Chuyển đổi xanh là bắt buộc

Tại Diễn đàn Chuyển đổi xanh và Ngày hội Tái chế 2025, do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao và Trung tâm BSA tổ chức tại TP.HCM, nhiều ý kiến chuyên gia, lãnh đạo và doanh nghiệp đã thống nhất rằng chuyển đổi xanh đã trở thành yếu tố sống còn của doanh nghiệp trong bối cảnh toàn cầu đầy bất định, nơi các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) không còn là lựa chọn mà là “giấy thông hành” bắt buộc.

Chuyển đổi xanh đã trở thành yếu tố sống còn của doanh nghiệp trong bối cảnh toàn cầu đầy bất định.

Theo ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, chuyển đổi xanh, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là những động lực chính của nền kinh tế. Hai Nghị quyết trung ương mới ban hành (Nghị quyết số 57 về phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; và Nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân) đã khẳng định rõ vai trò trung tâm của doanh nghiệp trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Ông Đạt nhấn mạnh, doanh nghiệp cần được khuyến khích đầu tư R&D, xanh hóa quy trình, số hóa sản xuất. Đổi lại, Nhà nước sẽ đồng hành qua hỗ trợ tài chính, tín dụng, thuế, đất đai để thúc đẩy đổi mới công nghệ và phát triển bền vững.

Đồng thời, Nhà nước cũng đẩy mạnh đầu tư hạ tầng số, cơ sở dữ liệu mở và các nền tảng AI, IoT, blockchain… để giúp doanh nghiệp ra quyết định xanh hiệu quả hơn.

Đồng tình ý kiến, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM cảnh báo doanh nghiệp đang bước vào kỷ nguyên BANI (Brittle - Anxious - Nonlinear - Incomprehensible: Sự mong manh, lo lắng, phi tuyến tính và khó hiểu) đầy bất định, nơi không còn chỗ cho các kế hoạch cứng nhắc. 

Đặc biệt, các quy định khắt khe từ thị trường quốc tế như CBAM, tiêu chuẩn ESG, yêu cầu về phát thải và minh bạch chuỗi cung ứng đang siết chặt tại EU, Mỹ, Nhật… tạo ra “lằn ranh sinh tử” cho doanh nghiệp Việt.

Một thách thức không kém phần nguy hiểm khác là tình trạng “xanh giả” (greenwashing). Nhiều doanh nghiệp công bố cam kết ESG, trung hòa carbon… nhưng thiếu minh chứng thực chất, thiếu dữ liệu minh bạch. Hệ quả là người tiêu dùng và nhà đầu tư dễ bị đánh lừa, còn thị trường rơi vào trạng thái bất công và méo mó.

“Do đó, chuyển đổi xanh không thể là những điều chỉnh nhỏ lẻ, mà phải là tái cấu trúc toàn diện. Lãnh đạo doanh nghiệp phải trở thành kiến trúc sư chuyển đổi, từ chiến lược đến văn hóa doanh nghiệp, từ chuỗi cung ứng khép kín sang hệ sinh thái mở và hợp tác đa phương”, ông Kỳ chia sẻ.

Trong khi các doanh nghiệp nội địa còn đang loay hoay với chiến lược và mô hình vận hành, thì các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc hoạt động toàn cầu đã nhìn nhận vấn đề với cách tiếp cận thực tiễn hơn.

Ông Nguyễn Huy, Tổng giám đốc Intertek Việt Nam - Campuchia lưu ý rằng, vấn đề không nằm ở việc Net Zero là mục tiêu quá xa vời, mà là do doanh nghiệp chưa hành động thực chất. Việc nhầm lẫn giữa chiến lược giảm phát thải và hoạt động tiếp thị khiến nhiều kế hoạch xanh chỉ nằm trên giấy.

Còn nhiều thách thức

Dù chủ trương chuyển đổi xanh đã được thiết lập rõ nét, thực tế vẫn còn nhiều khoảng trống cần lấp đầy.

Theo bà Phạm Minh Hương, Giám đốc Dịch vụ Phát triển bền vững Deloitte Việt Nam, khoảng 60% doanh nghiệp biết đến khái niệm phát triển bền vững, nhưng chỉ 15% có chiến lược hành động và trong đó chỉ 7% có bước triển khai cụ thể.

Hạn chế nhựa dùng một lần, sử dụng đồ tái chế... đang ngày càng được người tiêu dùng ủng hộ.

Lý do chủ yếu, theo bà Hương, là do thiếu tài chính và đội ngũ nhân sự chuyên môn về chuyển đổi xanh. Thêm vào đó, tâm lý người tiêu dùng chưa sẵn sàng trả thêm cho sản phẩm xanh cũng là rào cản lớn. 

Báo cáo của Deloitte chỉ ra rằng, có đến 50% người tiêu dùng quan tâm đến môi trường, nhưng chưa đến 30% sẵn sàng chi thêm cho sản phẩm thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, chính điều này lại là cơ hội cho doanh nghiệp tái định hướng sản xuất theo hướng tiết kiệm và bền vững hơn. Những hành vi xanh đơn giản như hạn chế nhựa dùng một lần, sử dụng đồ tái chế... đang ngày càng được người tiêu dùng ủng hộ.

Chính trong khoảng cách giữa nhận thức và hành động đó, doanh nghiệp cần nhận diện những cơ hội có thể tận dụng. 

Có thể kể đến một ví dụ thực tiễn, đó là mô hình kinh tế tuần hoàn tại DuyTan Recycling, theo chia sẻ từ ông Lê Anh, Giám đốc Phát triển bền vững công ty, hiện nay, mỗi ngày TP.HCM thải ra 13.000 tấn rác nhưng chỉ 1.000 tấn được tái chế.

DuyTan đã tổ chức mạng lưới với 2.900 điểm thu gom, mỗi ngày tái chế khoảng 200 tấn rác nhựa, tương đương 15 triệu chai, để sản xuất các sản phẩm nhựa phục vụ ngành nước uống, hóa mỹ phẩm và xuất khẩu sang Mỹ.

“Chúng tôi vận hành nhà máy theo tiêu chí ba không: không rác thải, không khí thải, không nước thải. Mỗi năm tuần hoàn 132.000 m3 nước thải, với hồ cá sinh thái tại nhà máy để chứng minh chất lượng nước sau xử lý”, ông Lê Anh chia sẻ.