Hướng tới khung pháp lý minh bạch và đồng bộ

Để vừa giữ vai trò “gác cửa” nền kinh tế vừa hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp, Cục Hải quan đã tổ chức Họp báo Chuyên đề nhằm phổ biến những điểm mới liên quan thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), cùng Thông tư 51/2025/TT-BTC quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh.

Các văn bản hướng dẫn này được cơ quan hải quan đánh giá là bước chuyển quan trọng để chuẩn hóa, minh bạch thủ tục thuế và phù hợp hóa với hệ thống luật thuế xuất nhập khẩu.

Toàn cảnh buổi họp báo.

Bà Nguyễn Thị Khánh Huyền, Ban Nghiệp vụ thuế hải quan, cho biết Luật thuế GTGT số 48/2024/QH15 cùng nghị định hướng dẫn đã bổ sung nhiều quy định trước đây chỉ được hướng dẫn bằng công văn. Điểm nổi bật là việc mở rộng danh mục hàng hóa không chịu thuế GTGT, giúp doanh nghiệp bớt chịu rủi ro pháp lý và giảm chi phí tuân thủ.

Cụ thể, hàng nhập khẩu phục vụ cho thuê tài chính được phép vận chuyển thẳng vào khu phi thuế quan mà không phải chịu thuế GTGT; sản phẩm xuất khẩu thuộc nhóm tài nguyên, khoáng sản khai thác (thô hoặc đã chế biến theo Danh mục của Chính phủ) được xác định rõ là không chịu thuế, phù hợp với chủ trương hạn chế xuất khẩu tài nguyên thô. Ngoài ra, luật hóa các trường hợp miễn thuế như tài sản di chuyển trong định mức miễn thuế nhập khẩu, hàng hóa trao đổi của cư dân biên giới trong danh mục quy định, di vật, cổ vật do cơ quan có thẩm quyền nhập khẩu.

Tuy nhiên, song song với mở rộng diện miễn thuế là việc thu hẹp một số ưu đãi. Một số mặt hàng trước đây không chịu thuế như phân bón, tàu khai thác thủy sản, máy móc thiết bị chuyên dùng cho nông nghiệp được chuyển sang áp thuế suất 5%.

Những khoản hưởng ưu đãi thuế suất 5% trước đây cũng có điều chỉnh lên 10% đối với nhóm hàng như đường và phụ phẩm sản xuất đường, thiết bị chuyên dùng cho giảng dạy - nghiên cứu - thí nghiệm, nhựa thông sơ chế, lâm sản chưa qua chế biến. Mục tiêu của điều chỉnh là tạo cơ cấu thuế hợp lý, giảm tình trạng “khoảng trống” chính sách và đảm bảo công bằng giữa các ngành hàng.

Luật cũng quy định rõ nguyên tắc áp dụng thuế suất: cơ sở kinh doanh có nhiều loại hàng hóa, dịch vụ phải kê khai theo từng mức thuế suất tương ứng; nếu không phân định được thì phải nộp theo mức cao nhất. Quy định này nhằm hạn chế tình trạng kê khai sai, khai thiếu do nhầm lẫn hay lợi dụng. Thêm vào đó, nguyên tắc áp dụng cho sản phẩm nông - lâm - thủy sản chưa qua chế biến, phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu… đều được quy định rõ ràng để thống nhất cách tính.

Theo Cục Hải quan, việc luật hóa, đồng bộ các quy định từ 1/7/2025 sẽ giúp doanh nghiệp chủ động trong kế hoạch sản xuất, xuất nhập khẩu; đồng thời tạo điều kiện cho cơ quan quản lý tăng cường giám sát, ứng dụng công nghệ trong trao đổi dữ liệu thuế, giảm thủ tục hành chính.

Cân bằng giữa phát triển và bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi, có hiệu lực cùng thời điểm, mang tới sự thay đổi cả ở nhóm chính sách hỗ trợ doanh nghiệp lẫn các biện pháp quản lý chặt với nhóm hàng ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng.

Đại diện Ban Nghiệp vụ thuế hải quan chia sẻ tại buổi họp báo.

Ở phía tạo thuận lợi, một thay đổi được doanh nghiệp đón nhận là bãi bỏ việc áp thuế TTĐB với điều hòa có công suất từ 24.000 BTU trở xuống. Quy định mới giảm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu điều hòa, góp phần hạ giá thành, tăng sức cạnh tranh sản phẩm trong nước.

Luật cũng mở rộng các trường hợp không chịu thuế TTĐB theo Điều 3, bao gồm hàng hóa sản xuất, gia công để xuất khẩu; hàng xuất khẩu đã nộp thuế nhưng bị phía nước ngoài trả lại; một số loại xe phục vụ trong khu di tích, bệnh viện, trường học; trực thăng, tàu lượn cho cứu hộ, huấn luyện phi công... Đặc biệt, luật cho phép Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi, bổ sung đối tượng chịu/không chịu thuế khi cần thiết, tạo cơ chế linh hoạt bắt nhịp với thực tiễn.

Một điểm cộng khác là mở rộng điều kiện khấu trừ và hoàn thuế TTĐB, áp dụng cho nguyên liệu nhập khẩu sản xuất hàng xuất khẩu, trường hợp doanh nghiệp giải thể - phá sản còn số thuế chưa khấu trừ, hoặc hoàn thuế theo điều ước quốc tế. Thay đổi này góp phần cải thiện dòng tiền cho doanh nghiệp xuất khẩu, giảm chi phí tuân thủ.

Ngược lại, Luật TTĐB siết chặt quản lý nhóm hàng nhạy cảm: nước giải khát có hàm lượng đường trên 5g/100 ml được đưa vào diện chịu thuế; thuốc lá, rượu bia tiếp tục được điều chỉnh theo lộ trình tăng thuế suất, kết hợp thuế tuyệt đối và thuế tỷ lệ nhằm giảm tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khỏe. Luật cũng làm rõ nhiều khái niệm để tránh cách hiểu khác nhau khi triển khai như phân định cụ thể “máy bay, trực thăng, tàu lượn” thay cho khái niệm chung “tàu bay”; loại trừ vàng mã khỏi danh mục đồ chơi trẻ em và đồ dùng dạy học.

Với hàng tạm nhập - tái xuất, quy định được thắt chặt: quá thời hạn tái xuất hoặc thay đổi mục đích sử dụng sẽ bị xử lý nộp thuế TTĐB, đảm bảo thống nhất với pháp luật hải quan. Luật cũng quy định thời điểm tính thuế đối với hàng nhập khẩu là thời điểm đăng ký tờ khai hải quan, tạo cơ sở minh bạch cho việc xác định nghĩa vụ thuế.

Những điều chỉnh đồng bộ ở cả thuế GTGT và thuế TTĐB thể hiện xu hướng chính sách hai chiều: vừa tạo thuận lợi để thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và cải thiện môi trường kinh doanh; vừa siết quản lý ở những lĩnh vực dễ phát sinh rủi ro, ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng.

Thực tế triển khai sẽ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, cơ quan hải quan và các bộ, ngành liên quan để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả và minh bạch trong quản lý thuế.