Thực tế, một số văn bản mới được ban hành có nhiều quy định gây chi phí thực thi rất lớn và không đáng có cho doanh nghiệp

Bộ Tư pháp đã hành động

Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty luật, doanh nghiệp tư vấn, cũng như giới chuyên gia nghiên cứu đã hồ hởi đến Hội nghị về Các giải pháp cắt giảm chi phí tuân thủ pháp luật do Bộ Tư pháp tổ chức cuối tuần trước. Tất nhiên, đi cùng là những đề xuất giải pháp cụ thể để cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp.

“Bộ Tư pháp đã hành động, tác động tới các bộ khác sẽ rất lớn, vì là cơ quan ‘canh cổng’ các văn bản quy phạm pháp luật”, ông Lê Duy Bình, chuyên gia kinh tế, Giám đốc Công ty Economia Việt Nam nói.

Ngay khi Nghị quyết 02/2019/NQ-CP về tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và định hướng đến năm 2021 được ban hành vào đầu năm 2019, Bộ Tư pháp được coi là một trong những tâm điểm nắm giữ chìa khóa tạo nên sự đột phá của môi trường kinh doanh năm nay. Bởi vì, Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp chịu trách nhiệm về chỉ số có thể nói là được giới kinh doanh chờ đợi nhất, đó là nâng xếp hạng chỉ số chi phí tuân thủ pháp luật.

Nhưng, đây là một trong những thứ hạng khó cải thiện nhất. Ngay cả khi Bộ Tư pháp đã xây dựng tài liệu hướng dẫn bước đầu các bộ, ngành, địa phương về nâng hạng chỉ số này, đăng tải công khai trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tư pháp, thì việc đảm bảo tuân thủ là công việc không dễ dàng.

Ông Bình phân tích, trong Báo cáo Năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) năm 2018 của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), Việt Nam được chấm 3,1 điểm trên thang điểm 7, xếp thứ 96/140 nền kinh tế về chỉ số gánh nặng chi phí tuân thủ pháp luật. Đây là điểm số và thứ hạng thấp nhất trong khu vực ASEAN.

Để xếp hạng chỉ số này, WEF đã yêu cầu doanh nghiệp đánh giá việc tuân thủ các yêu cầu của Chính phủ, chính quyền địa phương trong thực hiện các quy định của pháp luật, từ xin phép, nộp báo cáo…

Có thể thấy, chi phí này phát sinh ở nhiều lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp, trong suốt vòng đời hoạt động của bất kỳ doanh nghiệp nào, trong bất kỳ mối quan hệ, tương tác giữa doanh nghiệp và cơ quan chính quyền. Nên nỗ lực của một hay một số bộ, ngành không thể làm giảm bớt được chi phí tuân thủ. Ở đây, Bộ Tư pháp sẽ không chỉ là đơn vị tổng hợp, báo cáo tình hình.

“Trong vai là người thẩm định các văn bản pháp luật, Bộ Tư pháp phải ‘canh cổng’, hướng dẫn chi phí tuân thủ, phương thức cắt giảm…, không để các thủ tục hành chính phiền nhiễu, gây chi phí lớn cho doanh nghiệp xuất hiện trong các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật trình Chính phủ”, ông Bình đề xuất.

Những tâm tư khó nói

Nhiều đại diện các cơ quan quản lý có mặt tại hội nghị trên gần như lặng đi, khi nghe câu hỏi của ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM): “Đã bao giờ các anh, chị đặt câu hỏi, tại sao doanh nghiệp làm gì cũng phải nghĩ đến việc kẹp phong bì không? Đã bao giờ các anh, chị nghĩ đến chi phí mà doanh nghiệp phải bỏ ra khi tuân thủ một từ, một câu trong quy định mà chúng ta viết ra không?”.

Đây không phải lần đầu các vấn đề này được đặt ra. Ngay trong Báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam công bố tháng 3/2019, 66% trong số khoảng 10.000 doanh nghiệp tham gia khảo sát nói rằng phải có quan hệ để tiếp cận thông tin. Chi phí không chính thức dù giảm so với trước, nhưng vẫn còn tới 58% doanh nghiệp thừa nhận phải trả chi phí này…

Một lần nữa, Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 86/2014/NĐ-CP về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô được dùng để lý giải cho dư địa phát sinh các chi phí không cần thiết.

Theo Dự thảo mới nhất, taxi sẽ phải có phù hiệu “xe taxi” và dán cố định phía bên phải mặt kính trước xe, niêm yết đầy đủ thông tin trên xe theo quy định, có hộp đèn chữ “taxi” gắn cố định trên nóc xe… Trường hợp ô tô sử dụng hợp đồng điện tử phải có hộp đèn điện tử tối thiều 12x30 cm. “Chỉ vài ba dòng như vậy, nhưng doanh nghiệp sẽ phải trả chi phí xin cấp phù hiệu, chi phí đợi để được cấp phù hiệu, chi phí đưa ô tô đi dán phù hiệu, chi phí làm bảng điện tử… Chỉ cần tìm kiếm trên mạng, có thể thấy các yêu cầu trên đều có giá”, ông Hiếu phân tích và đặt câu hỏi: có cách nào rẻ hơn không, thực hiện nhanh và ít tốn kém hơn không?

Đáng nói là, những tồn tại trên không chỉ có trong nhiều văn bản dự thảo. Một số văn bản mới được ban hành cũng có nhiều quy định gây chi phí thực thi rất lớn và không đáng có cho doanh nghiệp.

Nghị định 49/2018/NĐ-CP quy định về kiểm định chất lượng giáo dục nghề nghiệp vẫn yêu cầu doanh nghiệp có văn phòng ổn định trong 2 năm, đảm bảo diện tích làm việc 8 m2/người…

“Nếu doanh nghiệp cần tuyển người để phục vụ kế hoạch kinh doanh, họ phải đối mặt với hai trường hợp: hoặc là chấp nhận vi phạm, hoặc là phải tìm văn phòng mới, trong khi đây là quyền kinh doanh của doanh nghiệp”, ông Hiếu nói.

Cũng phải nói thêm, khi viện dẫn một số quy định để chứng minh chi phí tuân thủ của doanh nghiệp có nhiều thứ bất hợp lý, ông Hiếu rất cẩn trọng nói là chỉ để bổ sung cho phần trình bày, chứ không có hàm ý gì khác.

Rõ ràng, công việc của Bộ Tư pháp đối mặt với sức ép và khó khăn không hề nhỏ.