Khi vấn đề không còn đơn giản

Dù thường xuyên được nhắc đi nhắc lại, nhưng câu chuyện ngập úng đô thị ở Đà Nẵng vẫn còn nguyên tính thời sự, là nỗi lo của các cấp chính quyền và thu hút sự quan tâm đặc biệt của nhiều người dân.

Thực tế cho thấy, ngập úng đô thị ở thành phố không chỉ gây xáo trộn cuộc sống, cản trở phát triển kinh tế - xã hội, mà còn gây ô nhiễm môi trường.

Đặc biệt, trong thời gian gần đây, tần suất xuất hiện các trận mưa có cường độ lớn ngày càng nhiều, kèm theo các yếu tố bất lợi mới như triều cường, dẫn đến vượt năng lực đáp ứng của hệ thống thoát nước hiện trạng.

Năm nay đã gần 80 tuổi, nhưng tháng 10/2025 vừa qua, lần đầu tiên trong đời bà Lê Thị Ngàn (Tổ 48, phường Hải Vân, Đà Nẵng) thấy nước tràn vào nhà. Không chỉ vậy, hầm chứa nước mưa mà gia đình bà cất công xây dựng từ nhiều năm trước cũng mất tác dụng. Chỉ sau vài giờ mưa không ngớt, nước từ hầm “phun” lên mặt đất. Lúc này, gia đình bà Ngàn tá hỏa, phải vội vã kê đồ đạc lên cao.

“Ở đây sát biển mà như thế thì vấn đề ngập nước ở thành phố không còn đơn giản nữa”, bà Ngàn nhìn nhận.

Thực tế, trước và sau sáp nhập, Đà Nẵng đã nhanh chóng “bắt bệnh” ngập úng đô thị. Dù vậy, việc “chữa trị” căn bệnh mang tính lịch sử này không thể thực hiện trong ngày một ngày hai.

Theo ông Lê Tùng Lâm, Trưởng ban Đô thị HĐND TP.Đà Nẵng, về khách quan, mặc dù có quá trình hình thành và phát triển lâu dài nhưng hệ thống thoát nước của khu vực trung tâm thành phố Đà Nẵng (cũ) và trung tâm thành phố Tam Kỳ (cũ) chỉ mới được đầu tư mạnh mẽ từ năm 1995 cho đến nay.

Do đó, hệ thống thoát nước vẫn còn nhiều bất cập, xuống cấp, trong khi kinh phí đầu tư cho các dự án chống ngập là khá lớn. Đối với việc đầu tư hạ tầng cấp, thoát nước trên địa bàn trung tâm thành phố Tam Kỳ (cũ), mặc dù đã được lồng ghép từ nguồn vốn ngân sách Trung ương, bố trí từ vốn ngân sách tỉnh Quảng Nam (cũ), nhưng khả năng cân đối vốn ngân sách của thành phố Tam Kỳ (cũ) trong thời gian qua còn nhiều hạn chế nhất định. Trong khi đó, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh tại các khu vực đô thị.

Thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam (cũ) thường xuyên xảy ra ngập nước khi có mưa lớn. Ảnh: Linh Đan

Về nguyên nhân chủ quan, ông Lâm cho rằng, năng lực của một số nhà thầu, kỹ sư trong công tác thiết kế, thi công và trách nhiệm quản lý dự án của chủ đầu tư, ban quản lý dự án một số trường hợp còn hạn chế. Sự phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương và chủ đầu tư, ban quản lý dự án có lúc thiếu chặt chẽ, chưa quyết liệt, chưa thật sự hiệu quả, đôi lúc còn xảy ra tình trạng đùn đẩy, không làm đúng trách nhiệm như việc xác định vị trí tiếp nhận bùn nạo vét; phối hợp, tham gia cho ý kiến hồ sơ chủ trương đầu tư còn chung chung, chưa đảm bảo thời gian yêu cầu...

Mặt khác, quy trình, thủ tục trong việc thẩm định, phê duyệt quy hoạch, chuẩn bị đầu tư, triển khai thi công còn rườm rà, mất nhiều thời gian ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện như việc thẩm định quy hoạch phải lấy ý kiến Hội đồng Tư vấn về kiến trúc, Hội đồng thẩm định và ý kiến thẩm định của Sở Xây dựng; thời gian giải quyết cấp Giấy phép khai thác khoáng sản ở khu vực có dự án đầu tư xây dựng (87 ngày)…

Đó là chưa kể, trong quá trình thi công cải tạo hạ tầng kỹ thuật trên các tuyến đường, một số đơn vị thi công không khơi thông, dọn dẹp xà bần, giá hạ sau khi hoàn thiện, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng thoát nước của cống.

“Công tác tuyên truyền cũng còn hạn chế dẫn đến một bộ phận không nhỏ người dân còn tình trạng xả rác xuống cống, kênh thoát nước hoặc tự ý che đậy, cải tạo làm lấp các cửa thu nước; lấn chiếm, xây dựng trái phép, xâm hại công trình thoát nước dẫn đến giảm khả năng thu nước”, ông Lâm cho hay.

Theo đại biểu HĐND TP.Đà Nẵng Nguyễn Thanh Phúc, ngập, tắc, ô nhiễm là những việc chạm thẳng vào đời sống hằng ngày của người dân Đà Nẵng. “Mưa lớn không nói, nhưng hiện nay mưa vừa cũng ngập. Mà ngập là xảy ra ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường”, ông Phúc nhìn nhận.

Từ đó, ông Phúc kiến nghị thành phố cần ưu tiên ngân sách cho các dự án thoát nước trọng điểm, ứng dụng công nghệ dự báo ngập theo thời gian thực; phát triển hạ tầng giao thông thông minh, xử lý dứt điểm các điểm ùn tắc kéo dài; quản lý chặt chất thải, khí thải; mở rộng mảng xanh, tăng không gian công cộng.

“Chúng ta cần thay đổi nhận thức đây không phải việc “để làm” mà là việc “phải làm”, vì liên quan trực tiếp đến chất lượng sống của mỗi người dân”, ông Phúc nhấn mạnh.

Tập trung nguồn lực đầu tư và thay đổi cách làm

Theo đánh giá của Ban Đô thị HĐND TP.Đà Nẵng, vấn đề ngập úng đô thị là thách thức lớn hiện nay. Do đó, Đà Nẵng cần thay đổi tư duy, cách làm, nghiên cứu xây dựng chiến lược ứng phó, chống ngập một cách tổng thể, đảm bảo tính bền vững, thích ứng với thời đại (diễn biến thời tiết; phát triển công nghệ...).

Trong đó, tùy từng khu vực (các đô thị cũ; các đô thị mới; vùng nông thôn và ven đô; miền núi) nghiên cứu có giải pháp quản trị, chiến lược riêng phù hợp với địa hình, điều kiện (mở thêm các tuyến thoát nước; phân chia lại các lưu vực thoát nước; đầu tư trạm bơm cưỡng bức; quy định các vùng đệm “cho phép ngập”; mở rộng hành lang thoát lũ; tăng cường, liên kết các hồ điều tiết; sử dụng các vật liệu thấm, hạn chế việc bê tông hoá; xây dựng các công trình chứa nước; ứng dụng khoa học công nghệ trong việc quản lý, giám sát, vận hành hệ thống thoát nước...).

Trận lũ lịch sử vào đêm 14/10/2022 gây thiệt hại nặng tại Đà Nẵng. Ảnh: Linh Đan

Mới đây, Đoàn giám sát HĐND TP.Đà Nẵng kiến nghị UBND Thành phố chỉ đạo các sở, ban, ngành, địa phương liên quan tổ chức rà soát các bất cập của các văn bản quy phạm pháp luật, các quy chuẩn, tiêu chuẩn quy hoạch, thiết kế, thẩm định, phê duyệt đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước và đề xuất cấp có thẩm quyền điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn.

Trước mắt, Thành phố cần xem xét, nghiên cứu xây dựng và phê duyệt “Đề án hạ tầng khu vực trung tâm, khu vực đặc biệt ưu tiên trên địa bàn Thành phố ứng phó, xử lý ngập úng hiệu quả với thời tiết, mưa cực đoan”.

Thành phố cũng cần khẩn trương hoàn thành phê duyệt đồ án Quy hoạch cao độ nền và thoát nước mặt đô thị thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trong năm 202513 để làm cơ sở xây dựng kế hoạch quản lý, phát triển hệ thống thoát nước khu vực thành phố Đà Nẵng (cũ) trong năm 2026; đồng thời chủ động nghiên cứu có giải pháp kế thừa các nội dung của đồ án quy hoạch được duyệt để lập quy hoạch thoát nước tổng thể cho thành phố mới phù hợp với kế hoạch, nội dung thực hiện điều chỉnh quy hoạch thành phố và quy hoạch chung Thành phố đang được tổ chức triển khai.

Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Đầu tư (Báo Tài chính - Đầu tư), ông Nguyễn Hà Nam, Giám đốc Sở Xây dựng TP.Đà Nẵng vừa cho biết, đối với khu vực trung tâm thành phố Đà Nẵng (cũ), hiện nay, UBND Thành phố đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương tập trung triển khai các nhóm nhiệm vụ mang tính chất thường xuyên, các giải pháp trước mắt và giải pháp mang tính ổn định lâu dài nhằm kịp thời khắc phục tình trạng ngập úng trên địa bàn Thành phố.

Giải pháp thường xuyên, liên tục là tập trung công tác nạo vét, khơi thông mương cống thoát nước; kiểm tra kỹ lưỡng tình trạng hoạt động của trạm bơm chống ngập, kịp thời hạ mực nước trong các hồ điều tiết xuống mức thấp nhất trước khi mưa; vớt rác thường xuyên cửa thu nước. Đặc biệt, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân chung tay phòng chống ngập úng, khơi thông cửa thu nước, tháo dỡ các tấm che ngăn mùi trên cửa thu nước.

Giải pháp trước mắt là tập trung hoàn thành công trình bổ sung cửa thu nước tại những khu vực còn thiếu; tiến hành cải tạo, sửa chữa cửa thu, mương thu nước bị hư hỏng trên toàn thành phố; gấp rút đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các dự án thoát nước đang thi công dở dang, đẩy nhanh tiến độ các công trình thoát nước đã có chủ trương nghiên cứu triển khai; đẩy nhanh tiến độ di dời hạ tầng cấp nước, cấp điện, thông tin liên lạc ra khỏi hệ thống thoát nước; tiếp tục hoàn thiện và thực hiện nghiêm túc kịch bản ứng phó ngập úng đô thị.

“Việc thực hiện giải pháp thường xuyên và trước mắt nêu trên nhằm phát huy tối đa năng lực thoát nước của hệ thống hiện trạng, trong thời gian Thành phố triển khai đầu tư xây dựng đồng bộ hệ thống thoát nước”, ông Nam thông tin.

Còn các giải pháp căn cơ, lâu dài, theo ông Nam là ngoài các giải pháp về quản lý (hoàn thiện Quy định quản lý hệ thống thoát nước trên địa bàn thành phố Đà Nẵng mới, đặc biệt là nội dung phân cấp cho chính quyền địa phương cấp xã bảo đảm tính chuyên nghiệp, kịp thời, hiệu quả; hoàn thiện, phát triển Hệ thống bản đồ theo dõi mưa, ngập nước trên địa bàn thành phố Đà Nẵng thông qua ứng dụng Danang SmartCity;…), các giải pháp về quy hoạch, kế hoạch (xây dựng kế hoạch đầu tư, phát triển hệ thống thoát nước trên cơ sở các đồ án quy hoạch được phê duyệt; ưu tiên dành quỹ đất để bố trí hành lang thoát lũ, hình thành các hồ điều hòa và tăng diện tích hành lang xanh, mảng xanh đô thị;…) thì việc tập trung triển khai các dự án thoát nước, chống ngập úng rất quan trọng.

“Hiện nay, Thành phố đang triển khai 18 dự án thoát nước, chống ngập úng để tập trung giải quyết dứt điểm những khu vực ngập úng nêu trên. Trong đó một số dự án đã khởi công, một số dự án đang trong giai đoạn hoàn thiện các thủ tục đầu tư. Tổng giá trị đầu tư khoảng 1.400 tỷ đồng”, ông Nam cho hay.

Đối với khu vực trung tâm thành phố Tam Kỳ (cũ) và thành phố Hội An (cũ), theo ông Nam, ngoài tập trung triển khai hoàn thành các gói thầu duy tu, nạo vét hệ thống thoát nước và thực hiện Kịch bản ứng phó ngập úng đô thị, đặc biệt là công tác khơi thông, nạo vét cửa thu, mương thu nước trước mỗi trận mưa theo yêu cầu của Sở Xây dựng, khu vực trung tâm thành phố Tam Kỳ đang triển khai các dự án chống ngập chủ yếu giải quyết cục bộ khu vực trung tâm. Đặc biệt, Đà Nẵng đang triển khai Dự án Chống ngập thành phố Tam Kỳ với tổng mức đầu tư khoảng 4.000 tỷ đồng (giải pháp chủ yếu là giải quyết vấn đề thoát lũ và hạ mực nước trên sông Bàn Thạch và Tam Kỳ).

“Riêng đối với một số điểm ngập úng cục bộ tại các khu vực đô thị khác, trong thời gian tới, Sở Xây dựng TP.Đà Nẵng sẽ phối hợp với các địa phương khảo sát, đề xuất giải pháp cụ thể, mức độ ảnh hưởng tại các điểm này không lớn, hầu như không ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân”, ông Nam chia sẻ.

Có thể nói, ngập úng không chỉ là hệ quả của mưa lớn, mà còn phản chiếu chất lượng quy hoạch, năng lực quản lý và tầm nhìn phát triển đô thị. “Thuốc mới” đã được Đà Nẵng kê, nhưng để chữa dứt “căn bệnh” cũ này, cần sự kiên quyết trong hành động, phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp, các địa phương của thành phố. Tất cả phải cùng hướng về mục tiêu “Thành phố Môi trường” phía trước.