Gia tăng ca mắc lao ở người trẻ từ thói quen sống thiếu lành mạnh

Theo Thượng tá, TS.Nguyễn Hải Công, Chủ nhiệm Khoa Nội hô hấp, Bệnh viện Quân y 175, mỗi ngày đơn vị tiếp nhận khoảng 150 bệnh nhân đến khám, trong đó 20-25% được chẩn đoán mắc lao.

Ảnh minh họa.

Số bệnh nhân lao nặng điều trị nội trú tại đây luôn duy trì ở mức gần 20 người mỗi ngày. Lao vẫn là gánh nặng y tế đáng kể, ngay cả tại TP.HCM, nơi có hệ thống y tế phát triển.

Trái với quan niệm trước đây cho rằng bệnh lao chủ yếu xảy ra ở người nghèo hoặc lao động chân tay, thực tế cho thấy đây là bệnh lý “cơ hội”.

Vi khuẩn lao tồn tại phổ biến trong cộng đồng nhưng chỉ phát triển và gây bệnh khi hệ miễn dịch của cơ thể suy yếu. Những người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc những người có lối sống thiếu lành mạnh như hút thuốc, thức khuya thường xuyên… đều có nguy cơ mắc lao cao hơn bình thường.

Bệnh lao có thể diễn tiến âm thầm hoặc biểu hiện bằng các triệu chứng điển hình như ho khan kéo dài, sốt nhẹ về chiều, sụt cân không rõ nguyên nhân.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, lao có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như ho ra máu, suy hô hấp, tổn thương phổi vĩnh viễn, thậm chí tử vong. Đáng lo ngại hơn, nhiều trường hợp mắc lao không có triệu chứng rõ rệt, rất dễ bị bỏ sót và tiếp tục lây nhiễm cho người xung quanh.

Việc phát hiện sớm bệnh lao hiện nay khá đơn giản, chỉ cần khám lâm sàng kết hợp chụp X-quang phổi, một phương pháp nhanh, chi phí hợp lý. Nếu kết quả nghi ngờ, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu hơn. Phát hiện sớm giúp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa di chứng lâu dài.

Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, nhiều bệnh nhân chỉ tìm đến bệnh viện khi đã xuất hiện biến chứng như khó thở, ho ra máu hoặc suy hô hấp. Không ít người thừa nhận đã có triệu chứng nghi ngờ trong suốt 5-6 tháng trước đó nhưng vì chủ quan, tự điều trị hoặc bỏ qua nên đã bỏ lỡ “thời điểm vàng” để điều trị dễ dàng và ít tốn kém hơn.

Dù chương trình tiêm vắc-xin phòng lao (BCG) đã được triển khai từ lâu và rộng rãi, nhiều người vẫn mắc bệnh do khả năng tạo miễn dịch sau tiêm phụ thuộc vào cơ địa từng người, trong khi hiệu lực bảo vệ của vắc-xin giảm dần theo thời gian.

Hiện nay, phác đồ điều trị lao kéo dài ít nhất 6 tháng, sử dụng phối hợp nhiều loại thuốc kháng lao. Phần lớn chi phí điều trị được bảo hiểm y tế chi trả. Tuy nhiên, điều trị lao thành công không chỉ phụ thuộc vào thuốc mà còn vào sự tuân thủ của người bệnh.

Nhiều người khi thấy triệu chứng thuyên giảm sau vài tuần đã tự ý ngưng thuốc, khiến bệnh không khỏi hoàn toàn, dẫn tới lao kháng thuốc, một thể bệnh nguy hiểm hơn, đòi hỏi phác đồ điều trị phức tạp, tốn kém và kéo dài hơn rất nhiều.

“Điều trị lao không quá phức tạp, nhưng ý thức tuân thủ phác đồ điều trị của người bệnh là yếu tố quyết định”, bác sỹ Công nhấn mạnh.

Để phòng ngừa lao, tiêm vắc-xin đầy đủ là điều cần thiết, nhưng không đủ. Việc duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và hạn chế các yếu tố làm suy giảm miễn dịch như hút thuốc, rượu bia… là cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Đặc biệt, với những người có dấu hiệu nghi ngờ hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao, cần chủ động đi khám chuyên khoa hô hấp sớm để phát hiện bệnh kịp thời.

Việt Nam hiện vẫn nằm trong nhóm 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao cao nhất thế giới, xếp thứ 12 về số ca mắc và đứng thứ 10 về số bệnh nhân lao kháng thuốc.

Năm 2024, cả nước ghi nhận hơn 113.000 ca lao mới, tăng 7% so với năm trước. Dù đã có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị, chỉ khoảng 60% số ca lao trong cộng đồng được phát hiện, phần còn lại vẫn là nguồn lây tiềm ẩn, đặt ra thách thức lớn trong việc kiểm soát và loại trừ bệnh lao tại Việt Nam.

Ung thư đại tràng không triệu chứng được phát hiện sớm nhờ chụp CT

Ông Châu, 63 tuổi, ở Đồng Tháp, vừa được phát hiện ung thư đại tràng ở giai đoạn tiến triển nhờ chỉ dấu từ chụp CT toàn thân trong một lần khám sức khỏe tổng quát.

Nhờ phát hiện kịp thời, ông đã được phẫu thuật loại bỏ hoàn toàn khối u bằng hệ thống robot hiện đại, tránh được nguy cơ di căn và không cần điều trị bổ sung.

Trước đó, ông Châu không có triệu chứng bệnh lý rõ ràng, chỉ thỉnh thoảng bị đầy hơi, đi ngoài phân nhỏ và dẹt. Trong đợt khám tại Phòng khám Đa khoa Tâm Anh quận 7, kết quả chụp CT toàn thân với hơn 100.000 lát cắt ghi nhận có cấu trúc bất thường làm dày thành đại tràng sigma, đoạn đại tràng nằm ở vị trí thấp nhất, nối liền với trực tràng, với kích thước khoảng 2,5 cm.

Nhận thấy dấu hiệu nghi ngờ tổn thương nguy hiểm, TS.Đỗ Minh Hùng, Giám đốc Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa đã chỉ định nội soi đại tràng với hệ thống nội soi phóng đại 150 lần để đánh giá chuyên sâu.

Kết quả nội soi cho thấy ông Châu có nhiều polyp rải rác dọc khung đại tràng. Đáng chú ý, một polyp lớn 2,5 cm nằm chắn tại đại tràng sigma, bề mặt có dấu hiệu biến đổi cấu trúc tuyến và vi mạch máu, nghi ngờ tiến triển thành ung thư. Ngay trong quá trình nội soi, bác sỹ đã lấy mẫu sinh thiết polyp để xét nghiệm và cắt bỏ các polyp nhỏ còn lại nhằm phòng ngừa nguy cơ phát triển thành ung thư sau này.

Kết quả giải phẫu bệnh xác định ông Châu mắc ung thư biểu mô tuyến xâm nhập, tế bào ung thư đã có dấu hiệu tiến triển, với nguy cơ cao lan đến các hạch bạch huyết gần hoặc di căn đến các cơ quan xa.

Theo bác sỹ Minh Hùng, phẫu thuật triệt căn khối u và nạo vét hạch càng sớm càng tốt là biện pháp tối ưu để ngăn chặn sự lan rộng của tế bào ung thư. Ông cũng cho biết, gần đây nhiều trường hợp ung thư đại tràng đã được phát hiện nhờ các hệ thống chụp CT đa lát cắt thế hệ mới, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), giúp nhận diện nhanh các tổn thương nhỏ trong cơ thể, từ đó hỗ trợ chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.

Sau khi hội chẩn, bác sỹ Minh Hùng đã tiến hành phẫu thuật cắt khối u cho ông Châu bằng hệ thống robot phẫu thuật Da Vinci Xi hiện đại. Các cánh tay robot được đưa vào ổ bụng qua các trocar chuyên dụng.

Bác sỹ ngồi tại buồng điều khiển, quan sát cấu trúc bên trong đại tràng và điều khiển cánh tay robot để thực hiện các thao tác bóc tách, cắt động mạch và tĩnh mạch mạc treo tràng dưới, cắt ngang trực tràng sigma cách khối u 10 cm, và cắt ngang đại tràng phía trên cách u 15 cm. Sau cùng, các đoạn ruột được nối lại, kiểm tra máu nuôi tốt và kết thúc ca mổ.

Ca phẫu thuật diễn ra thuận lợi, sau mổ ông Châu hồi phục nhanh, có thể đi lại sau 1 ngày, ăn thức ăn lỏng sau 2 ngày. Kết quả hậu phẫu xác định khối u đã được lấy trọn, không còn tế bào ung thư tại vị trí cắt, chưa ghi nhận xâm nhập mạch máu, thần kinh hay di căn hạch.

Ông được xuất viện sau 5 ngày điều trị và đang tiếp tục theo dõi định kỳ theo chỉ định của bác sỹ. Nhờ phát hiện và can thiệp kịp thời, ông Châu không cần hóa trị hay xạ trị sau mổ. Theo bác sỹ Minh Hùng, phẫu thuật bằng hệ thống robot Da Vinci Xi có nhiều ưu điểm như vết mổ rất nhỏ (chỉ 0,5 - 1 cm), ít đau, ít biến chứng, hồi phục nhanh và cho phép loại bỏ khối u chính xác, hiệu quả hơn so với phẫu thuật mở truyền thống.

Ung thư đại tràng là một trong những bệnh lý ác tính phổ biến và có tỷ lệ tử vong cao tại Việt Nam, chỉ sau ung thư gan, phổi, vú và dạ dày.

Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm, tỷ lệ điều trị khỏi có thể đạt đến 90%. Vấn đề là ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng hoặc dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa thông thường. Chính vì vậy, việc khám sức khỏe định kỳ, chụp CT đa lát cắt hoặc nội soi đại tràng có vai trò then chốt trong phát hiện sớm bệnh lý nguy hiểm này.

Các dấu hiệu cần lưu ý bao gồm thay đổi thói quen đi tiêu (tiêu chảy, táo bón kéo dài, đi ngoài nhiều lần), thay đổi hình dạng phân (phân dẹt hơn bình thường), tiêu phân đen hoặc có máu, mệt mỏi, chán ăn, đau bụng dưới…

Khi xuất hiện các biểu hiện bất thường, người dân nên đến cơ sở y tế uy tín, có hệ thống chẩn đoán hiện đại để được kiểm tra và điều trị kịp thời, tránh để bệnh tiến triển đến giai đoạn muộn, gây khó khăn trong điều trị và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Cắt bỏ u tuyến ức không triệu chứng bằng robot

Bà Sương, 60 tuổi, tình cờ phát hiện u tuyến ức nhỏ bằng hạt điều trong lần chụp CT tầm soát tim mạch, sau đó được phẫu thuật cắt bỏ bằng robot để ngăn ngừa nguy cơ tiến triển ác tính trong tương lai.

TS.Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực - Mạch máu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, bà Sương không có bệnh nền, thể trạng khỏe mạnh. Trong lần khám tầm soát tim mạch giữa tháng 7, kết quả chụp CT mạch vành phát hiện tình cờ một khối u tuyến ức có kích thước 20x20x18 mm.

Tuyến ức là cơ quan nhỏ nằm ở trung thất trước, ngay sau xương ức, đóng vai trò trong hệ miễn dịch nhờ sản xuất các tế bào lympho T. U tuyến ức hình thành do sự tăng sinh bất thường của các tế bào tại đây. Nếu khối u còn nằm gọn trong vỏ bao tuyến ức, được đánh giá là lành tính; nhưng khi u phát triển lớn, phá vỡ vỏ bao và xâm lấn các mô xung quanh, khả năng trở thành ác tính rất cao.

Mặc dù khối u của bà Sương còn nhỏ, chưa có triệu chứng và chưa xâm lấn mô lân cận, được xác định là lành tính, nhưng bác sỹ vẫn khuyến nghị can thiệp sớm. “Nhiều bệnh nhân trong trường hợp tương tự thường có tâm lý chủ quan, không điều trị vì nghĩ u lành, lại ngại phẫu thuật. Tuy nhiên, nếu để khối u phát triển thêm vài năm, nguy cơ chuyển ác tính và rủi ro phẫu thuật ở tuổi cao sẽ lớn hơn rất nhiều”, bác sỹ Dũng lý giải.

Sau khi được tư vấn kỹ lưỡng, bà Sương đồng ý phẫu thuật cắt bỏ u tuyến ức bằng hệ thống robot phẫu thuật Da Vinci Xi, công nghệ hiện đại cho phép bác sỹ thao tác chính xác trong không gian chật hẹp như trung thất.

Tuyến ức nằm gần các cơ quan quan trọng như tim, động mạch chủ và động mạch phổi, nên chỉ cần một sơ suất nhỏ trong thao tác bóc tách có thể gây biến chứng nghiêm trọng. Nhờ khả năng xoay linh hoạt 540 độ, robot mô phỏng cử động cổ tay người, hỗ trợ bác sỹ bóc tách trọn vẹn khối u trong khoảng hai giờ phẫu thuật.

Chỉ một ngày sau mổ, bà Sương đã có thể ngồi dậy, đi lại nhẹ nhàng với vết mổ nhỏ, ít đau. Hai ngày sau, bà được xuất viện trong tình trạng ổn định, khối u tuyến ức được loại bỏ hoàn toàn, không còn nguy cơ tái phát.

Theo bác sỹ Dũng, u tuyến ức thường không có triệu chứng ở giai đoạn đầu. Dấu hiệu chỉ xuất hiện khi khối u lớn lên, chèn ép vào các cơ quan trong lồng ngực gây khó thở, ho dai dẳng, tức ngực, khó nuốt…

Lúc này, u thường đã vượt khỏi vỏ bao và có thể xâm lấn các cơ quan lân cận hoặc di căn hạch bạch huyết làm tăng mức độ ác tính và khiến việc điều trị phức tạp hơn, nguy cơ tái phát cao hơn do khó loại bỏ toàn bộ mô bệnh.

Tất cả các khối u tuyến ức đều có nguy cơ tiến triển ác tính. Nếu được phát hiện và điều trị ở giai đoạn sớm như trường hợp của bà Sương, tiên lượng rất khả quan.

Thống kê y khoa cho thấy, tỷ lệ sống sau 5 năm lên tới 95% nếu u còn nằm trong tuyến ức, giảm còn 78% khi u đã lan tới hạch hoặc cơ quan lân cận, và chỉ còn 38% nếu tế bào ác tính đã di căn xa.

Bác sỹ Dũng khuyến cáo, những người từ 40 đến 75 tuổi, đặc biệt trong nhóm 40-50 tuổi (độ tuổi bệnh thường bắt đầu xuất hiện), người mắc bệnh tự miễn như nhược cơ, hội chứng Good, thiếu máu bất sản đơn thuần, hoặc các bệnh lý liên quan miễn dịch nên tầm soát sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm u tuyến ức. Khi có các triệu chứng bất thường như đau ngực, khó thở, ho kéo dài, mệt mỏi, chóng mặt, nhìn đôi, sụp mí mắt, yếu cơ… cần đến cơ sở y tế để kiểm tra kịp thời.