Trong giai đoạn Hà Nội đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2030, du lịch nông thôn đang dần khẳng định vai trò “trụ cột xanh” trong phát triển bền vững, khi vừa tạo sinh kế cho người dân, vừa gìn giữ văn hóa làng quê và cảnh quan môi trường Thủ đô.

Với hơn 400 làng nghề truyền thống, hàng nghìn di tích lịch sử - văn hóa cùng hệ sinh thái trải rộng khắp các vùng ngoại thành, Hà Nội đang hội tụ đầy đủ điều kiện để trở thành trung tâm du lịch nông thôn sáng tạo, mang đậm bản sắc Việt.

Phóng viên Báo điện tử Đầu tư (Báo Tài chính - Đầu tư) đã có cuộc trò chuyện với ông Vũ Văn Tuyên, Phó Chủ tịch Hội Du lịch Cộng đồng Việt Nam, Giám đốc Travelogy Việt Nam, về tiềm năng, thách thức và hướng phát triển của du lịch nông thôn Hà Nội trong giai đoạn mới.

Ông Vũ Văn Tuyên, Phó Chủ tịch Hội Du lịch Cộng đồng Việt Nam, Giám đốc Travelogy Việt Nam.

Mỗi làng nghề, mỗi vườn quê có thể trở thành một sản phẩm du lịch

Ông đánh giá thế nào về vai trò của du lịch nông thôn trong chương trình xây dựng nông thôn mới của Hà Nội hiện nay?

Du lịch nông thôn đang dần trở thành một trong những động lực quan trọng nhất trong chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, đặc biệt với Hà Nội - địa phương hội tụ đủ cả văn hóa, cảnh quan và con người. Đây là lĩnh vực phát triển đa chiều, không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn giúp bảo tồn di sản, gìn giữ môi trường và xây dựng cộng đồng bền vững. 

Ở cấp chính sách, chúng ta đã có nền tảng rõ ràng. Quyết định 922/QĐ-TTg ngày 2/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ xác định du lịch nông thôn là hướng phát triển trọng tâm giai đoạn 2021-2025, đặt mục tiêu mỗi tỉnh, thành phố có ít nhất một điểm du lịch nông thôn đạt chuẩn. Hà Nội cụ thể hóa bằng Kế hoạch 73/KH-UBND, chọn các huyện như Thường Tín, Đan Phượng, Thanh Trì, Mỹ Đức, Thạch Thất, Sơn Tây làm thí điểm mô hình du lịch cộng đồng, làng nghề và du lịch thông minh.

Điều đáng nói là Hà Nội đã xác định rất rõ phương châm phát triển: du lịch xanh, có trách nhiệm và bền vững, vừa bảo vệ môi trường, vừa gìn giữ bản sắc văn hóa nông thôn, đưa kinh tế xanh gắn liền với văn hóa Việt.

Ông có thể nói rõ hơn về những tác động cụ thể mà du lịch nông thôn mang lại cho Hà Nội?

Tác động của du lịch nông thôn là rất lớn và lan tỏa trên nhiều khía cạnh.

Về kinh tế, nó giúp người dân nông thôn có thêm nguồn thu ngoài nông nghiệp. Khi du khách về làng, họ trải nghiệm canh tác, ăn món quê, mua hàng thủ công, tham quan làng nghề. Điều này thúc đẩy các hộ, hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ phát triển, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn từ “trồng trọt đơn thuần” sang “sản xuất - dịch vụ - trải nghiệm”. 

Về văn hóa, du lịch nông thôn tạo động lực để cộng đồng bảo tồn di tích, khôi phục nghề truyền thống, lễ hội dân gian, nhà cổ và phong tục làng xã. Người dân không chỉ là người phục vụ, mà trở thành chủ thể sáng tạo, chủ động làm du lịch.

Về môi trường, khi du lịch trở thành sinh kế, người dân ý thức hơn trong việc bảo vệ cảnh quan, trồng cây, xử lý rác thải, hướng tới nông nghiệp hữu cơ. Các mô hình như Hồng Vân, Thanh Cao, Phù Đổng… đang cho thấy rõ hiệu quả đó.

Về xã hội, du lịch nông thôn kéo theo việc cải thiện hạ tầng như đường làng, điện, nước, internet, vệ sinh môi trường, vừa phục vụ du khách, vừa nâng cao chất lượng sống của người dân.

Du khách khám phá Trang trại đồng quê Ba Vì. Ảnh: Hồ Hạ.

Hà Nội có tiềm năng rất lớn nhưng chưa được khai thác đúng tầm

Ông nhận định thế nào về thực trạng du lịch nông thôn Hà Nội hiện nay?

Hà Nội đang sở hữu tiềm năng đặc biệt thuận lợi: 337 làng nghề truyền thống đã được công nhận, hàng nghìn di tích văn hóa, lễ hội, cùng cảnh quan đa dạng từ Ba Vì, Sóc Sơn đến Phú Xuyên, Hương Sơn.

Điểm mạnh đầu tiên là tài nguyên phong phú và vị trí gần trung tâm. Nhiều huyện chỉ cách nội đô 20-50 km, rất phù hợp với tour du lịch cuối tuần. Làng cổ Đường Lâm là hình mẫu làng Việt cổ; Các làng giò chả Ước Lễ, làng tương gắn với làng cổ Cự Đà, làng nón Chuông, làng hoa Mê Linh, làng nghề mây tre đan Phú Vinh... cũng là những điểm đến du lịch nông thôn đặc sắc của Hà thành.

Thứ hai là chính sách rõ ràng. Hà Nội đã có các mô hình mẫu như Điểm du lịch làng quê Hồng Vân, Phù Đổng Green Park đạt chuẩn OCOP du lịch nông thôn. Người dân cũng tham gia mạnh mẽ hơn, xuất hiện tinh thần “tự thân làm du lịch”, đây là yếu tố then chốt cho phát triển bền vững.

Tuy nhiên, phát triển du lịch nông thôn ở Hà Nội vẫn còn một số điểm yếu như: Hạ tầng du lịch và dịch vụ phụ trợ thiếu đồng bộ; nguồn nhân lực yếu, thiếu kỹ năng phục vụ và marketing số; sản phẩm chưa đủ đặc sắc, chủ yếu là tham quan, ít trải nghiệm sâu; quảng bá còn mờ nhạt, số hóa hạn chế; và nguy cơ thương mại hóa làm mất bản sắc làng Việt nếu phát triển nóng.

Theo ông, những mô hình du lịch nông thôn nào ở Hà Nội đã làm tốt và có thể nhân rộng?

Các mô hình ở những huyện cũ như Ba Vì, Thường Tín và Sóc Sơn khá nổi bật.

Ba Vì khai thác tốt lợi thế thiên nhiên và bản sắc dân tộc Mường, Dao để phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng. Các trang trại như Đồng Quê, Detrang Farm đã trở thành điểm đến quen thuộc của du khách nội thành.

Thường Tín lại nổi bật với làng nghề truyền thống sơn mài Hạ Thái, lược sừng Thụy Ứng, sinh vật cảnh Hồng Vân gắn với sản phẩm OCOP và du lịch trải nghiệm.

Còn Sóc Sơn, với địa hình đồi núi, hồ rừng và di tích đền Sóc, đang phát triển mạnh du lịch nghỉ dưỡng cuối tuần, thể thao ngoài trời. Năm 2023, địa phương này đón gần 1,2 triệu lượt khách, một con số rất ấn tượng.

Theo tôi, Ba Vì và Thường Tín có thể nhân rộng ngay, bởi đã có sản phẩm cụ thể và thị trường ổn định; còn Sóc Sơn chỉ cần tăng quản lý dịch vụ, sẽ sớm trở thành điểm nghỉ dưỡng nông thôn đặc sắc.

Muốn nhân rộng hiệu quả, phải xác định rõ bốn yếu tố chiến lược: sản phẩm đặc trưng; quy hoạch vùng, tour tuyến; đầu tư hạ tầng đồng bộ; và phát triển cộng đồng làm trung tâm.

Du khách trải nghiệm, khám phá tại làng hương Quảng Phú Cầu. Ảnh: Hồ Hạ.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, theo ông, đâu là khó khăn cốt lõi khiến du lịch nông thôn Hà Nội chưa phát huy hết tiềm năng?

Có ba điểm nghẽn chính: con người, sản phẩm và cơ chế.

Người dân làm du lịch còn thiếu chuyên nghiệp, từ kỹ năng phục vụ, hiểu thị trường đến quản lý homestay. Sản phẩm nhiều nơi còn đơn điệu, thiếu trải nghiệm sâu, dịch vụ phụ trợ yếu. Khách chỉ đến trong ngày, chi tiêu thấp. 

Về cơ chế, vẫn còn nhiều rào cản về quy hoạch, thủ tục đầu tư, ưu đãi vốn, hạ tầng giao thông và vệ sinh môi trường. Doanh nghiệp muốn đầu tư homestay hoặc khu trải nghiệm dài hạn vẫn gặp vướng mắc. 

Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề; trong đó 337 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận. Đây là một kho báu văn hóa nhưng nhiều nơi ô nhiễm, đường nhỏ, khó tiếp cận du khách. Trong khi đó, khách Pháp, Nhật, Mỹ, Hàn Quốc rất ưa chuộng trải nghiệm nông thôn, nông nghiệp và văn hóa. nhiều điểm đến du lịch nông thôn của Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành điểm đến quốc tế nếu khắc phục được ba nút thắt này.

Tính bền vững là trục chính

Vậy theo ông, Hà Nội cần làm gì để du lịch nông thôn thực sự trở thành ngành kinh tế nông thôn bền vững?

Muốn du lịch nông thôn trở thành ngành kinh tế thực thụ, phải coi tính bền vững là trục chính, bền vững về môi trường, văn hóa và sinh kế cộng đồng.

Thứ nhất, quy hoạch phải đi trước. Thành phố cần bản đồ tổng thể du lịch nông thôn, xác định rõ thế mạnh từng huyện, xã để đầu tư trọng điểm, tránh phát triển tự phát.

Thứ hai, chuẩn hóa sản phẩm và dịch vụ, mỗi địa phương cần 1-2 sản phẩm “flagship” mang bản sắc riêng, kèm tiêu chuẩn homestay, hướng dẫn viên, ẩm thực, vệ sinh… hướng tới khách quốc tế.

Thứ ba, phát triển cộng đồng làm trung tâm: tổ chức đào tạo định kỳ, khuyến khích hợp tác xã, tổ nhóm cộng đồng. Khi người dân hưởng lợi trực tiếp, họ sẽ giữ gìn môi trường và văn hóa.

Thứ tư, đầu tư hạ tầng và hỗ trợ doanh nghiệp - tín dụng ưu đãi, thuế mềm, cải tạo cảnh quan, marketing quốc tế. Và cuối cùng là chuyển đổi số và quảng bá thông minh: số hóa điểm đến, bản đồ du lịch, video đa ngôn ngữ, hợp tác travel blogger quốc tế.

Khi sản phẩm du lịch nông thôn được kể bằng “ngôn ngữ toàn cầu”, Hà Nội sẽ thu hút nhiều du khách hơn, chi tiêu cao hơn, và đó là thước đo thành công thật sự.

Ông Vũ Văn Tuyên tin rằng, nếu đi đúng hướng, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành “thủ đô của du lịch nông thôn sáng tạo và bền vững” của cả nước.

Ông kỳ vọng thế nào về tương lai du lịch nông thôn Hà Nội đến năm 2030?

Tôi tin rằng, nếu đi đúng hướng, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành “Thủ đô của du lịch nông thôn sáng tạo và bền vững” của cả nước. 

Đến năm 2030, du lịch nông thôn không chỉ là tham quan mà sẽ trở thành hệ sinh thái xanh - thông minh - bản sắc, nơi du khách có thể học nấu món Việt, ngủ trong nhà cổ ở Đường Lâm, làm gốm ở Bát Tràng, hái trái cây ở Đan Phượng, hay ngắm hoa ở Mê Linh...

Khi ấy, người dân nông thôn sẽ không chỉ “làm du lịch”, mà sống cùng du lịch, làm giàu từ chính văn hóa quê hương mình. Và nông thôn Hà Nội sẽ thực sự trở thành không gian đáng sống, nơi bản sắc làng Việt được hồi sinh trong một diện mạo xanh, văn minh và hiện đại.