Logo của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) được in bên ngoài trụ sở chính ở Frankfurt, Đức. Ảnh: Reuters

Nới lỏng tiền tệ trong thời không khẩn cấp

Ngân hàng Trung ương châu Âu dự kiến sẽ cắt giảm lãi suất 25 điểm cơ bản tại cuộc họp chính sách ngày 6/6, giảm lãi suất tái cấp vốn chính xuống 4,25%, lãi suất cho vay cận biên xuống 4,50% và lãi suất tiền gửi xuống 3,75%, theo Euronews.

Như vậy, lần đầu tiên sau 2 thập kỷ, các nhà hoạch định chính sách Ngân hàng Trung ương châu Âu có thể bắt đầu chu kỳ nới lỏng tiền tệ mà không bị sức ép của tình trạng khẩn cấp tài chính. Do đó, các nhà đầu tư đang đặt nhiều niềm tin vào Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) và nỗ lực kiểm soát lợi suất trái phiếu của khu vực này.

Bất chấp bề ngoài có vẻ bình lặng, nền kinh tế Eurozone bắt đầu đối mặt với hậu quả của những vấn đề vốn đã tồn tại hàng thập kỷ. Ngày càng bị lu mờ bởi sự năng động của Mỹ và sự trỗi dậy của Trung Quốc, Eurozone đang suy yếu với mức tăng trưởng yếu, năng suất yếu, nhân khẩu học không thuận lợi và tài chính công cồng kềnh ở các quốc gia thành viên chủ chốt, theo Bloomberg.

Thị trường lành mạnh và nền kinh tế đang phục hồi mang lại cho EU và các quốc gia thành viên khoảng thở hiếm hoi để giải quyết những thách thức trên. Nếu các chính trị gia - những người đang điều hướng các cuộc bầu cử ở châu Âu trong tuần này - không tận dụng lợi thế để sớm thực hiện các cải cách thúc đẩy tăng trưởng và khắc phục vấn đề tài chính công, thì khu vực này có nguy cơ trượt sâu hơn nữa.

Ông Jamie Rush, nhà kinh tế trưởng châu Âu của Bloomberg Economics, nhận định: "Nếu không có cú hích lớn, Liên minh châu Âu (EU) sẽ trở thành một siêu cường toàn cầu bị suy giảm đáng kể, để Mỹ cạnh tranh với Trung Quốc giành quyền thống trị kinh tế".

Lúc này, cắt giảm lãi suất cơ bản là một bước ngoặt dễ dàng nhận ra đối với Eurozone. Bởi lẽ, quyết định cắt giảm lãi suất mà Ngân hàng Trung ương châu Âu dự kiến đưa ra trong tuần này, là rất đáng chú ý trong bối cảnh đợt lạm phát tồi tệ nhất trong lịch sử tiền tệ của khu vực này dường như đã kết thúc và một cuộc suy thoái nông cũng vừa chấm dứt với sự tăng trưởng bất ngờ.

Chênh lệch lợi suất trái phiếu của Italia và Đức, một thước đo rủi ro chính, trong năm nay đã thu hẹp xuống mức thấp nhất trong hai năm qua. Mặc dù lợi suất trái phiếu đã tăng lên phần nào khi các nhà đầu tư chờ đợi xem Ngân hàng Trung ương châu Âu có thể cắt giảm lãi suất ra sao.

"'Châu Âu là một trường hợp rắc rối' - đó là tất cả những gì bạn từng nghe" từ các nhà đầu tư bên ngoài khu vực này, ông Roger Hallam, giám đốc toàn cầu về lãi suất tại quỹ quản lý tài sản Vanguard Asset Management, cho biết. "Bây giờ bạn không nghe thấy điều đó nữa", ông Hallam nói thêm.

Quan điểm trên được ủng hộ trong bối cảnh chính sách của Eurozone được gắn kết hơn. Đơn cử, một chương trình phục hồi thời kỳ đại dịch mang tên "NextGenEU" của Liên minh châu Âu thậm chí còn liên quan đến việc gộp nợ và các công cụ chống khủng hoảng mới được Ngân hàng Trung ương châu Âu công bố nhằm tăng cường kích thích và giữ thị trường trái phiếu trong tầm kiểm soát.

Bằng chứng về khả năng phục hồi của Eurozone đã xuất hiện vào năm ngoái khi sự hoảng loạn của nhà đầu tư đã đánh sập một số ngân hàng ở Mỹ và Thụy Sĩ, trong khi Eurozone không có "thương vong" nào tương tự. Điều này sẽ đánh dấu một thập kỷ của một chế độ giám sát nhất quán của khu vực này vào cuối năm nay.

Những vấn đề dài hạn đáng lo

Tuy nhiên, các vấn đề dài hạn của Eurozone có vẻ đáng ngại hơn bao giờ hết.

Tháng trước, ông Alfred Kammer, giám đốc khu vực châu Âu tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), cảnh báo: "Châu Âu (nền kinh tế - BTV) đang hoạt động tốt hơn, nhưng trước mắt phải đối mặt với những thách thức cơ cấu sâu sắc như già hóa, biến đổi khí hậu và sự phân mảnh toàn cầu".

Năng suất yếu, kéo theo đó là tiềm năng tăng trưởng kém, là một trong những vấn đề lớn của châu Âu. Nhìn chung, EU đã liên tục thể hiện kém hơn Mỹ về mặt năng suất kể từ đầu thế kỷ 21.

Hệ quả là mức sống của khu vực được cải thiện chậm hơn và "sự suy giảm về sức mạnh kinh tế toàn cầu", Trung tâm Kinh tế Chính trị Quốc tế châu Âu (ECIPE) nhận định trong một nghiên cứu công bố tháng trước.

Khoảng cách giữa nền kinh tế châu Âu và Mỹ kể từ năm 2000 đã lên tới khoảng 18% GDP tiềm năng (potential GDP) vào năm 2023 - tương đương hơn 3.000 tỷ EUR (tương đương 3,3 nghìn tỷ USD), theo Bloomberg Economics. Khoảng cách đó được dự đoán sẽ tăng lên gần 40% vào năm 2050. GDP tiềm năng là chỉ số đo lường năng lực sản xuất của nền kinh tế, mức GDP thực tế có thể tạo ra khi toàn dụng nhân công.

"Chúng ta, với tư cách là người châu Âu, cần phải nỗ lực hơn nữa", Bộ trưởng Tài chính Đức Christian Lindner nói với các phóng viên ở Italia vào tháng trước bên lề cuộc họp với các đồng nghiệp về vấn đề chênh lệch GDP giữa Mỹ và châu Âu.

Một vấn đề lớn khác của châu Âu là dân số già, điều này làm tăng thêm mối lo ngại về mức tăng trưởng tiềm năng thấp và nợ kéo dài, đặc biệt là vì lương hưu trên toàn khu vực phần lớn được trích từ nguồn thu thuế hiện tại.

Ông Oliver Rakau, nhà kinh tế học tại Oxford Economics, cho biết: "Tỷ lệ sinh (châu Âu) tệ hơn nhiều so với dự tính". "Đây không phải là vấn đề trong 2, 3 hoặc 5 năm nữa, mà đó là vấn đề lớn về lâu dài".

Bloomberg cho rằng, điều cấp bách nhất của châu Âu là tình trạng suy thoái tài chính công ở các quốc gia đang phải gồng lên để áp đặt các biện pháp hạn chế tài khóa. Đơn cử, Italia sẽ gánh mức vay nợ lớn nhất châu Âu chỉ sau 3 năm nữa, theo ước tính của Scope Ratings.

Dự báo của IMF hiện cho thấy mức nợ tính theo phần trăm tổng sản phẩm quốc nội (GDP) ở Pháp và Bỉ đang tăng lên, với mức thâm hụt cao hơn nhiều so với mức trần 3% mà EU tìm cách thực thi.

Cuối tháng 5, S&P Global Ratings đã hạ một bậc tín nhiệm của Pháp xuống còn mức AA-, do lo ngại Pháp bỏ lỡ những mục tiêu trong kế hoạch hạn chế thâm hụt ngân sách sau mức chi tiêu khổng lồ của nước này trong đại dịch Covid-19 và cuộc khủng hoảng năng lượng.

Kêu gọi hội nhập và gắn kết hơn

Trên thị trường trái phiếu, các nhà đầu tư không bị xáo trộn, tình trạng hỗn loạn trước đây của Eurozone đã mang lại những bài học bổ ích khi nhìn nhận về tâm lý nhà đầu tư.

Moritz Kraemer, nhà kinh tế trưởng tại ngân hàng LBBW (Đức) và từng là nhà phân tích xếp hạng cấp cao tại S&P Global Ratings, đánh giá: "Rủi ro (của khu vực Eurozone - BTV) đang gia tăng". "Tôi nghĩ thị trường chưa có đủ sự lo lắng".

Với tất cả nỗ lực mà chính phủ của các nước thành viên Eurozone có thể thực hiện để kiểm soát thâm hụt nợ thông qua cắt giảm chi tiêu hoặc tăng thuế, triển vọng tốt nhất để khắc phục vấn đề tài chính công về lâu dài sẽ là đạt được mức tăng trưởng kinh tế tốt hơn.

Đây cũng là vấn đề mà đang có nhiều giải pháp cấp EU đặt ra.

Vào giữa tháng 4, cựu Thủ tướng Italia Enrico Letta đã đưa ra một báo cáo nhận định về tương lai của thị trường chung EU. Theo đó, ông Letta kêu gọi hợp nhất các nhà khai thác viễn thông và hội nhập hơn nữa thị trường năng lượng.

Còn cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Mario Draghi sẽ sớm xuất bản một báo cáo được đón đợi về khả năng cạnh tranh của châu Âu trong tương lai. Báo cáo này đề cập đến nỗ lực ngăn chặn tình trạng suy thoái của khu vực bằng việc kêu gọi thực hiện "thay đổi căn bản", bao gồm giảm bớt gánh nặng pháp lý và trong một số trường hợp là cung cấp khoản trợ cấp lớn.

"Nếu không có các hành động chính sách được thiết kế và phối hợp một cách chiến lược, thì một số ngành công nghiệp của chúng ta sẽ ngừng hoạt động hoặc dịch chuyển ra khỏi EU", ông Mario Draghi lưu ý.

Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đang theo đuổi một chương trình nghị sự của riêng mình, bao gồm việc thúc đẩy hội nhập thị trường vốn nhiều hơn để cạnh tranh với Mỹ trong việc tạo ra nguồn tài chính khổng lồ.

"Mối quan tâm của tôi không chỉ là Pháp, mà còn là châu Âu khi so sánh với Mỹ và Trung Quốc", Tổng thống Macron nói với Bloomberg. "Ưu tiên hàng đầu của tôi là có một chính sách châu Âu thể hiện rằng chúng ta phải đổi mới hơn nhiều, chúng ta phải tạo ra một thị trường vốn hiệu quả hơn nhiều, chúng ta phải đầu tư nhiều hơn từ ngân sách chung của người châu Âu và từ khu vực tư nhân".

Ông Paul Hollingsworth, nhà kinh tế trưởng châu Âu tại BNP Paribas, cho biết: "Tôi hy vọng rằng, với các báo cáo của ông Letta và ông Draghi cũng như cuộc bầu cử ở EU sẽ đóng vai trò như một chất xúc tác, tạo cơ hội để các nhà hoạch định chính sách tập trung vào những vấn đề quan trọng".