Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên thảo luận.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, hiện nay khi hàng gian, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng xảy ra thì không có cơ quan nào chịu trách nhiệm chính.

Vì thế, ban hành Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật sửa đổi lần này phải rõ trách nhiệm của Quốc hội, của Chính phủ, của Bộ, ngành có liên quan thì mới xử lý được.

Nội dung trên được Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, sáng 3/6.

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, về quy định công bố hợp quy, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội (cơ quan thẩm tra dự án luật) nêu rõ việc công bố hợp quy là biện pháp, công cụ cần thiết, quan trọng bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng, nâng cao thương hiệu của doanh nghiệp, không nên loại bỏ.

Để khắc phục phát sinh sự trùng lắp trong hoạt động đánh giá sự phù hợp, gây tốn kém chi phí cho doanh nghiệp (do vừa phải tuân thủ quy định về công bố hợp quy theo Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật,vừa phải thực hiện theo yêu cầu của luật chuyên ngành), dự thảo Luật đã quy định mở rộng việc sử dụng chung các kết quả đánh giá sự phù hợp làm cơ sở cho hoạt động công bố hợp quy.

Dự thảo luật cũng quy định miễn thực hiện công bố hợp quy đối với sản phẩm hàng hóa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu quản lý chất lượng theo quy định của pháp luật chuyên ngành để doanh nghiệp chỉ tuân thủ một quy trình, thay vì phải thực hiện hai quy trình như hiện nay.

Để giảm thiểu tối đa thủ tục hành chính, chi phí cho doanh nghiệp, đẩy mạnh số hóa thủ tục đăng ký bản công bố hợp quy, dự thảo Luật đã chỉnh lý quy định về đăng ký hợp quy theo hướng tối giản, theo đó tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo công bố hợp quy trên cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng.

Đề cập có ý kiến đề nghị bỏ quy định công bố hợp quy, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng “cần giữ lại” quy định này. 

“Tôi đề nghị không bãi bỏ mà chỉ điều chỉnh nội dung về thủ tục công bố hợp quy theo hướng rà soát, cập nhật hệ thống tiêu chuẩn nhanh, hài hòa với quy chuẩn quốc tế và đặc biệt, phải điện tử hóa quy trình công bố hợp quy”, bà Hải phát biểu.

Theo bà Hải, quy định công bố hợp quy có rất nhiều lợi ích, như đảm bảo chất lượng an toàn sản phẩm (nhất là với hàng hóa ảnh hưởng đến sức khỏe, môi trường), bảo vệ người tiêu dùng, tạo sân chơi bình đẳng, tránh rào cản thương mại…

Mục đích của quy định rất tốt, rất quan trọng nhưng tuy nhiên những bất cập hiện nay là do việc tổ chức thực hiện gây phiền hà cho doanh nghiệp, chồng chéo giữa các bộ, ngành quản lý, thiếu minh bạch và có thể phát sinh tiêu cực, thiếu kiểm tra sau công bố, bà Hải nhìn nhận.

Những vụ việc như sữa giả, gạo giả, thuốc giả cho thấy chất lượng sản phẩm hàng hóa gắn với bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe, tính mạng nhân dân cần được tiếp tục đặc biệt quan tâm. Vì vậy, không thể bãi bỏ việc công bố hợp quy và nên tăng cường khâu kiểm tra, giám sát, tránh phát sinh những thủ tục hành chính gây phiền hà cho doanh nghiệp hoặc có thể tạo cơ hội để trục lợi hoặc tham nhũng hoặc tiêu cực, bà Hải nêu quan điểm.

Vẫn theo bà Hải, phải cải tiến, đơn giản hóa thủ tục của việc hợp quy để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp; tăng cường chuyển đổi số công bố hợp quy online kết hợp với tăng cường thanh tra, kiểm tra đột xuất và xử lý nghiêm những hành vi vi phạm trong việc trục lợi từ quá trình công bố hợp quy.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh thực tế hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đang xảy ra rất nhiều trong thực tế nhưng không có cơ quan nào chịu trách nhiệm chính. Vì thế, việc sửa luật, theo Chủ tịch Quốc hội, phải quy định rõ trách nhiệm của Quốc hội, Chính phủ các bộ, ngành liên quan để xử lý được những bất cập trong thực tế vừa qua.

Chủ tịch Quốc hội lưu ý việc xây dựng các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật cần tăng tính minh bạch, khả thi và có sự tham gia của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, luật khi ban hành cần có hiệu lực ngay để phục vụ cho mục tiêu cấp bách về tăng trưởng 2 con số, bỏ qua giai đoạn luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư.

Tham gia thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho biết vừa qua phát sinh nhiều vụ việc liên quan đến vấn đề thủ tục tự công bố, thủ tục hợp quy, tiêu chuẩn, quy chuẩn, liên quan đến chất lượng và quản lý hàng hóa.

Vì thế nên xây dựng pháp luật phải tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi nhưng không vì thế mà thiếu chặt chẽ, thiếu sự kiểm soát gây hậu quả.

Chẳng hạn, về trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước, bà Thanh cho rằng nên quy định rõ, bổ sung vào luật để tạo ra hành lang pháp lý theo hướng kiến tạo không gian phát triển nhưng vẫn đảm bảo quản lý theo khuôn khổ.

Báo cáo giải trình, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, sẽ tiếp thu theo hướng tạo hành lang thông thoáng nhất cho doanh nghiệp và các hiệp hội hoạt động nhưng cũng phải có điều kiện, quy định hậu kiểm để đảm bảo được chất lượng sản phẩm, hàng hóa vì sức khỏe của người dân.

“Chúng tôi tiếp thu sâu sắc ý kiến liên quan đến công bố hợp quy, điều này chắc chắn phải giữ”, đại diện Ban soạn thảo cho biết.