Tại Hội thảo “Xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2026 - 2030 thích ứng với biến đổi khí hậu và hướng tới nhóm yếu thế” do Học viện Chính sách và Phát triển phối hợp với Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tổ chức ngày 11/12, bà Michaela Bauer, Phó Trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam nhấn mạnh rằng, trẻ em là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu, nhưng tiếng nói của các em vẫn chưa được phản ánh đầy đủ trong nhiều chiến lược và chương trình phát triển quốc gia.

Bà Anjanette Saguisag, Trưởng phòng Chính sách Xã hội và Quản trị UNICEF Việt Nam: Ưu tiên cho trẻ em chính là khoản đầu tư chiến lược quan trọng nhất.

Theo bà Bauer, UNICEF mong muốn tăng cường hỗ trợ Việt Nam trong việc lồng ghép quyền trẻ em vào các kế hoạch phát triển, bảo vệ trẻ trước rủi ro khí hậu, đảm bảo tiếp cận các dịch vụ thiết yếu, đồng thời thúc đẩy các giải pháp dựa trên bằng chứng.

Bà kỳ vọng Hội thảo sẽ trở thành bước khởi đầu cho những hợp tác sâu rộng hơn, hướng tới mục tiêu mọi chính sách phát triển đều mang lại lợi ích thiết thực cho trẻ em và nhóm yếu thế.

Tiếp nối chương trình, bà Anjanette Saguisag, Trưởng phòng Chính sách Xã hội và Quản trị UNICEF Việt Nam trình bày báo cáo về các ưu tiên dành cho trẻ em trong Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2026-2030, với tầm nhìn đến năm 2045.

Bà khẳng định, ưu tiên cho trẻ em chính là khoản đầu tư chiến lược quan trọng nhất để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045.

Theo bà Saguisag, Việt Nam hiện có hơn 28 triệu trẻ em dưới 18 tuổi, chiếm một phần tư dân số. Tuy nhiên, tỷ trọng trẻ em và thanh thiếu niên trong cơ cấu dân số đang giảm mạnh, từ mức 48,5% năm 1990 xuống chỉ còn 22,4% vào năm 2050. Điều này đồng nghĩa với việc nguồn nhân lực trẻ, lực lượng quyết định tương lai phát triển của đất nước đang thu hẹp nhanh chóng và cần được đầu tư ngay từ hôm nay.

Biến đổi khí hậu tiếp tục là mối đe dọa trực tiếp đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ em. Do đặc điểm sinh lý còn non nớt và khả năng tự bảo vệ hạn chế, trẻ nhỏ chịu tác động nặng nề hơn nhiều so với người trưởng thành.

Đáng chú ý, trẻ dưới 5 tuổi gánh tới 88% tổng gánh nặng bệnh tật toàn cầu liên quan đến biến đổi khí hậu, cho thấy mức độ dễ tổn thương đặc biệt nghiêm trọng.

Báo cáo cũng chỉ ra sự bất bình đẳng lớn trong tiếp cận dịch vụ sức khỏe, dinh dưỡng và nước sạch, vệ sinh môi trường (WASH). Trẻ em ở vùng sâu, vùng xa và cộng đồng dân tộc thiểu số có tỷ lệ tử vong sơ sinh và suy dinh dưỡng cao hơn đáng kể so với khu vực thành thị.

Tỷ lệ trẻ được tiêm chủng đầy đủ đạt khoảng 70-75% ở nông thôn, nhưng tại nhiều vùng khó khăn chỉ đạt 50-60%. Việt Nam đồng thời đối mặt với ba gánh nặng dinh dưỡng, bao gồm suy dinh dưỡng, thiếu vi chất và tình trạng béo phì gia tăng nhanh, dự kiến sẽ có tới 1,9 triệu trẻ béo phì vào năm 2030.

Trong lĩnh vực giáo dục, mặc dù tỷ lệ đến trường đã được cải thiện, nhưng cơ hội tiếp cận giáo dục sớm và giáo dục chất lượng vẫn chưa được phân bổ công bằng.

Chương trình và phương pháp giảng dạy còn nhiều hạn chế, kỹ năng mềm và kỹ năng sống chưa được chú trọng đúng mức. Việc phát triển kỹ năng kỹ thuật số mới ở giai đoạn đầu và còn nhiều rào cản đối với trẻ em gái và trẻ em nghèo.

PGS-TS.Trần Trọng Nguyên, Giám đốc Học viện Chính sách và Phát triển tặng hoa và quà cho bà Michaela Bauer, Phó Trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam.

Sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên cũng là vấn đề đáng lo ngại. Thống kê cho thấy một trong năm thanh thiếu niên gặp phải vấn đề sức khỏe tâm thần, chủ yếu là lo âu và trầm cảm, trong khi chỉ 5% phụ huynh nhận thức được nhu cầu hỗ trợ của con em mình.

Bạo lực, bóc lột và lạm dụng trẻ em, đặc biệt là lạm dụng trực tuyến ngày càng tinh vi và diễn biến phức tạp, trong khi hệ thống dữ liệu liên ngành chưa đầy đủ khiến việc theo dõi và can thiệp chưa đạt hiệu quả mong muốn.

Bên cạnh đó, những cú sốc như đại dịch Covid-19, thiên tai, biến đổi khí hậu và các bất ổn kinh tế tiếp tục làm gia tăng bất bình đẳng xã hội.

Hiện vẫn còn 5,1% trẻ em sống dưới chuẩn nghèo quốc tế và 8,6% trẻ em nghèo đa chiều. Tỷ lệ trẻ được hưởng trợ cấp xã hội chỉ đạt 1,4%, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình khu vực. Mức hỗ trợ hiện khoảng 20 USD/tháng, được đánh giá là không đủ đáp ứng nhu cầu thiết yếu.

Trên cơ sở phân tích thực trạng, UNICEF đưa ra nhóm giải pháp chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, trong đó nhấn mạnh yêu cầu xây dựng hệ thống giáo dục toàn diện và chất lượng cao, không để trẻ em nào bị bỏ lại phía sau; hiện đại hóa chương trình giảng dạy, trang bị kỹ năng số, kỹ năng sống, STEM và tư duy phản biện cho trẻ; đồng thời tăng chi tiêu giáo dục công lên ít nhất 20% tổng chi nhà nước.

Về y tế, bà Anjanette Saguisag, Trưởng phòng Chính sách Xã hội và Quản trị UNICEF Việt Nam trình bày báo cáo về các ưu tiên dành cho trẻ em trong Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2026-2030, với tầm nhìn đến năm 2045 khuyến nghị ưu tiên chăm sóc dự phòng, mở rộng dịch vụ y tế ban đầu, cải thiện hạ tầng WASH tại trường học và cộng đồng, đồng thời tăng đầu tư y tế công lên mức 5-6% GDP.

Bên cạnh đó, cần mở rộng hệ thống an sinh xã hội cho trẻ em, hướng tới phúc lợi phổ cập cho trẻ dưới 6 tuổi, nâng mức hỗ trợ và xây dựng cơ chế trợ giúp có khả năng ứng phó với các cú sốc.

Trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em, đại diện UNICEF đề xuất củng cố hệ thống phòng ngừa và ứng phó với bạo lực, lạm dụng và lao động trẻ em; chuyên nghiệp hóa đội ngũ công tác xã hội; đồng thời lồng ghép các mục tiêu liên quan đến trẻ em vào chiến lược ứng phó thiên tai và biến đổi khí hậu.