có thể có cảm giác dính nhớp nháp. Do quạt có bình chứa nước và tấm màng gỗ thường xuyên ướt nên quạt điều hoà có thể là nơi cho muỗi sinh sôi.