Đại biểu Trần Hoàng Ngân phát biểu tại tổ - (Ảnh: Duy Linh).

Lần đầu cơ chế thí điểm cấp quận, huyện được xây dựng, sau khi thí điểm tại 9 tỉnh, thành phố lớn, đại biểu Quốc hội đề nghị cơ chế đặc thù cho Thành phố Buôn Ma Thuộc, tỉnh Đăk Lăk cần phải rất đặc thù, như đề xuất của Chính phủ là còn quá thận trọng.

Tiếp tục kỳ họp thứ tư, sáng 26/10, Quốc hội thảo luận ở tổ về thí điểm cơ chế đặc thù cho Thành phố Buôn Ma Thuộc, tỉnh Đăk Lăk.

Trước đó, trình nội dung này, Chính phủ đề xuất nhiều ưu đãi về thuế với các dự án đầu tư, như dự án đầu tư sản xuất, chế biến nông sản, du lịch văn hoá, năng lượng tái tạo, đầu tư trung tâm logistics... sẽ được giảm một nửa thuế thu nhập doanh nghiệp (10%) trong 15 năm, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm. 

Riêng dự án đầu tư sản xuất, chế biến cà phê tại Buôn Ma Thuột, ngoài ưu đãi thuế như các lĩnh vực khác thì thời gian giảm một nửa thuế thu nhập doanh nghiệp được tăng lên gấp đôi, 30 năm. Ngoài ra, số dự án này cũng được trừ các khoản chi quảng cáo, tiếp thị, khuyến mãi... tối đa 25% tổng số chi được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế. 

Thẩm tra đề xuất của Chính phủ, Uỷ ban Tài chính -  Ngân sách của Quốc hội cho rằng cần quy định rõ tiêu chí, điều kiện áp dụng ưu đãi thuế, còn nêu chung chung như dự thảo thì phạm vi áp dụng rất rộng. Như vậy, sẽ chưa công bằng, có thể dẫn đến lợi dụng pháp luật, gây thất thu cho ngân sách.

Tại cơ quan thẩm tra, một số ý kiến lo ngại, tác động ưu đãi này chưa rõ ràng, có thể dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh để thu hút nguồn lực đầu tư giữa các địa bàn trong khu vực Tây Nguyên; tạo kẽ hở cho chuyển giá nội địa của doanh nghiệp.  Vì thế, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ quy định chặt hơn để tránh lợi dụng hoặc áp dụng tuỳ tiện.

Tại tổ thảo luận, đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) góp ý, chính sách đặc thù đưa ra cho Buôn Ma Thuột còn quá khiêm tốn, cần có ưu đãi mạnh hơn để hút hút các nhà đầu tư, tăng giá trị hàng, nhất là nông sản.

Theo ông Ngân, cơ chế đưa ra cần tạo điều kiện cho phát triển nông sản chế biến, làm sao để người nông dân sản xuất hàng hóa nông sản không gặp nhiều khó khăn về tiêu thụ hàng hoá, tránh cảnh được mùa mất giá. Muốn vậy phải có chính sách ưu đãi rất đặc thù.

Cũng nhận xét chính sách đặc thù cho Buôn Ma Thuột "có vẻ thận trọng", Uỷ viên thường trực Uỷ ban Pháp luật Đỗ Đức Hiển nói: các chính sách đang đề xuất nói là đặc thù, nhưng chỉ vừa tầm với các chính sách đặc thù đã quyết cho các địa phương khác. Còn những gì mang tính đột phá cho Buôn Ma Thuột thì chưa nhiều, chưa có những đột phá về văn hóa, đất đai...

Ông Hiển đề nghị nên có chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược, phát huy thế mạnh, tiềm năng và lợi thế của Buôn Ma Thuột - đô thị lớn nhất vùng Tây Nguyên, trung tâm kết nối các vùng trọng điểm phát triển với Lào, Campuchia và là thủ phủ cà phê của Việt Nam. Chẳng hạn, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, cần xác định thế mạnh của thành phố là gì, để có chính sách đột phá, không dàn trải.

Về chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học tài năng, theo đề xuất của Chính phủ thì sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân 5 năm, ông Hiển cho rằng nếu đặc thù chỉ có vậy thì chưa đủ hấp dẫn thu hút nhân tài về làm việc tại Buôn Ma Thuột.

Cũng băn khoăn về chính sách ưu đãi thu hút chuyên gia, nhà khoa học, đại biểu Trình Lam Sinh, Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang nhìn nhận cơ chế nói trên mới tập trung vào tài chính chứ chưa đủ bao quát.

"Với người tài điều họ ưu tiên hàng đầu là môi trường làm việc để phát huy tài năng, chứ không đơn thuần là tài chính. Thành phố Buôn Ma Thuột là đơn vị hành chính cấp huyện, với chính sách đưa ra như vậy sẽ khó thu hút được nhà khoa học, chuyên gia giỏi", ông Sinh quan điểm. Phó trưởng đoàn An Giang cho rằng, cơ chế thu hút chuyên gia cho Buôn Ma Thuột nên mở rộng ra cả tỉnh Đăk Lăk, sẽ xứng tầm hơn.

Nêu kết quả của TP HCM gần 5 năm qua dù có cơ chế đặc thù cũng chỉ thu hút được rất ít người tài, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho rằng, chính sách này cần hướng nhiều hơn các nhà khoa học, chuyên gia đang làm việc trong bộ máy nhà nước.

Ông Ngân gợi ý, Chính phủ nên đề nghị Quốc hội cho phép áp dụng cơ chế đặc thù về lương, tuyển dụng... Chẳng hạn, chuyên gia, nhà khoa học có tài năng, có thành tích, đã được công nhận thì có cơ chế tuyển dụng khác, chứ không theo quy trình tuyển vào các đơn vị sự nghiệp công lập, cơ quan Nhà nước hiện nay.

Ở nhiều tổ thảo luận khác, ủng hộ cần có cơ chế đặc thù cho thành phố trung tâm vùng Tây Nguyên, song nhiều đại biểu Quốc hội cũng băn khoăn, khi hiện có quá nhiều địa phương được trao cơ chế, chính sách đặc thù.

Theo đại biểu Trần Công Phàn, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Luật gia Việt Nam (đại biểu tỉnh Bình Dương) chính sách đặc thù hiện nay được thiết kế chỉ là đưa ra thêm quyền chứ chưa thực sự theo hướng giúp địa phương tìm ra thế mạnh của họ để phát triển mạnh lên. "Đây là lần đầu xây dựng cơ chế thí điểm đặc thù cho cấp quận, huyện, tức đơn vị hành chính rất nhỏ. Nên chỉ dừng lại áp dụng thí điểm đặc thù cho Buôn Ma Thuột, không nên thí điểm đặc thù thêm nữa", ông Phàn nêu quan điểm. 

Theo nghị trình, ngày 7/11 Quốc hội sẽ thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk.