Vốn đầu tư công nguồn vốn nước ngoài chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng nguồn đầu tư công của cả nước. Ảnh: Đức Thanh

Cấp thiết đẩy nhanh tiến độ

Ngay trước thềm Hội nghị Thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công do Thủ tướng Chính phủ chủ trì, dự kiến được tổ chức ngày 19/10, Bộ Tài chính đã họp bàn với các bộ, ngành, địa phương để thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn ODA.

“Vốn đầu tư công nguồn vốn nước ngoài chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng nguồn đầu tư công của cả nước. Do vậy, việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn này không chỉ là yêu cầu cấp thiết để thúc đẩy tăng trưởng, mà còn là nhiệm vụ then chốt nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn vay, duy trì uy tín quốc gia với các đối tác quốc tế”, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương nói.

Nhắc đến nhận định lâu nay về giải ngân vốn đầu tư công nói chung, vốn đầu tư công nguồn vốn nước ngoài nói riêng, rằng “có chuyển biến tích cực, nhưng vẫn chưa đạt yêu cầu đề ra”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh, cần tìm ra nguyên nhân gốc rễ, từ đó đôn đốc, thúc đẩy tiến độ giải ngân, làm sao năm nay đạt 100% kế hoạch, như mục tiêu mà Chính phủ đặt ra.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tổng kế hoạch vốn nước ngoài năm 2025 được Thủ tướng Chính phủ giao là hơn 23.416 tỷ đồng, trong đó 11.060 tỷ đồng được phân giao cho các bộ, ngành, 12.356 tỷ đồng giao cho các địa phương. Cùng với đó, còn có 2.178 tỷ đồng vốn kế hoạch năm 2024 được kéo dài sang năm 2025.

Tuy vậy, tính đến ngày 14/10, mặc dù rất nỗ lực, nhưng giải ngân vốn từ nguồn này mới đạt 18,68%. Ước tính đến cuối tháng 10/2025, tỷ lệ giải ngân đạt khoảng 20%. Con số này tương đương tỷ lệ của cùng kỳ năm 2021, nhưng thấp hơn nhiều so với tỷ lệ của cùng kỳ năm 2024 (30,62%) và năm 2023 (38,09%), thấp hơn nhiều so với mục tiêu giải ngân 100% trong năm nay của Chính phủ.

“Điều này đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương và các chủ dự án cần triển khai các biện pháp quyết liệt hơn nữa để hoàn thành được các nhiệm vụ giải ngân”, ông Vũ Hoàng Nam, Phó cục trưởng Cục Quản lý nợ và kinh tế đối ngoại (Bộ Tài chính) nói.

Thực tế, tỷ lệ giải ngân chung là vậy, nhưng nhiều bộ, ngành, địa phương cho đến nay vẫn chưa giải ngân kế hoạch đầu tư công vốn nước ngoài, có địa phương tỷ lệ giải ngân là 0%. Nguyên nhân được chỉ ra là do những vướng mắc về thủ tục trong nước và thủ tục với các nhà tài trợ, có dự án chưa ký xong hiệp định vay, cũng có vướng mắc liên quan đến giải phóng mặt bằng, đơn giá vật liệu…

“Ở Đồng Nai, tiến độ giải ngân chậm có lý do là vướng về thủ tục ký hiệp định vay vốn với đối tác nước ngoài”, lãnh đạo Sở Tài chính Đồng Nai nói và đề nghị Chính phủ và các cơ quan Trung ương hỗ trợ tháo gỡ vướng mắc trong quá trình phê duyệt hiệp định vay quốc tế. Hiện tại, ở Đồng Nai, mọi công tác chuẩn bị đã sẵn sàng, chỉ đợi thủ tục pháp lý là có thể triển khai dự án và giải ngân nguồn vốn được giao.

Trong khi đó, ở Hưng Yên, vướng mắc nằm ở khâu thẩm định và lựa chọn tư vấn quốc tế cho một số dự án ODA về phát triển hạ tầng sinh thái và bảo tồn tài nguyên môi trường. Lai Châu hay Hà Tĩnh lại gặp khó khăn trong việc điều chỉnh hiệp định vay, thẩm định kế hoạch đấu thầu và phê duyệt hồ sơ đầu tư…

Sẵn sàng tăng tốc giải ngân

Có một câu chuyện tiếp tục được nhắc đến trong cuộc làm việc về thúc đẩy giải ngân vốn ODA do Bộ Tài chính tổ chức. Đó là một số bộ, ngành tiếp tục “xin trả lại vốn” kế hoạch năm 2025, do tới thời điểm này không thể giải ngân hết.

Số liệu từ Bộ Tài chính cho thấy, có 7 bộ, ngành và 13 địa phương có công văn và nhập trên Hệ thống đầu tư công đề nghị điều chỉnh giảm kế hoạch vốn nước ngoài năm 2025, với số tiền trên 7.535 tỷ đồng, chiếm tới 39,24% kế hoạch vốn nước ngoài được Thủ tướng Chính phủ giao.

Tình trạng này không phải năm nay mới xuất hiện. Tuy vậy, cái khó của năm nay là chưa có bộ, ngành, địa phương nào xin bổ sung vốn. Để điều chuyển vốn mà vẫn đảm bảo dự toán năm, phải có “nơi nhận, nơi trả”. Còn nếu không, phải điều chỉnh cả dự toán năm, nhưng để làm được như vậy, phải trình ra Quốc hội, rất mất thời gian.

“Vì thế, điều quan trọng, khi xây dựng dự toán, các bộ, ngành, địa phương cần rà soát kỹ khả năng chuẩn bị dự án, khả năng triển khai, giải ngân vốn như thế nào, tránh tình trạng xây dựng dự toán vượt khả năng triển khai rồi lại phải xin điều chỉnh giảm kế hoạch”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nói.

Thời điểm này, kế hoạch đầu tư công năm 2026, bao gồm cả kế hoạch vốn đầu tư công nguồn vốn nước ngoài, đang được xây dựng. Do vậy, Bộ Tài chính đề nghị các cơ quan chủ quản dự án, chủ dự án khi xây dựng kế hoạch vốn năm 2026 cần bám sát khả năng thực hiện dự án, ưu tiên bố trí vốn cho các dự án kết thúc trong năm, các dự án đủ điều kiện bố trí vốn, các dự án chuyển tiếp, dự án cấp bách, hiệu quả, có khả năng giải ngân nhanh; hạn chế tối đa việc hủy dự toán và chuyển nguồn sang năm sau…

Năm 2026 được kỳ vọng là dấu mốc quan trọng, đánh dấu năm đầu tiên triển khai Kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026-2030. Đây cũng là bước khởi động quyết định, đặt nền móng cho cả một giai đoạn phát triển mới. Do vậy, công tác xây dựng kế hoạch là rất quan trọng.

“Năm 2026, điều kiện, thủ tục cũng thuận lợi hơn rất nhiều, được đơn giản tối đa. Đây cũng là thời điểm hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành ổn định, hạ tầng kỹ thuật, nhân sự và ban quản lý dự án được củng cố đầy đủ. Vì vậy, không còn lý do để chậm trễ trong triển khai và giải ngân vốn đầu tư công”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh.

Nhưng trước khi sẵn sàng cho kế hoạch đầu tư công năm tới, Thứ trưởng Trần Quốc Phương chỉ đạo, phải tiếp tục đẩy nhanh tiến độ giải ngân kế hoạch vốn năm 2025. Phát biểu tại cuộc làm việc với các địa phương, ghi nhận những khó khăn do các địa phương phản ánh, Thứ trưởng cho biết, ông thấy “an tâm” khi các vướng mắc không liên quan đến việc sáp nhập địa giới hành chính và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, dù điều này có ảnh hưởng đến tiến độ triển khai và giải ngân các dự án.

Theo Thứ trưởng, những vướng mắc còn lại, nếu thuộc thẩm quyền của các bộ, ngành, địa phương, thì đề nghị sớm xử lý, tạo thuận lợi cho giải ngân các dự án; nếu thuộc thẩm quyền của Bộ Tài chính, Bộ sẽ tập trung giải quyết dứt điểm. Bộ cũng sẽ đề nghị các nhà tài trợ có cơ chế để sớm tháo gỡ vướng mắc, hài hòa hóa thủ tục.