Hợp tác xã Hệ sinh thái du lịch Suối Giàng nổi bật với sản phẩm du lịch nông thôn gắn liền với văn hóa Mông và trà Shan tuyết cổ thụ.

Định hình lại vị thế của du lịch nông thôn

Báo cáo Kết quả phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2021-2025, định hướng 2026-2030 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới đã tạo ra một bước chuyển căn bản trong tư duy phát triển kinh tế nông thôn.

Người dân không còn chỉ gắn bó với sản xuất nông nghiệp thuần túy mà bắt đầu hướng đến khai thác giá trị đa chiều của quê hương, nơi nông nghiệp, văn hóa, sinh thái và dịch vụ cùng tạo nên một bức tranh kinh tế nông thôn tích hợp đa giá trị.

Nhờ chương trình này, nhận thức và tư duy phát triển của chính quyền, doanh nghiệp và người dân đã có bước thay đổi rõ rệt. Nhiều địa phương đã chuyển từ “làm nông” sang “làm du lịch”, từ mô hình sản xuất đơn giá trị sang phát triển kinh tế dịch vụ đa dạng, vừa tạo thu nhập vừa gìn giữ không gian, cảnh quan và văn hóa truyền thống.

Trong hơn ba năm triển khai, hơn 13.000 lượt cán bộ, chủ thể và lao động du lịch đã được tập huấn, tạo nên đội ngũ làm du lịch nông thôn chuyên nghiệp hơn, biết đón bắt xu hướng và nhu cầu của du khách.

Cùng với đó, công tác tuyên truyền, quảng bá được đẩy mạnh với nhiều ấn phẩm, fanpage, video trên mạng xã hội, đưa hình ảnh du lịch nông thôn Việt Nam đến gần hơn với công chúng trong và ngoài nước.

Những thay đổi ấy đã góp phần định hình lại vị thế của du lịch nông thôn, từ một hoạt động bổ trợ trở thành một hướng đi mới mang tính chiến lược, giúp khơi dậy tiềm năng sẵn có của mỗi vùng quê và nâng tầm thương hiệu nông nghiệp Việt.

Cả nước hiện có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tăng gần 1,6 lần so với năm 2021.

Hơn 600 mô hình du lịch nông thôn trên cả nước

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện cả nước có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tăng gần 1,6 lần so với năm 2021.

Trong số đó, gần 400 điểm du lịch nông thôn đã được công nhận theo Luật Du lịch, trong đó có hơn 200 sản phẩm OCOP về dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch đạt từ ba sao trở lên, gấp 5,5 lần so với thời điểm bắt đầu chương trình. Đặc biệt, đã xuất hiện hai sản phẩm OCOP đạt chuẩn năm sao trong lĩnh vực du lịch nông thôn. Đây là minh chứng cho sự trưởng thành của mô hình này.

Mỗi vùng miền đang hình thành những hướng phát triển riêng mang đậm bản sắc địa phương. Ở miền núi phía Bắc, nhiều điểm đến du lịch cộng đồng như bản Nậm Hồng (Tuyên Quang) với homestay người Dao đỏ gắn với chè shan tuyết, Hello Mù Cang Chải (Lào Cai) nổi bật với trải nghiệm mùa vàng.

Hợp tác xã Hệ sinh thái du lịch Suối Giàng nổi bật với sản phẩm du lịch nông thôn gắn liền với văn hóa Mông và trà Shan tuyết cổ thụ; hay làng văn hóa Thái Hải (Thái Nguyên) kết hợp văn hóa người Tày với sản phẩm trà và nghỉ dưỡng. Những bản du lịch cộng đồng như Sin Suối Hồ (Lai Châu) trở thành điểm sáng với mô hình gắn kết dược liệu, hoa lan và thổ cẩm.

Tại đồng bằng sông Hồng, các mô hình du lịch sinh thái, làng nghề và di sản gắn với học đường được triển khai mạnh mẽ. Ecohost Hải Hậu (Nam Định) phát triển dịch vụ homestay kết hợp tham quan làng nghề truyền thống, các công trình văn hóa tôn giáo và ẩm thực địa phương.

Ở Hưng Yên, du lịch vùng nhãn lồng kết hợp trải nghiệm làm bánh, chế biến đặc sản đã tạo nên sản phẩm du lịch nông nghiệp hấp dẫn. Ninh Bình tiếp tục là điểm sáng với mô hình du lịch Tràng An, kết hợp trải nghiệm lúa nước, chèo thuyền và nghỉ dưỡng tại các homestay ven sông.

Miền Trung và Tây Nguyên tập trung phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp và làng nghề truyền thống. Làng rau Trà Quế, làng gốm Thanh Hà hay làng Cẩm Nam (Quảng Nam) đều kết hợp hài hòa giữa trải nghiệm canh nông, ẩm thực và văn hóa bản địa.

Ở Tây Nguyên, nhiều mô hình khai thác du lịch từ nông nghiệp hữu cơ, như tham quan vườn cà phê kết hợp trải nghiệm văn hóa Ê Đê tại Đắk Lắk hay du lịch sinh thái tại Vườn quốc gia Núi Chúa, Lâm Đồng.

Khu vực Nam Bộ và đồng bằng sông Cửu Long lại nổi bật với các mô hình du lịch miệt vườn, làng nghề, chợ nổi. Những điểm đến như vườn trái cây ở Đồng Nai, du lịch ven biển Xuyên Mộc, Hội quán du lịch hoa Sa Đéc hay tour sinh thái rừng ngập mặn ở Cà Mau đang trở thành sản phẩm đặc trưng, vừa phục vụ du khách vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân.

Theo báo cáo, thu nhập của người dân tại nhiều mô hình tiêu biểu như Tuyên Quang, Phú Thọ, Lâm Đồng, Đồng Tháp tăng từ 25 đến 40%, nhờ cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực, hướng dẫn, bán hàng lưu niệm gắn với sản phẩm OCOP.

Các chuỗi liên kết giữa du lịch, nông nghiệp và văn hóa được hình thành, tạo giá trị tổng hợp, nâng cao năng suất lao động và giá trị nông sản, đồng thời góp phần hoàn thành các tiêu chí thu nhập, môi trường, văn hóa trong chương trình nông thôn mới.

Tạo sức lan tỏa, tháo gỡ rào cản để phát triển bền vững

Ba năm qua, du lịch nông thôn đã được quảng bá mạnh mẽ ở tầm quốc gia. Lần đầu tiên, không gian du lịch nông nghiệp và sản phẩm OCOP xuất hiện tại Hội chợ Du lịch quốc tế TPHCM 2023, bên cạnh đó là nhiều triển lãm tôn vinh sản phẩm thủ công và di sản văn hóa do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.

Các địa phương như Tuyên Quang, Lào Cai, Phú Thọ, Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ đã tổ chức nhiều sự kiện, lễ hội gắn với quảng bá du lịch nông thôn, tận dụng mạnh mẽ các nền tảng mạng xã hội để lan tỏa hình ảnh làng quê Việt Nam văn minh, giàu bản sắc.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng khích lệ, chương trình vẫn đối mặt với không ít thách thức. Công tác quy hoạch du lịch ở một số địa phương còn thiếu trọng tâm, chưa bám sát tiềm năng đặc thù; nhiều mô hình còn nhỏ lẻ, tự phát; sản phẩm du lịch còn đơn điệu, ít sáng tạo; kết nối tuyến, điểm và liên vùng chưa đồng bộ.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc đây là một chương trình mới, nhiều địa phương thiếu kinh nghiệm, thiếu cán bộ chuyên trách và nguồn nhân lực du lịch được đào tạo bài bản. Một số nơi chậm ban hành kế hoạch, chưa có cơ chế đủ mạnh tháo gỡ khó khăn về quy hoạch, đất đai cho phát triển du lịch.

Giai đoạn 2026-2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu tiếp tục đẩy mạnh phát triển du lịch nông thôn gắn với tiềm năng tự nhiên, văn hóa và sản phẩm OCOP của từng địa phương. Các nhiệm vụ trọng tâm gồm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua đào tạo, tăng cường quảng bá và chuyển đổi số, xây dựng chuỗi liên kết du lịch - nông nghiệp - thương mại, phát triển sản phẩm đặc trưng theo vùng miền và hình thành cơ chế khuyến khích người dân, doanh nghiệp tham gia vào hoạt động du lịch.

Từ một chương trình thử nghiệm, du lịch nông thôn gắn với OCOP đã chứng minh được giá trị bền vững khi vừa bảo tồn văn hóa, vừa phát triển kinh tế, vừa tạo sinh kế ổn định cho hàng nghìn hộ dân. Như đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đây là định hướng đúng đắn, phát huy thế mạnh tự nhiên, văn hóa, con người Việt Nam trong phát triển kinh tế nông thôn, gắn liền với xây dựng nông thôn mới.

Du lịch nông thôn không chỉ là một mô hình kinh tế, mà còn là một hành trình làm mới diện mạo làng quê Việt. Ở đó, mỗi mái nhà, thửa ruộng, phiên chợ, món ăn quê trở thành một phần của sản phẩm du lịch, góp phần xây dựng nông thôn hiện đại, trù phú và giàu bản sắc.