Chính sách chưa nhất quán và thiếu đồng bộ

Theo Báo cáo nghiên cứu “Cơ chế, chính sách ưu đãi khuyến khích đầu tư tư nhân cho tăng trưởng xanh ở Việt Nam” vừa được Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) công bố, giai đoạn 2010-2019, đầu tư tư nhân cho tăng trưởng xanh tại Việt Nam đã tăng mạnh cả về quy mô và số lượng.

Đơn cử trong lĩnh vực năng lượng, nếu năm 2010 chỉ có 69 doanh nghiệp, chiếm 59% tổng số doanh nghiệp sản xuất năng lượng, thì đến năm 2019, con số này tăng lên 777 doanh nghiệp, chiếm tới 94,8%. Về vốn, tổng mức đầu tư vào năng lượng năm 2010 là 31.859 tỷ đồng, trong đó doanh nghiệp tư nhân chiếm 7,3%, nhưng đến năm 2019, vốn đầu tư đã tăng lên 80.099 tỷ đồng, trong đó khối tư nhân chiếm 22,3%.

“Riêng đầu tư vào năng lượng mặt trời và năng lượng gió năm 2019 của doanh nghiệp tư nhân tăng gấp 2,3 lần tổng vốn đầu tư giai đoạn 2010-2018”, ông Lưu Đức Khải, Phó trưởng ban phụ trách Ban Nghiên cứu các vấn đề xã hội của CIEM cho hay.

Theo ông Đặng Đức Anh, Phó viện trưởng CIEM, trong khi nguồn lực trong nước, đặc biệt là ngân sách nhà nước cho tăng trưởng xanh rất hạn chế, thì vai trò của tư nhân ngày càng được đánh giá cao trong việc “xanh hóa” nền kinh tế Việt Nam. Nguồn vốn đầu tư của khu vực tư nhân cho tăng trưởng xanh mang tính quyết định, đảm bảo thực hiện thành công Chiến lược tăng trưởng xanh.

Mặc dù đạt được kết quả nêu trên, nhưng theo ông Đặng Đức Anh, số lượng dự án của khu vực tư nhân cho tăng trưởng xanh còn khá khiêm tốn, các doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn khi đầu tư cho sản xuất xanh.

Với không ít doanh nghiệp, đầu tư vào các dự án tăng trưởng xanh thường được coi là các dự án rủi ro cao, lợi nhuận thấp. Khó khăn chủ yếu là khó tiếp cận các nguồn vốn từ ngân hàng thương mại cho các dự án đổi mới, thay thế công nghệ và thiết bị có hiệu năng sử dụng năng lượng cao.

Bên cạnh đó, cơ chế chính sách hỗ trợ giá điện tái tạo chưa có định hướng cụ thể dẫn dắt, chính sách chưa nhất quán và thiếu đồng bộ, nên các chủ đầu tư thường rơi vào thế bị động; thiếu cơ sở hạ tầng đồng bộ và phù hợp cho phát triển năng lượng tái tạo trong khi năng lực quản lý và hỗ trợ đầu tư các dự án năng lượng tái tạo tại địa phương còn yếu kém…

Đề xuất sửa đổi nhiều nội dung luật

Theo ông Lê Quang Thuận, Trưởng ban Tài chính quốc tế và Chính sách hội nhập thuộc Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, tăng trưởng xanh là xu hướng không thể đảo ngược, nhưng việc chuyển đổi sang sản xuất xanh rất tốn kém, bên cạnh sự nỗ lực của bản thân doanh nghiệp thì rất cần cơ chế, chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Để đẩy mạnh thu hút đầu tư của khu vực tư nhân vào lĩnh vực tăng trưởng xanh, nhóm nghiên cứu của CIEM đề xuất, Chính phủ cần có các giải pháp đồng bộ, không chỉ tập trung vào hoàn thiện khung khổ pháp lý, thể chế thu hút các dự án tăng trưởng xanh và bền vững, hướng tới sử dụng tài nguyên hiệu quả, ít phát thải và thân thiện với môi trường, nâng cao tiếp cận tài chính xanh, tín dụng xanh, trái phiếu xanh, áp dụng công cụ thuế ưu đãi và công nghệ mới đối với hoạt động phát thải nhiều các-bon.

“Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương cần xây dựng lộ trình chuyển đổi xanh rõ ràng, ban hành tiêu chí, cách phân loại và áp dụng tiêu chuẩn xanh trong các ngành, lĩnh vực, công khai thông tin về tác động môi trường của doanh nghiệp, đẩy nhanh quy trình cấp phép, chủ trương đầu tư đối với các dự án xanh”, ông Lưu Đức Khải đề xuất.

Bên cạnh đó, tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh vẫn cần là ưu tiên hàng đầu với mục đích cuối cùng là xóa bỏ những bất hợp lý về thể chế, từ quy định pháp luật đến bộ máy thực thi, nhằm giảm chi phí tuân thủ pháp luật ở Việt Nam.

“Ưu đãi đầu tư là quan trọng, nhưng điều đặc biệt cần thiết là tạo dựng được thị trường và môi trường đầu tư ổn định, minh bạch và công bằng đối với mọi thành phần kinh tế”, nhóm nghiên cứu CIEM lưu ý.