Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến sửa 3 luật về giáo dục

Bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh

Trước khi trình Quốc hội, 3 dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp đã được đặt lên bàn nghị sự của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong Phiên họp thứ 48 vừa qua.

Với Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, tại tờ trình, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nêu rõ, một trong những mục đích ban hành Luật là bảo đảm bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết, 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân, tổ chức, cơ sở giáo dục trong tiếp cận và thực hiện các thủ tục hành chính trong lĩnh vực giáo dục.

Theo kết quả rà soát, đánh giá, trong tổng số 126 thủ tục hành chính hiện hành chịu tác động của Luật Giáo dục năm 2019, có 69 thủ tục hành chính (chiếm 54,76%) dự kiến bị tác động bởi các nội dung sửa đổi, bổ sung tại Dự thảo luật sửa đổi. Các quy định sửa đổi, bổ sung tại Dự thảo cho phép cấp văn bằng, chứng chỉ số, song song với bản giấy.

Đặc biệt, Dự thảo quy định theo hướng bỏ việc cấp bằng tốt nghiệp THCS và giao hiệu trưởng/người đứng đầu cơ sở thực hiện chương trình giáo dục THCS xác nhận học bạ việc hoàn thành chương trình THCS. Đồng thời, giao thẩm quyền cho hiệu trưởng trường THPT/người đứng đầu cơ sở thực hiện chương trình giáo dục THPT cấp bằng tốt nghiệp THPT thay cho giám đốc sở giáo dục và đào tạo.

Theo Chính phủ, quy định theo hướng trên phù hợp với thực tiễn, thực hiện triệt để việc phân cấp, phân quyền, tuân thủ nguyên tắc “nơi nào đào tạo, nơi đó cấp bằng”, phù hợp với thông lệ quốc tế.

“Thẩm tra sơ bộ, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc việc bãi bỏ quy định cấp bằng tốt nghiệp THCS. Bằng tốt nghiệp THCS xác nhận việc hoàn thành giai đoạn giáo dục cơ bản, làm cơ sở để tiến hành phân luồng học sinh sau THCS”, Chủ nhiệm Nguyễn Đắc Vinh nêu quan điểm.

Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cũng tán thành việc bãi bỏ toàn bộ các điều quy định về điều kiện thành lập nhà trường và điều kiện được phép hoạt động giáo dục, đình chỉ hoạt động giáo dục; sáp nhập, chia, tách, giải thể nhà trường, chỉ giữ lại quy định về thẩm quyền, thủ tục thành lập hoặc cho phép thành lập, cho phép hoạt động giáo dục, đình chỉ hoạt động giáo dục; sáp nhập, chia, tách, giải thể nhà trường và giao Chính phủ quy định chi tiết.

Liên quan đến vấn đề còn ý kiến khác nhau là có nên tiếp tục tổ chức thi tốt nghiệp PTTH hay không, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nói, ông nghiêng về phương án Chính phủ trình. Đó là vẫn tổ chức thi tốt nghiệp THPT, giao thẩm quyền ra đề cho Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, giao thẩm quyền tổ chức kỳ thi cho các địa phương.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải phản ánh, nhiều ý kiến cử tri cho rằng, tổ chức một kỳ thi mà tỷ lệ tốt nghiệp đạt 95-99% là tốn kém cho cả xã hội. Nhưng cũng có nhiều ý kiến cho là, nếu không thi, thì việc dạy sẽ ảnh hưởng, vì học với tâm lý phải thi và không phải thi sẽ khác nhau.

“Việc thi tốt nghiệp THPT vẫn cần thiết, nếu đề xuất không tổ chức kỳ thi thì phải chấn chỉnh việc dạy học. Học để thi hay học để lấy kiến thức, đấy mới là bản chất mấu chốt của việc có thi tốt nghiệp PTTH hay không, nếu bỏ thi thì sẽ ảnh hưởng đến việc dạy”, bà Hải phát biểu.

Dùng 100% ngân sách vẫn có quyền tự chủ

Với Dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), tờ trình của Chính phủ nêu rõ quan điểm đổi mới tư duy về quản lý nhà nước, chuyển mạnh từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển, quản trị theo mục tiêu, chất lượng và hiệu quả.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cũng nêu rõ, Dự thảo luật có những điểm đột phá so với luật hiện hành. Đó là, định vị vai trò tiên phong của giáo dục đại học, kiến tạo chính sách cho các cơ sở giáo dục đại học đột phá, đi đầu trong đổi mới sáng tạo, đào tạo tinh hoa, đào tạo chất lượng cao và cung cấp nguồn nhân lực trình độ cao phục vụ phát triển đất nước, nhân loại.

Điểm đột phá nữa là khẳng định quyền tự chủ là quyền pháp định, tăng tính chủ động gắn với trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục đại học.

Dự thảo cũng thể hiện đột phá về quản trị và phương thức quản lý nhà nước, hoàn thiện mô hình quản trị ở từng cơ sở giáo dục đại học theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp, quản lý nhà nước chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, ứng dụng công nghệ số và tiêu chuẩn chất lượng để quản lý toàn hệ thống.

Mở rộng, đa dạng hóa nguồn lực và bảo đảm công bằng giữa các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đại học, tạo cơ chế chính sách đột phá huy động mọi nguồn lực, kiến tạo môi trường phát triển, sân chơi cạnh tranh bình đẳng giữa công lập và tư thục, cũng được cho là điểm đột phá ở lần sửa đổi này.

Khẳng định rất ủng hộ vấn đề tự chủ đại học, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, không lấy tự chủ tài chính làm cơ sở của tự chủ đại học, mà tự chủ đại học là quyền pháp định của các cơ sở giáo dục đại học. Đã là cơ sở giáo dục đại học được Nhà nước thành lập hoặc cho phép thành lập, đủ điều kiện hoạt động, thì đương nhiên có quyền tự chủ, dù dùng tiền của mình hay dùng tiền ngân sách nhà nước.

Tự chủ đại học bao gồm quyền tự chủ quản lý về nhân sự, về chuyên môn, về học thuật, quyền tự chủ trong quản lý chiến lược phát triển, đào tạo, quản lý học sinh, sinh viên, trong nghiên cứu khoa học, trong vấn đề liên doanh, liên kết, nhận tài trợ của các tổ chức quốc tế, trong nước và các nguồn hợp pháp, hợp tác đào tạo để nâng cao chất lượng học sinh, sinh viên…

Chỉ rõ “hiện nay có tư duy là anh nào tự chủ được chi thường xuyên, thì có một số quyền, nếu tự chủ được cả chi thường xuyên, cả chi đầu tư, thì có nhiều quyền hơn”, ông Định cho rằng, “dù có dùng 100% ngân sách nhà nước, người ta vẫn có quyền tự chủ, không phải là anh kiếm được tiền thì anh mới tự chủ”.

Cho rằng, cần tập trung thiết kế chuẩn đầu ra, từ đó có chuẩn về tổ chức hoạt động, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi phân tích, khi có chuẩn rồi thì sẽ tạo một không gian pháp lý để tự chủ tối đa cho đại học.

“Ở đây không phải là tự chủ tài chính. Tôi có thể nhận một năm hàng ngàn tỷ đồng của ngân sách nhà nước, nhưng tôi vẫn quyết định chương trình đào tạo, tuyển chọn giáo viên, vẫn quyết định những việc khác theo quy định của pháp luật. Phải như thế mới khai phóng được, mới giải phóng hết được năng lực quản lý”, ông Mãi góp ý.

Báo cáo thêm, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, theo chỉ đạo của Chính phủ, lần này trình Quốc hội sửa đồng bộ cả 3 luật về giáo dục để nhìn nhận một cách có hệ thống. Quá trình xây dựng cả 3 luật đã chủ động thể chế hóa nghị quyết mới của Bộ Chính trị sẽ được ban hành.

“Mục tiêu cao nhất là nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, không chỉ có chất lượng nguồn nhân lực, mà đầu tiên là chất lượng con người. Trên cơ sở chất lượng con người để có chất lượng nguồn nhân lực và cao nhất là phát triển nhân tài”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.

Với Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), Bộ trưởng nêu rõ một yếu tố được nhấn mạnh là tăng cường phân cấp, phân quyền trong điều kiện quyền tự chủ cũng tăng. Vì thế, nhiều nội dung sửa đổi để giải quyết hài hòa giữa tăng quyền tự chủ cho đơn vị và tăng cường hiệu quả, hiệu lực của quản lý nhà nước.

“Xác định kiên quyết buông cái cần buông và nắm thật chắc cái cần nắm, trong đó có việc chỉ nắm vấn đề về con người, quyền thay người, quyền đóng cửa cơ sở giáo dục, ngừng hoạt động đào tạo để cố gắng làm sao nắm - buông không nhầm, tức là buông cái cần phải nắm và cố nắm cái cần buông, đó là tinh thần quan trọng nhất”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.