Di chứng thần kinh do viêm não Nhật Bản B

Vi rút viêm não Nhật Bản là căn nguyên hàng đầu gây viêm não vi rút ở Châu Á, trong đó có Việt Nam. Bệnh có thể để lại di chứng thần kinh nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Tháng 6/2024, Khoa Hồi sức truyền nhiễm, Viện Lâm sàng các bệnh Truyền nhiễm, Bệnh viện Trung ương quân đội 108 tiếp nhận một bệnh nhân nam 16 tuổi, sinh sống tại Sơn La, vào viện trong tình trạng nhiễm trùng và tổn thương não cấp tính.

Cụ thể, sốt cao, hôn mê, liệt tứ chi, rối loạn thần kinh thực vật. Phim chụp cộng hưởng từ sọ não cho thấy tổn thương viêm vùng đồi thị, hồi hải mã, cuống đại não hai bên, và đa ổ vùng thái dương và đỉnh bên trái.

Kết quả huyết thanh chẩn đoán dương tính với vi rút viêm não Nhật Bản B. Bệnh nhân được hồi sức tích cực và đã qua được giai đoạn cấp tính. Hiện tại, bệnh nhân tỉnh, tự thở, tuy nhiên còn di chứng yếu liệt tứ chi, đặc biệt bên phải, không tự chăm sóc bản thân được.

Vi rút viêm não Nhật Bản là căn nguyên hàng đầu gây viêm não vi rút ở Châu Á, trong đó có Việt Nam. Vi rút lần đầu được phân lập tại vụ dịch viêm não vi rút tại Nhật Bản năm 1935, từ đó được mang tên vi rút viêm não Nhật Bản.

Hầu hết trường hợp nhiễm vi rút viêm não Nhật Bản không có triệu chứng hoặc có sốt, sau đó tự hết. Chỉ dưới 1% phát triển thành thể viêm não, tuy nhiên thường diễn biến nặng, tỷ lệ tử vong cao; trong số những trường hợp sống, di chứng thần kinh rất thường gặp.

Vi rút được lây truyền qua muỗi đốt, ở Việt Nam được xác định là do muỗi Culex. Đây là là loài muỗi thường cư trú ở ruộng lúa nước, nhất là ở ruộng mạ và phát tán rộng trên cánh đồng, nên còn được gọi là muỗi ruộng đồng.

Thời điểm muỗi sinh sản nhiều vào mùa hè nắng nóng, lúc mưa nhiều (tháng 5, 6, 7 tại miền Bắc); muỗi thường bay đi hút máu người và súc vật vào lúc chập tối.

Vật chủ chính của vi rút là động vật, quan trọng nhất là chim (di chuyển từ rừng về đồng bằng trong mùa nhiều hoa quả, mang theo mầm bệnh từ nơi hoang dã, sau đó lây cho lợn nuôi), và lợn (khoảng 80% đàn lợn nuôi trong vùng dịch bị nhiễm vi rút).

Người là vật chủ ngẫu nhiên và cũng là vật chủ kết thúc của chuỗi lây nhiễm, do trong cơ thể người vi rút không thể phát triển đủ số lượng để lây nhiễm ngược lại cho muỗi, vì thế không có hiện tượng lây nhiễm trực tiếp từ người sang người.

Tại Việt Nam, vi rút lưu hành trong cả nước, nhiều nhất là các tỉnh đồng bằng và trung du miền Bắc, có thể gây nhiễm ở tất cả mọi lứa tuổi, tuy nhiên hay gặp nhất là trẻ em dưới 15 tuổi.

Các biện pháp dự phòng bệnh do vi rút viêm não Nhật Bản bao gồm tránh để bị muỗi đốt, đặc biệt là trong khu vực gần chuồng trại nuôi lợn, ruộng lúa, lúc chập tối,… tuy nhiên vắc xin là phương pháp hiệu quả nhất.

Vắc-xin đã được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam từ năm 1977, và đến năm 2014 đã triển khai tại tất cả các tỉnh thành trong cả nước.

Sau 3 mũi cơ bản (hoàn thành trong khoảng 2 năm), các mũi vắc xin nhắc lại cần được tiêm mỗi 3-4 năm, khuyến cáo cho đến khi trẻ qua 15 tuổi. Phụ huynh nên lưu ý cho trẻ đi tiêm phòng đầy đủ để dự phòng viêm não Nhật Bản.

Đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim vì hút thuốc lá 30 năm

Anh Thông, địa chỉ ở Gò Vấp, TP.HCM không có bệnh lý nền nhưng hút thuốc lá 1 gói/ngày trong hơn 30 năm. Một ngày trước khi bị đau ngực anh tập tạ hơn hai giờ nên nghĩ cơn đau có liên quan đến căng cơ.

Người hút thuốc lá lâu năm cần đi khám, tầm soát bệnh tim mạch định kỳ để phòng ngừa nguy cơ và có hướng xử trí kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Anh nghỉ ngơi 15 phút thì giảm đau, nửa ngày sau đau trở lại với mức độ trầm trọng hơn. Trong vòng 3 giờ, bệnh nhân uống thuốc, nằm nghỉ nhưng vùng ngực vẫn đau, được đưa đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cấp cứu. Kết quả đo điện tim gợi ý tình trạng tắc nghẽn mạch vành.

Bệnh nhân được chỉ định chụp mạch vành khẩn, xác định động mạch vành phải tắc hoàn toàn, rất nhiều huyết khối bám trong lòng mạch.

Ngoài ra, bệnh nhân còn có tình trạng mạch máu lớn (đường kính 7-8 mm so với 3-4 mm, tối đa 5-6 mm ở mạch máu bình thường). Bác sĩ Huỳnh Ngọc Long, Giám đốc Trung tâm Can thiệp mạch, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho hay, đây là một trường hợp hút thuốc lá gây viêm và xơ vữa mạch vành.

Hút thuốc lá có thể gây xơ vữa động mạch theo nhiều cơ chế. Thứ nhất, nồng độ chất carbon monoxide (một chất có nhiều trong thuốc lá) tăng lên, làm tổn thương đến sự mềm dẻo của lòng mạch, dẫn đến hình thành các mảng xơ vữa.

Tiếp theo, hút thuốc lá làm giảm chất HDL-cholesterol (một cholesterol có lợi) và tăng nồng độ LDL-cholesterol (một cholesterol có hại), tăng triglyceride (còn gọi là mỡ máu) gây xơ vữa động mạch.

Nếu mảng xơ vữa trong mạch máu đột ngột nứt vỡ hoặc bị xói mòn, quá trình đông máu khởi động, tạo ra các cục huyết khối lấp kín lòng mạch vành, gây nhồi máu cơ tim cấp. Nếu không được cấp cứu và can thiệp kịp thời, bệnh nhân dễ gặp phải di chứng loạn nhịp tim, suy tim, ngừng tim.

Bác sĩ Long cảnh báo, thường xuyên hút thuốc lá có thể gây ra những cơn đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim nhiều hơn so với không hút thuốc.

Thêm vào đó, độ tuổi bắt đầu xuất hiện tình trạng nhồi máu cơ tim cũng sớm hơn, nhiều biến chứng nguy hiểm hơn so với người không hút thuốc lá. Vì thế, bên cạnh chế độ ăn uống – vận động khoa học, cai thuốc lá là việc làm quan trọng hàng đầu để giữ cho trái tim khỏe mạnh.

Người hút thuốc lá lâu năm cần đi khám, tầm soát bệnh tim mạch định kỳ để phòng ngừa nguy cơ và có hướng xử trí kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.