Trần Thanh Tú, nhà sáng lập Kombutrà

Dấu ấn kombucha Việt trên bản đồ thế giới

Trở về từ sau cuộc thi kombucha thế giới tổ chức tại Tây Ban Nha hồi cuối tháng 10 vừa qua, nhà sáng lập Trần Thanh Tú của Kombutrà vẫn vẹn nguyên cảm giác xúc động. Giải đồng về thiết kế thương hiệu, trong đó nổi bật bởi biểu tượng chim Lạc, là một thành tựu ghi nhận sự nỗ lực của những người trẻ đang tìm cách nâng cao giá trị nông sản Việt.

Cũng theo Tú chia sẻ, Kombutrà là thương hiệu duy nhất của Việt Nam tham gia cuộc thi và một cách tình cờ, đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam có đại diện góp mặt trong cuộc thi kombucha của thế giới.

Nhưng trên tất cả, Tú hạnh phúc khi thấy cả 3 hương vị kombucha mà chị mang đến cuộc thi, bao gồm vị sen, vị cà phê và vị mắc mật, đều được đón nhận nhiệt tình. Đặc biệt kombucha vị mắc mật, là sự kết hợp giữa trà Việt và chiết xuất từ lá mắc mật - loại cây chỉ phân bố tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, được một số bên rất thích thú, thậm chí đề nghị mua thêm sản phẩm về dùng thử.

Tú vui khi thấy những tín hiệu tích cực, song không quá bất ngờ, vì chị đã chuẩn bị trước cho ngày này. “Ngay từ những ngày đầu quyết tâm dấn thân vào làm kombucha, tôi đã nghĩ mình sẽ phải vươn ra thế giới, khẳng định vị thế của trà Việt”, đại diện Kombutrà giải thích.

Trên thế giới, kombucha đã có lịch sử hàng khoảng 2.000 năm. Đây là một loại đồ uống lên men được sản xuất từ trà, đường và “con men” Scoby. Tại các quốc gia có lịch sử lâu đời về trà như Trung Quốc hay Nhật Bản, người xưa nghĩ ra cách lên men trà để tăng giá trị dinh dưỡng tự nhiên, đồng thời tạo ra lợi khuẩn sống có lợi cho đường ruột. Dần dần, kombucha lan rộng ra các quốc gia khác trên thế giới.

Tú cho biết, tại một số nước như Mỹ hay châu Âu, kombucha đang là một sản phẩm bùng nổ, dần thay thế cho nước uống có ga trong tủ lạnh của nhiều gia đình. Ở Việt Nam, kombucha xuất hiện khoảng gần 10 năm trở lại đây, nhưng vẫn chưa thực sự được chú ý, bởi người Việt vẫn quen uống trà xanh theo cách truyền thống.

Là dân du học nước ngoài, lại có niềm đam mê với ẩm thực, nhà sáng lập hiểu rằng thị trường kombucha tại Việt Nam vẫn là “đại dương xanh”. Trùng khớp sau giai đoạn Covid-19, ngày càng nhiều người Việt quan tâm đến vấn đề về sức khỏe. Trong khi trà lên men kombucha, vốn chứa nhiều lợi khuẩn, enzyme, và các loại axit, giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh, tăng cường khả năng miễn dịch. Từ thực tế đó, giữa năm 2022, Tú bắt đầu khởi nghiệp Kombutrà.

Chị giải thích thương hiệu là sự kết hợp hài hòa giữa “kombucha” - thức uống lên men với nhiều lợi ích cho sức khỏe và “Trà” - biểu tượng cho nền văn hóa uống trà truyền thống của người Việt, hướng tới sứ mệnh tôn vinh nền văn hóa Việt và những nguyên liệu bản địa truyền thống.

Đến nay, Kombutrà đã ra mắt thị trường 6 hương vị trà lên men khác nhau, đều tập trung vào những sản vật đặc trưng của Việt Nam như Kombutrà cà phê, Kombutrà sen, Kombutrà kim hoa vàng… Trong đó vị sen là sản phẩm đầu tiên Tú nghiên cứu, cũng là sản phẩm chị thấy tự hào nhất.

Theo chị chia sẻ, thị trường không có siro hoa sen, trong khi tinh dầu sen đã có, nhưng lại không dùng được cho sản xuất đồ uống. Phải mất hàng tháng trời, Tú mới tìm ra đối tác có khả năng chiết xuất hương sen, và thêm 3 tháng nghiên cứu để ra sản phẩm Kombutrà vị sen. “Chỉ mở chai kombucha, hương sen đã lan tỏa, chiếm trọn cả 5 giác quan. Có khách hàng còn chia sẻ với tôi, cảm giác tươi mát như đứng giữa đầm sen”, nhà sáng lập hào hứng tiết lộ.

Giữ triết lý thủ công để bước ra thị trường toàn cầu

Khởi nghiệp từ một start-up làm bánh handmade để bán online, nay mở rộng thêm mảng sản xuất kombucha quy mô lớn, Trần Thanh Tú khẳng định hành trình lần này khó hơn rất nhiều. Nhưng chị vẫn trung thành với triết lý cũ, đó là ưu tiên các sản phẩm thủ công, tốt cho sức khỏe người dùng, không dùng chất bảo quản.

Thay vì sản xuất men Scoby theo hướng công nghiệp, Tú chọn phương án thủ công, vốn đòi hỏi nhiều công sức trong lúc ủ men, đồng thời cần chuẩn hóa quy trình, kiểm soát hoạt động của vi sinh vật để đạt sự ổn định về chất lượng, cũng như tối ưu về hương. Sản phẩm cũng cần bảo quản lạnh để giữ trọn vẹn hương vị.

Tuy vậy, Tú đánh giá kombucha lên men thủ công sẽ có đa dạng lợi khuẩn hơn so với sản phẩm lên men công nghiệp. Vì môi trường lên men mang tính tự nhiên, gần với môi trường axit trong dạ dày, nên tỷ lệ lợi khuẩn giữ lại trong quá trình tiêu hóa cũng cao hơn.

Mỗi tháng xưởng sản xuất của Kombutrà, hiện đặt tại Long Biên, sẽ cho ra thị trường khoảng 3.000 lít kombucha thành phẩm. Tú tự hào cho biết, vì xác định sẽ làm chuẩn để xuất khẩu toàn cầu, xưởng đã đạt chứng nhận ISO 22000:2018 quốc tế đầu tiên tại Việt Nam trong lĩnh vực kombucha. Tại đây, từng mẻ men Scoby-thành phần được định nghĩa là “linh hồn” của Kombutrà, được nuôi bằng đường mía hữu cơ giàu khoáng chất, không can thiệp hoá học; trong môi trường kiểm soát nghiêm ngặt về nhiệt độ, độ ẩm và vệ sinh. Mỗi ngày nữ sáng lập lại đích thân kiểm tra, đảm bảo hoạt động lên men diễn ra khoẻ mạnh, tự nhiên.

“Nuôi men tử tế, từ tâm là cách chúng tôi tạo ra Kombutrà chất lượng thực sự”, Tú nhấn mạnh.

Sau giai đoạn ổn định về sản xuất, thời gian tới đây, bài toán đặt ra với Kombutrà là mở rộng marketing, tăng cường độ nhận diện với khách hàng.

Thị trường kombucha toàn cầu được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh mẽ từ mức 4,26 tỷ USD (năm 2024) lên 9,09 tỷ USD vào năm 2030, với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm từ 13,5% đến 18,3%. Tại Việt Nam, thị trường này cũng đang phát triển nhanh chóng, với sự tham gia của nhiều công ty lớn. Tú đánh giá thị trường còn nhiều tiềm năng, trong đó Kombutrà vẫn chỉ là một chấm nhỏ. Để phát triển, Tú xác định chọn cho mình hướng đi tương tự như cách thương hiệu socola Marou từng đi: từ một xưởng sản xuất thủ công, dần lớn mạnh và đưa sản phẩm vươn ra quốc tế.

Trước mắt, nhà sáng lập cần vượt qua chướng ngại đầu tiên, đó là chinh phục người tiêu dùng trong nước. Theo đánh giá của các chuyên gia, thị trường Đông Nam Á và Nam Mỹ, với khí hậu nóng ẩm bao trùm, sẽ là mảnh đất màu mỡ cho các thương hiệu đồ uống phát triển. Song người Việt vẫn chưa có thói quen uống kombucha, và chưa hiểu đúng về lợi ích của loại đồ uống này. Một số nhà hàng, quán cà phê đã đưa kombucha vào bán kèm nhưng sự lệch chuẩn về hương vị - hoặc quá ngọt, hoặc quá chua, khiến thức uống lên men này vẫn chưa nhận được sự chú ý của khách hàng.

“Mong ước lớn nhất của tôi, là sẽ có một ngày, các sản phẩm kombucha nói chung phổ biến như trà đá”, đại diện Kombutrà bày tỏ.