Cờ Trung Quốc và cờ Mỹ được trưng bày tại một gian hàng trong Hội chợ nhập khẩu quốc tế Trung Quốc lần thứ nhất tại Thượng Hải, ngày 6/11/2018. Ảnh: AFP

Trung Quốc phản ứng cứng rắn hơn

"Nếu Mỹ khăng khăng theo cách của riêng mình, Trung Quốc sẽ thực hiện mọi biện pháp đối phó cần thiết để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình", một phát ngôn viên của Bộ Thương mại khẳng định trong một tuyên bố ngày 28/2.

"Chúng tôi kêu gọi phía Mỹ không lặp lại sai lầm của chính mình và sớm quay trở lại đúng hướng để giải quyết xung đột thông qua đối thoại trên cơ sở bình đẳng", đại diện Bộ Thương mại nói thêm.

Tuyên bố trên được Bộ Thương mại Trung Quốc đưa ra sau lời đe dọa ngày 27/2 của Tổng thống Trump rằng Mỹ sẽ áp dụng thêm 10% thuế đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào ngày 4/3, trùng với thời điểm Trung Quốc bắt đầu kỳ họp quốc hội thường niên.

Như vậy, thuế quan mới sẽ được áp dụng sau mức thuế quan 10% đầu tiên mà Tổng thống Trump đã đánh lên hàng hóa Trung Quốc từ ngày 4/2, khoảng 2 tuần sau khi ông Trump trở lại nắm quyền Nhà Trắng ở nhiệm kỳ thứ hai.

Tổng thống Trump tuyên bố rằng hai đợt thuế quan bổ sung áp lên hàng hóa Trung Quốc là nhằm đáp trả vai trò của Bắc Kinh trong hoạt động buôn bán Fentanyl. Loại thuốc gây nghiện này, tiền chất của nó chủ yếu được sản xuất tại Trung Quốc và Mexico, đã gây ra hàng chục nghìn ca tử vong do dùng thuốc quá liều mỗi năm tại Mỹ, theo cáo buộc của phía Washington.

Bình luận trên đài CNBC, ông Neil Thomas, nhà phân tích chính trị Trung Quốc tại Asia Society, lưu ý rằng: "Trong ngắn hạn, phản ứng của Trung Quốc có thể là tăng thuế đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ, thêm nhiều công ty Mỹ vào danh sách các thực thể không đáng tin cậy và có khả năng thắt chặt hơn nữa việc kiểm soát xuất khẩu các khoáng sản quan trọng".

Tuy nhiên, ông Thomas hy vọng rằng hành động trả đũa của Bắc Kinh sẽ vẫn "có chừng mực", vì Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có động lực gặp gỡ người đồng cấp Mỹ và khởi xướng các cuộc đàm phán để tránh các biện pháp gây thêm áp lực lên tăng trưởng kinh tế vốn đã chậm chạp.

Xuất khẩu là điểm sáng hiếm hoi của nền kinh tế đang chững lại của Trung Quốc, trong khi Mỹ là quốc gia đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc.

Nguy cơ leo thang thuế quan

Theo ông Alfredo Montufar-Helu, người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc tại tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận Conference Board (Mỹ), Bắc Kinh có thể duy trì lập trường "kiềm chế" và các động thái sắp tới của họ có thể sẽ nhắm vào các ngành công nghiệp quan trọng nhất đối với những người ủng hộ ông Trump.

Nhà phân tích của Conference Board cho rằng Trung Quốc muốn dành chỗ cho các cuộc đàm phán tiếp theo vì họ hy vọng sẽ tránh được mức thuế nhập khẩu có thể còn tăng cao và các biện pháp "điều chỉnh" khác của Washington.

Sau đợt áp thuế quan đầu tiên 10% của Mỹ vào đầu tháng này, Trung Quốc đã tung ra các biện pháp trả đũa, bao gồm tăng thuế đối với một số mặt hàng năng lượng nhập khẩu từ Mỹ và đưa hai công ty Mỹ vào danh sách các thực thể không đáng tin cậy có thể hạn chế khả năng kinh doanh của họ tại quốc gia châu Á này.

Trung Quốc cũng đã tăng cường kiểm soát xuất khẩu các khoáng sản quan trọng mà Mỹ cần. "Mũi tên sắc nhất mà Trung Quốc có trong ống cung tên sẽ là hạn chế quyền tiếp cận của Mỹ đối với các khoáng sản quan trọng mà không thể dễ dàng tìm được ở nơi khác", ông Stephen Olson, nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á  (ISEAS), cho biết.

Mặc dù thiếu thông tin cụ thể, tuyên bố ngày 28/2 của Bộ Thương mại Trung Quốc có giọng điệu mạnh mẽ hơn so với phản ứng của quốc gia này đối với mức thuế quan 10% đầu tiên mà chính quyền Tổng thống Trump áp dụng vào đầu tháng này.

Bộ Thương mại Trung Quốc cho rằng mối đe dọa thuế quan mới nhất của chính quyền Mỹ là "hoàn toàn đổ lỗi" mà không giúp Washington giải quyết các vấn đề ma túy của chính mình.

Cơ quan quản lý thương mại Trung Quốc cũng lên án các khoản thuế bổ sung của Mỹ là "gây thêm gánh nặng cho doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ và làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu".

Ông Montufar-Helu đánh giá, thông cáo mới nhất của Bộ Thương mại "gửi đi một thông điệp rõ ràng rằng chính phủ Trung Quốc sẵn sàng đáp trả để bảo vệ lợi ích quốc gia và họ sẽ không 'khuất phục'".

Thêm vào đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng đã có phản ứng cứng rắn hơn đối với mối đe dọa thuế quan mới của chính quyền Mỹ. Ông Lin Jian, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng hành động "gây sức ép, ép buộc và đe dọa" Trung Quốc bằng thuế quan của Mỹ sẽ chỉ phản tác dụng.

Trong khi đó, bà Deborah Elms, trưởng bộ phận chính sách thương mại tại Hinrich Foundation, cho rằng lời đe dọa áp thuế bổ sung của Tổng thống Trump sẽ "đẩy Trung Quốc vào vị thế cho rằng một thỏa thuận có thể không khả thi hoặc không thể đạt được trong tương lai gần".

"Điều đó khiến Bắc Kinh có hai lựa chọn: hoặc tiếp tục đưa ra các phản ứng có chừng mực với hy vọng tránh leo thang hơn nữa và thậm chí có thể hủy bỏ các biện pháp hiện có; hoặc thực hiện các biện pháp mạnh hơn nhiều", bà Elms nói thêm. Bởi lẽ, "các biện pháp khiêm tốn trước đây là không đủ và mối đe dọa về sự leo thang trong tương lai không được đánh giá đầy đủ".

Ngay sau khi trở lại nắm quyền Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã lệnh cho chính quyền của mình điều tra việc Bắc Kinh tuân thủ thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung đã đạt được trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông vào năm 2020. Theo kế hoạch, kết quả điều tra cuối cùng sẽ được báo cáo Tổng thống Trump vào ngày 1/4.

Kết quả điều tra đó có thể là cơ sở để Tổng thống Trump tiến hành các hành động tiếp theo mà ông gọi là "thuế quan có đi có lại", tức là tăng thuế đối với nhiều quốc gia bao gồm cả Trung Quốc để phù hợp với mức thuế mà họ đang áp lên hàng nhập khẩu từ Mỹ.

Trong một bài đăng trên mạng xã hội ngày 27/2, Tổng thống Trump đã khẳng định rằng: "Lịch áp dụng thuế quan có đi có lại vào ngày 2/4 sẽ vẫn có hiệu lực đầy đủ".