Nâng chuẩn an toàn xạ trị tại Việt Nam bằng công nghệ quốc tế

Hội nghị Khoa học Quốc tế về Kiểm định và Đảm bảo chất lượng xạ trị (QA/QC), với trọng tâm là tích hợp giải pháp toàn diện từ Tập đoàn IBA Dosimetry GmbH (Đức) là một trong những sự kiện chuyên môn uy tín hàng đầu trong lĩnh vực xạ trị, nhằm chia sẻ những tiến bộ mới nhất, cập nhật các tiêu chuẩn quốc tế và thúc đẩy ứng dụng thực tiễn tại Việt Nam, hướng tới một nền xạ trị chuẩn xác và an toàn tối đa cho người bệnh ung thư.

Theo thống kê của Globocan 2022, ung thư thanh quản chiếm khoảng 0,95% các ca mắc ung thư mới trên toàn cầu. Tại Việt Nam, tỷ lệ này khoảng 1,2%, chủ yếu gặp ở nam giới.

Hội nghị quy tụ sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học và kỹ sư đầu ngành trong và ngoài nước, đến từ các bệnh viện lớn. Đặc biệt, hội nghị có sự góp mặt của các diễn giả quốc tế như Tiến sỹ Eduard Gershkevitsh, Trưởng khoa Quỹ Trung tâm Y tế Bắc Estonia, và Thạc sỹ Rebecca Annette Stumpf, chuyên viên Ứng dụng Lâm sàng của IBA Dosimetry.

Phát biểu tại hội nghị, Tiến sỹ Eduard Gershkevitsh nhấn mạnh rằng độ chính xác của liều xạ là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả và mức độ an toàn trong điều trị ung thư.

Theo ông, QA/QC không chỉ là quy trình kỹ thuật mà còn là một cam kết lâu dài nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh và tính hiệu quả trong từng phác đồ điều trị.

Để đạt được độ chính xác cao, QA/QC phải được triển khai đồng bộ từ khâu đo liều tham chiếu, kiểm định máy gia tốc tuyến tính (Linac), lập kế hoạch điều trị đến kiểm soát chất lượng cá thể hóa cho từng bệnh nhân.

Ông cũng dẫn chứng các khuyến cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) - TRS-398 và TRS-483 - cho thấy rằng việc chuẩn hóa đo liều và hiệu chuẩn thiết bị có thể giúp giảm độ không chắc chắn trong đo liều photon năng lượng cao xuống mức khoảng 1,5%, phù hợp với tiêu chuẩn lâm sàng quốc tế.

Một điểm nhấn quan trọng khác của hội nghị là phần trình bày từ ThS. Rebecca Annette Stumpf, giới thiệu hệ sinh thái QA/QC toàn diện từ IBA Dosimetry như một giải pháp nổi bật giúp chuẩn hóa quy trình kiểm định trong xạ trị hiện đại.

Giải pháp bao gồm các thiết bị đo liều và phantom đa chiều giúp hiệu chuẩn máy móc chính xác, phần mềm myQA hỗ trợ quản lý dữ liệu QA tập trung và minh bạch, đồng thời tích hợp quy trình kiểm định định kỳ cho các thiết bị trọng yếu như Linac và CT mô phỏng.

Bên cạnh đó, hệ thống kiểm định chất lượng cá nhân hóa cho từng người bệnh (PSQA), được phát triển theo chuẩn TG-218, cho phép áp dụng linh hoạt với các kỹ thuật tiên tiến như IMRT, VMAT, SBRT và SRS, góp phần đảm bảo tính cá thể hóa và an toàn tuyệt đối trong xạ trị.

Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, các giải pháp QA/QC hiện đại từ IBA đã được đầu tư triển khai bài bản và đồng bộ. Việc áp dụng các công nghệ kiểm định tiên tiến không chỉ giúp giảm sai số trong xạ trị mà còn rút ngắn thời gian kiểm định, nâng cao độ tin cậy và đưa chất lượng điều trị đạt chuẩn quốc tế, sánh ngang với các trung tâm ung bướu hàng đầu trong khu vực.

Song song với các báo cáo khoa học, hội nghị còn tổ chức loạt workshop thực hành chuyên sâu, tạo cơ hội cho các bác sỹ, kỹ sư và chuyên gia y tế tiếp cận trực tiếp với hệ thống thiết bị, quy trình và công nghệ mới.

Các nội dung thực hành bao gồm cập nhật chuẩn QA/QC quốc tế, sử dụng phần mềm myQA, kiểm định Linac và CT mô phỏng, demo QA cho kỹ thuật VMAT, SRS, và đặc biệt là trải nghiệm kiểm định QA chuyển động (Motion QA) trong các tình huống phức tạp như xạ trị 4D, DIBH, gating và tracking, những kỹ thuật quan trọng để bảo đảm an toàn trong điều trị các khối u di động.

Các hoạt động này được đánh giá cao nhờ tính ứng dụng thực tiễn, giúp đội ngũ y tế nắm vững quy trình kiểm định, làm chủ thiết bị và sẵn sàng triển khai tại cơ sở điều trị.

Nhiều báo cáo tại hội nghị cũng đề cập đến các công cụ QA tiên tiến như phân tích Gamma 3%/2mm, kiểm tra End-to-End test, đánh giá phân bố liều bằng DVH 3D, và tính toán liều độc lập theo thuật toán Monte Carlo. Đây là những công cụ then chốt trong việc kiểm soát chất lượng xạ trị hiện đại, vừa đảm bảo tiêu diệt tối đa khối u (PTV), vừa bảo vệ tốt các cơ quan lành (OAR).

Các chuyên gia thống nhất rằng, xu hướng QA/QC trong xạ trị hiện nay cần hướng tới sự kết hợp toàn diện giữa chuẩn mực quốc tế, công cụ đo lường tiên tiến, phân tích dữ liệu ba chiều và các thuật toán tính toán độc lập. Đây là nền tảng vững chắc để xây dựng hệ thống QA/QC hiện đại, góp phần bảo vệ sinh mạng và nâng cao chất lượng điều trị cho người bệnh.

Bảo tồn giọng nói sau mổ ung thư thanh quản

Ông Khương (54 tuổi, ngụ tại Cần Thơ) có tiền sử hút thuốc lá nhiều năm. Gần đây, ông xuất hiện triệu chứng đau họng, nuốt khó, khàn tiếng kéo dài nhưng chủ quan nghĩ bị viêm họng, tự mua thuốc uống mà không khỏi. Hai tuần trước khi nhập viện, ông gần như mất tiếng hoàn toàn, phải viết giấy để giao tiếp với bác sỹ.

Nội soi phát hiện khối u 0,5 cm ở dây thanh; sinh thiết cho kết quả ung thư thanh quản. Tuy nhiên, các xét nghiệm chuyên sâu hơn như chụp CT scan thanh quản cho thấy khối bướu đã lan sâu xuống bên dưới và ra vùng kế cận.

BS.CKII Đỗ Tường Huân, Khoa Ngoại Vú, Đầu Mặt Cổ, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, ung thư thanh quản là bệnh khá phổ biến, xếp thứ 6 trong số các ung thư nguy hiểm ở nam giới. Trường hợp của ông Khương được phát hiện ở giai đoạn tương đối muộn, có xâm lấn, khả năng giữ lại toàn bộ thanh quản thấp, tiên lượng có nhiều di chứng sau mổ.

“Điều mong mỏi lớn nhất của người bệnh là giữ được giọng để giao tiếp và tiếp tục làm việc”, bác sỹ Huân chia sẻ. Sau hội chẩn và đánh giá khả năng bảo tồn dây thanh, ê-kíp quyết định phẫu thuật cắt bán phần thanh quản theo phương pháp CHEP.

Bác sỹ Huân giải thích, CHEP là kỹ thuật mổ nhằm tái tạo đường thở và giọng nói bằng cách khâu nối xương móng, sụn nhẫn và nắp thanh quản. Nhờ đó, bệnh nhân không cần cắt bỏ toàn bộ thanh quản, vẫn giữ được khả năng nói, ăn uống và thở tự nhiên. Trong quá trình phẫu thuật, các diện cắt được kiểm tra ngay lập tức để đảm bảo không còn tế bào ung thư sót lại.

Hiện nay, trong điều trị ung thư thanh quản, bác sỹ có thể lựa chọn nhiều hình thức phẫu thuật, từ cắt một phần rất nhỏ bằng laser qua nội soi với các khối u giai đoạn sớm, đến các kỹ thuật cắt bán phần hoặc toàn bộ thanh quản tùy theo mức độ lan rộng và kích thước u.

Phẫu thuật cắt bán phần thanh quản kết hợp tái tạo theo kỹ thuật CHEP được xem là “giới hạn cuối cùng” để giữ lại một phần thanh quản khi khối u đã lan rộng; nếu vượt quá mức này, bác sỹ buộc phải cắt toàn bộ thanh quản, người bệnh mất hoàn toàn giọng nói tự nhiên.

Sau phẫu thuật, ông Khương được nuôi ăn qua sonde dạ dày để tránh sặc và ngăn sữa hay thức ăn lọt vào đường thở khi thanh quản chưa hồi phục. Ông phải tập nuốt ở tư thế cằm chạm ngực, bắt đầu bằng nuốt khan hoặc nuốt nước bọt. Khi đã quen, ông được tập nuốt với thức ăn mềm, lượng nhỏ và tăng dần. Hai tuần sau mổ, ông Khương được rút các ống hỗ trợ ăn uống và thở, có thể tự ăn uống bằng miệng, hít thở qua mũi và giao tiếp trở lại.

Giọng nói của ông hiện đã hồi phục khoảng 40% so với trước khi phát bệnh, và khả năng phục hồi có thể đạt đến 60% trong vài tháng tới. Ông Khương đang ở độ tuổi trung niên, công việc kinh doanh đòi hỏi giao tiếp nhiều. “Nếu mất giọng, chắc tôi khó mà làm ăn. Cuộc sống sẽ đảo lộn rất nhiều”, ông chia sẻ.

Theo bác sỹ Huân, với nhiều ca bệnh, bác sỹ buộc phải cắt toàn bộ thanh quản kèm nạo hạch để ngăn ngừa di căn. Khi đó, người bệnh sẽ mất hoàn toàn giọng nói, muốn giao tiếp phải sử dụng van phát âm hoặc thiết bị điện thanh quản.

“Bệnh nhân ung thư thanh quản trong độ tuổi lao động cần được ưu tiên bảo tồn giọng nói để nâng cao chất lượng sống và giảm ảnh hưởng đến công việc”, bác sỹ Huân nhấn mạnh. Ông cũng cho rằng, giọng nói gắn liền với khả năng giao tiếp, công việc và đời sống tinh thần. Mất giọng sau phẫu thuật khiến người bệnh dễ rơi vào khủng hoảng tâm lý, trầm cảm và ngại tiếp xúc xã hội.

Các nghiên cứu quốc tế ghi nhận khoảng 30-40% bệnh nhân cắt thanh quản toàn phần có biểu hiện trầm cảm hoặc lo âu trong năm đầu sau phẫu thuật. Tại Việt Nam chưa có nhiều số liệu cụ thể, nhưng theo quan sát lâm sàng, bác sỹ Huân cho biết đã gặp nhiều trường hợp bệnh nhân buồn bã, stress nặng vì mất giọng.

Ngược lại, phẫu thuật cắt bán phần thanh quản giúp bệnh nhân duy trì hô hấp tự nhiên qua mũi, ăn bằng đường miệng và còn khả năng giao tiếp. Nhờ đó, chất lượng sống được cải thiện rõ rệt. Việc giữ lại giọng nói không chỉ giúp người bệnh tự tin hơn trong công việc và đời sống xã hội, mà còn giảm đáng kể nguy cơ trầm cảm sau điều trị ung thư. Đây là yếu tố quan trọng giúp người bệnh nhanh chóng hòa nhập trở lại với cuộc sống bình thường, duy trì nghề nghiệp và các mối quan hệ gia đình, xã hội.

Thuốc lá, rượu, trào ngược dạ dày và thường xuyên tiếp xúc với hóa chất là những yếu tố nguy cơ gây ung thư thanh quản. Trong đó, hút thuốc lá là nguyên nhân của khoảng 80% các ca bệnh. Để phòng ngừa và điều trị hiệu quả, người dân cần đi khám sớm khi có các dấu hiệu bất thường như khàn giọng kéo dài, ho liên tục, nuốt đau, khó thở…

Theo thống kê của Globocan 2022, ung thư thanh quản chiếm khoảng 0,95% các ca mắc ung thư mới trên toàn cầu. Tại Việt Nam, tỷ lệ này khoảng 1,2%, chủ yếu gặp ở nam giới.

Gặp họa vì tự ý dùng thuốc 

Chị Miên, 43 tuổi, ở Đồng Nai, ban đầu chỉ bị nổi một vết mẩn đỏ nhỏ ở cẳng chân trái vào cuối năm ngoái, kèm theo cảm giác hơi ngứa nhẹ. Nghĩ do dị ứng, chị tự ra hiệu thuốc mua kem chống ngứa về thoa và tiếp tục sinh hoạt bình thường.

Tuy nhiên, sau vài tháng, các vết mẩn đỏ bắt đầu loang rộng, xuất hiện nhiều đốm tròn lớn như đồng xu, gây ngứa rát ở cả tay và chân. Mỗi khi đổ mồ hôi hoặc mặc đồ bó sát, da càng ngứa, tróc vảy và nóng ran khó chịu. Nhiều người còn tưởng chị bị bầm hay vỡ mạch máu vì các đốm đỏ lan rộng, nhưng chị vẫn chần chừ chưa đi khám vì nghĩ có thể do thời tiết thay đổi hoặc va chạm nhẹ.

ThS.BS Vũ Thị Thùy Trang, Khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, người trực tiếp khám cho bệnh nhân cho biết, kết quả soi da và xét nghiệm xác định chị Miên bị nhiễm nấm dermatophytes, một loại nấm ngoài da phổ biến.

Việc tự ý bôi thuốc chống ngứa không đúng loại không chỉ không điều trị được nguyên nhân gây bệnh mà còn khiến da mỏng, hệ miễn dịch tại vùng tổn thương suy yếu, tạo điều kiện cho nấm phát triển mạnh hơn và lan rộng khắp hai cẳng chân và tay.

Bác sỹ Trang lưu ý nhiều loại thuốc bôi chống dị ứng và ngứa có chứa corticoid. Đây là một hoạt chất chống viêm mạnh thường được dùng trong các bệnh da liễu như chàm, viêm da tiếp xúc, lupus… Tuy nhiên, việc sử dụng corticoid không đúng chỉ định, kéo dài và không qua thăm khám có thể gây hậu quả nghiêm trọng như mỏng da, giãn mao mạch, rối loạn sắc tố, nhiễm trùng và đặc biệt khiến nhiễm nấm lan rộng, khó điều trị hơn.

Chị Miên được chỉ định điều trị bằng thuốc bôi, thuốc uống đặc trị nấm kết hợp liệu trình laser Pico từ 4 đến 6 lần, mỗi lần cách nhau 2 tuần, nhằm làm mờ vùng da thâm sau viêm. Sau hai buổi điều trị bằng laser, các mảng thâm cải thiện rõ rệt, da trở nên đều màu hơn, không còn bong tróc hay ngứa rát.

Bác sỹ Trang nhấn mạnh, nhiều người đến khám muộn khi tổn thương đã lan rộng hoặc viêm nặng. Một số người còn áp dụng các phương pháp dân gian như đắp lá, xông hơi, bôi thuốc truyền miệng… Những cách này chưa được khoa học chứng minh hiệu quả và có thể gây bỏng, nhiễm trùng da, kích ứng hoặc làm tổn thương sâu hơn.

Hiện nay, nhiều người vẫn xem nhẹ các bệnh da liễu, coi đó là “bệnh vặt” nên thường tự mua thuốc uống, thuốc bôi hoặc sử dụng lại toa thuốc cũ, mẹo dân gian, bài thuốc gia truyền mà không phân biệt được các bệnh khác nhau như dị ứng, nhiễm nấm, viêm da hay vảy nến. Trong khi mỗi bệnh đều cần được chẩn đoán chính xác và điều trị đúng phương pháp.

Các bệnh nấm da như hắc lào, lang ben không chỉ gây khó chịu mà còn dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp hoặc dùng chung đồ dùng cá nhân như khăn tắm, quần áo, thảm tập, giày dép… Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, tổn thương có thể lan rộng, vi khuẩn dễ xâm nhập gây mụn mủ, viêm mô bào, đồng thời có nguy cơ lây nhiễm cho người thân, đặc biệt là trẻ nhỏ có làn da mỏng và hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh.

Do đó, khi xuất hiện các triệu chứng như ngứa rát, nổi mẩn, tróc vảy… không rõ nguyên nhân, người bệnh cần đến các cơ sở y tế có chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nặng nề về sau.