Kỷ nguyên mới về tiêu thụ điện   

Báo cáo Điện 2025 (Electricity 2025) được Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) công bố mới đây đã cho thấy sự tăng mạnh về tiêu thụ điện đang mở ra kỷ nguyên mới trong giai đoạn 2025-2027.

Năm 2024, sản lượng điện sản xuất toàn cầu đã đạt hơn 30.000 TWh. trong đó, đóng góp từ 4 nguồn chính gồm nhiệt điện than là 10.704 TWh; điện từ khí là 6.777 TWh; điện hạt nhân là 2.840 TWh và năng lượng tái tạo là 9.848 TWh.

Theo Báo cáo, sự gia tăng này xuất phát từ thực tế điện khí hóa các tòa nhà, phương tiện giao thông, sản xuất công nghiệp gia tăng, cộng với nhu cầu ngày càng lớn về máy điều hòa không khí và trung tâm dữ liệu.

Điều này cũng báo hiệu sự chuyển dịch sang nền kinh tế lấy điện làm nền tảng.

Cụ thể, nhu cầu điện toàn cầu đã tăng 4,3% vào năm 2024 và dự kiến ​​sẽ tiếp tục tăng gần 4% hàng năm cho đến năm 2027. Với đà này, trong 3 năm tới, tiêu thụ điện toàn cầu dự kiến ​​sẽ tăng thêm 3.500 TWh và là mức tăng chưa từng có.

Điều này cũng tương ứng với việc có thêm một nước dùng nhiều điện như Nhật Bản được bổ sung vào mức tiêu thụ điện hàng năm của thế giới.

Các trung tâm dữ liệu lớn được xây dựng trên thế giới có nhu cầu tiêu thụ điện lớn.

Mức tăng trưởng 4,3% của năm 2024 hay dự báo quanh 4% này đã tăng mạnh so với tăng trưởng 2,5% của năm 2023.

Đóng góp cho sự gia tăng này đến chủ yếu từ các nền kinh tế mới nổi, dự kiến ​​sẽ chiếm 85% của mức tăng trưởng. 

Trung Quốc có mức tăng trưởng điện là 7% vào năm 2024, tương tự như năm trước và đóng góp hơn 50% trong mức tăng trưởng của cả thế giới.

Nhu cầu tiêu thụ điện của Trung Quốc cũng được dự kiến tăng trưởng trung bình 6% hàng năm, cho đến năm 2027.

Chỉ tính riêng Trung Quốc, năm 2024, tiêu thụ điện đã gần đạt mốc 10.000 TWh, chiếm cỡ 1/3 lượng điện tiêu thụ của toàn cầu.

Ấn Độ, các nước Đông Nam Á và các thị trường mới nổi khác cũng được dự báo sẽ ghi nhận mức tăng trưởng nhu cầu mạnh mẽ do tăng trưởng kinh tế và việc sở hữu máy điều hòa không khí ngày càng tăng.

Nhu cầu điện của Ấn Độ dự kiến ​​sẽ tăng trung bình 6,3% mỗi năm trong ba năm tới, cao hơn tốc độ tăng trưởng trung bình 5% trong giai đoạn 2015-2024.

Đáng buồn là trong khi nhiều nền kinh tế mới nổi đang chứng kiến ​​nhu cầu điện tăng trưởng mạnh mẽ, thì khu vực châu Phi lại có sự tụt hậu. Mặc dù đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong những năm gần đây, nhưng 600 triệu người ở châu Phi cận Sahara vẫn chưa có quyền truy cập vào nguồn điện đáng tin cậy. 

Điểm danh những nhu cầu mới

Tỷ trọng điện trong mức tiêu thụ năng lượng cuối cùng tại Trung Quốc hiện là 28%, cao hơn nhiều so với mức 22% tại Hoa Kỳ hoặc 21% tại Liên minh châu Âu.

Điện khí hóa đang phát triển nhanh chóng ở Trung Quốc. Trong giai đoạn ba năm 2022-2024, ngành công nghiệp chiếm tỷ trọng gần 50% trong mức tăng trưởng nhu cầu điện, trong khi khu vực thương mại và dân dụng cộng lại chiếm 40%.

Khu vực công nghiệp sử dụng nhiều điện hơn với sự phát triển của các lĩnh vực là sản xuất các modul quang điện, pin lưu trữ và xe điện.

Vào năm 2024, ba ngành công nghiệp này tiêu thụ hơn 300 TWh điện, ngang với tiêu thụ điện của Italy trong một năm.

Xe điện gia tăng trên thế giới kéo theo nhu cầu tiêu thụ điện tăng mạnh.

Báo cáo của IEA cho thấy, khu vực công nghiệp sẽ tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tăng trưởng nhu cầu về điện của Trung Quốc. Đồng thời, lượng máy điều hòa không khí ngày càng tăng, nhu cầu sạc xe điện ngày càng tăng và việc mở rộng các trung tâm dữ liệu cùng mạng 5G sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc tăng mức tiêu thụ điện của Trung Quốc trong ba năm tới.

Ước tính, tiêu thụ điện của các trung tâm dữ liệu tại Trung Quốc có thể tăng gấp đôi vào năm 2027, Trước đó, năm 2024, các trung tâm dữ liệu tại Trung Quốc đã tiêu thụ hơn 100 TWh điện.

Không chỉ có nhu cầu điện tại Trung Quốc tăng trưởng mạnh, tại nhiều nền kinh tế lớn khác, nhu cầu điện cũng đang có sự gia tăng trở lại, trái ngược với xu hướng của 15 năm qua.

Năm 2024, mức tiêu thụ điện của các nền kinh tế lớn như Australia, Canada, Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản đã bắt đầu tăng trưởng trở lại và dự báo giai đoạn 2025-2027 sẽ có những bất ngờ mới cùng với sự tăng trưởng kinh tế.

Động lực của tăng trưởng này đến từ sử dụng nhiều xe điện, máy điều hòa không khí, trung tâm dữ liệu và máy bơm nhiệt, cùng với các công nghệ khác.

Hoa Kỳ, quốc gia tiêu thụ điện lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc, sau khi tăng trưởng âm 1,8% vào năm 2023 thì đã có đạt mức tăng trưởng dương 2% trong năm 2024 và dự báo sẽ tăng trưởng hàng năm là 2% trong giai đoạn 2025-2027, tương đương với việc cộng tổng nhu cầu điện của California trong ba năm tới.

Những yếu tố đóng góp đáng kể vào mức tăng trưởng nhu cầu điện này đến từ hộ gia đình, xe điện và lĩnh vực công nghiệp, đặc biệt là những người tiêu dùng mới lớn như các nhà sản xuất chất bán dẫn.

Tại Liên minh châu Âu, nhu cầu tiêu thụ điện đang phục hồi sau sự suy thoái kinh tế đã ảnh hưởng đến khu vực này trong những năm gần đây. Mức tiêu thụ điện của EU đã giảm 3% vào năm 2022 và tiếp tục giảm như vậy vào năm 2023 - đây cũng là mức thấp nhất trong hai thập kỷ qua.

Sang năm 2024, tiêu thụ điện của Liên minh châu Âu đã có mức tăng trưởng khiêm tốn 1,4% là nhờ vào tiêu thụ của hộ gia đình và thương mại, mà máy bơm nhiệt, xe điện cùng trung tâm thương mại là những động lực chính.

Xu thế của điện hạt nhân và năng lượng tái tạo

Để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ điện gia tăng, năng lượng tái tạo và điện hạt nhân được cho là nguồn cấp chính.

Sản lượng điện từ năng lượng tái tạo và hạt nhân dự kiến ​​sẽ đáp ứng toàn bộ nhu cầu điện tăng thêm trong ba năm tới. Vào năm 2025, điện mặt trời và điện gió dự báo sẽ cung cấp hơn 1/3 tổng sản lượng điện trên toàn cầu và vượt qua sản lượng của điện than.

Đơn cử như ở Trung Quốc, sự mở rộng nhanh chóng của năng lượng tái tạo được cho là ​​sẽ đáp ứng khoảng 90% nhu cầu điện mới dù có bị ảnh hưởng bởi yếu tố thời tiết.  

Điện mặt trời ngày càng có giá thành sản xuất rẻ, dự kiến sẽ đóng góp khoảng một nửa nhu cầu điện tăng thêm trên toàn cầu đến năm 2027.

Năm 2024, sản lượng điện mặt trời đã đạt mốc 2.000 TWh, chiếm 7% sản lượng điện toàn cầu và có mức tăng trưởng 5% so với năm 2023.

Trong giai đoạn 2025-2027, có khoảng 600 TWh điện bổ sung được tạo ra từ năng lượng mặt trời mỗi năm, tương đương với mức tiêu thụ hàng năm của Hàn Quốc. Nguồn năng lượng tái tạo này cũng đang phát triển mạnh trên toàn cầu, lập kỷ lục ở cả các thị trường mới nổi và các nền kinh tế tiên tiến.

Sản lượng từ điện mặt trời đã vượt qua sản lượng điện từ than ở Liên minh châu Âu vào năm 2024. Trung Quốc, Hoa Kỳ và Ấn Độ đều sẽ chứng kiến ​​thị phần của điện mặt trời đạt 10% trong giai đoạn 2025-2027.

Cùng với điện gió cũng đang tăng trưởng liên tục, hai nguồn năng lượng tái tạo này sẽ đáp ứng khoảng 1/3 nhu cầu điện bổ sung trên toàn cầu trong giai đoạn 2025-2027.

Đáng chú ý là sản lượng điện hạt nhân sẽ đạt mức cao mới vào năm 2025 và tiếp tục tăng đều đặn trong hai năm tiếp theo để lập thêm những kỷ lục mới.

Kết quả này là nhờ có sự phục hồi sản lượng điện hạt nhân của Pháp, khởi động lại ở Nhật Bản và các lò phản ứng mới đi vào hoạt động ở Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc và các quốc gia khác.

Xu hướng tăng trưởng về sản lượng điện hạt nhân cũng phản ánh sự trở lại mạnh mẽ của công nghệ và tầm quan trọng của nguồn năng lượng này với vai trò là trụ cột trong các nguồn năng lượng phát thải thấp tại nhiều quốc gia.