Toàn cảnh tọa đàm của Thường trực Ủy ban Kinh tế và tài chính của Quốc hội tham vấn ý kiến chuyên gia về Dự án Luật Phá sản (sửa đổi)

Khuyến khích áp dụng sớm, hiệu quả thủ tục phục hồi

Cuối tuần trước, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đã tổ chức tọa đàm tham vấn ý kiến chuyên gia vào Dự án Luật Phá sản (sửa đổi), đã được chỉnh lý qua nhiều vòng tham vấn, xin ý kiến.

Trình bày một số nội dung chủ yếu của Dự thảo, ông Lê Thế Phúc, Vụ trưởng Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học (Tòa án Nhân dân tối cao) cho biết, Tòa án Nhân dân tối cao (cơ quan chủ trì soạn thảo) đề xuất Quốc hội cho phép đổi tên Luật thành Luật Phục hồi, phá sản để phù hợp với việc mở rộng phạm vi quy định về chế định phục hồi.

Việc này, theo cơ quan chủ trì soạn thảo, là để bảo đảm đúng mục tiêu, định hướng xây dựng Luật là khuyến khích, ưu tiên phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã (doanh nghiệp) ngay từ khi có nguy cơ mất khả năng thanh toán, để khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế, tránh tâm lý e ngại thủ tục phá sản.

Theo quy định của Luật Phá sản năm 2014, thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh là một giai đoạn nằm trong thủ tục phá sản. Sau khi tòa án ra quyết định mở thủ tục phá sản, hội nghị chủ nợ thông qua nghị quyết có nội dung đề nghị áp dụng biện pháp phục hồi hoạt động kinh doanh, thì doanh nghiệp xây dựng phương án phục hồi, bao gồm các biện pháp để phục hồi hoạt động kinh doanh, các điều kiện, thời hạn và kế hoạch thanh toán các khoản nợ.

Nhưng, theo cơ quan chủ trì soạn thảo, thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh hầu như không được áp dụng. Thống kê trong gần 9 năm thi hành Luật Phá sản năm 2014, trên toàn quốc có chưa đến 10 vụ việc áp dụng thủ tục phục hồi. Một trong những nguyên nhân là chưa có những chính sách phù hợp khuyến khích doanh nghiệp chủ động đề nghị thực hiện thủ tục phục hồi từ khi hoạt động sản xuất, kinh doanh chưa lâm vào tình trạng trầm trọng.

Lần sửa đổi này, ông Lê Thế Phúc cho hay, Dự thảo đã bổ sung quy định về các nguyên tắc cơ bản và chính sách của Nhà nước đối với doanh nghiệp tham gia thủ tục phục hồi, phá sản. Theo đó, doanh nghiệp có nguy cơ mất khả năng thanh toán hoặc đã mất khả năng thanh toán có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phục hồi nhằm cứu doanh nghiệp trở lại hoạt động bình thường. Doanh nghiệp có nguy cơ mất khả năng thanh toán là doanh nghiệp, hợp tác xã không thanh toán được khoản nợ sẽ đến hạn trong 6 tháng hoặc khoản nợ đã đến hạn, nhưng chưa quá 6 tháng.

Đánh giá tác động kinh tế của phương án mở rộng, khuyến khích, ưu tiên thủ tục phục hồi, Tòa án Nhân dân tối cao cho rằng, doanh nghiệp là chủ thể biết rõ nhất tình hình tài chính, kinh doanh của mình. Việc cho phép nộp đơn yêu cầu áp dụng thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh ngay từ khi doanh nghiệp có nguy cơ mất khả năng thanh toán sẽ khuyến khích doanh nghiệp chủ động hơn trong việc nộp đơn yêu cầu phục hồi do không còn phải e ngại việc nộp đơn sẽ có nguy cơ cao bị phá sản. Đồng thời, việc nộp đơn từ sớm khi tình trạng khó khăn chưa quá trầm trọng sẽ tạo cơ hội, khả năng phục hồi cao hơn.

“Tăng số lượng các doanh nghiệp, hợp tác xã được phục hồi sẽ góp phần vào sự hồi phục và phát triển kinh tế đất nước nói chung; các cơ quan thuế, bảo hiểm xã hội, người lao động, chủ nợ có cơ hội thu được tiền thuế, bảo hiểm xã hội, tiền nợ khi doanh nghiệp, hợp tác xã phục hồi”, cơ quan soạn thảo đánh giá.

Theo cơ quan soạn thảo, chính sách khuyến khích phục hồi theo quy định của Luật Phá sản bao gồm khoanh tiền thuế nợ, tạm dừng việc thanh toán một số khoản nợ; tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội vào quỹ hưu trí, tử tuất... Đây là những biện pháp mang tính thủ tục mà không sử dụng ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, Chính phủ có thể có những biện pháp khác hỗ trợ các doanh nghiệp phục hồi theo từng thời kỳ, phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội của đất nước, đảm bảo mục tiêu hỗ trợ là nâng cao hiệu quả của nền kinh tế đất nước nói chung. Vì vậy, lợi ích kinh tế sẽ lớn hơn chi phí hỗ trợ, theo đánh giá của Tòa án Nhân dân tối cao.

Nên cho áp dụng thủ tục phục hồi từ giai đoạn đầu

Tại tọa đàm nêu trên, nhiều chuyên gia có kinh nghiệm đã tham gia ý kiến để tiếp tục hoàn thiện Dự thảo. Thẩm phán Nguyễn Công Lực (Tòa án Nhân dân TP.HCM) nhận xét, Dự thảo đã xây dựng 2 thủ tục phục hồi và phá sản, nhưng hòa giải chỉ được thực hiện trong thủ tục phá sản, mà không quy định trong thủ tục phục hồi. Đây là một thiếu sót rất lớn, vì trong thủ tục phục hồi, khả năng để các bên thương lượng, hòa giải thành công rất cao và có thể được tiến hành trước khi mở hội nghị chủ nợ.

Về mối quan hệ giữa thủ tục phục hồi và thủ tục phá sản, vị chuyên gia chỉ rõ, Dự thảo không có quy định nào cho phép doanh nghiệp, chủ nợ có quyền đề nghị áp dụng thủ tục phục hồi trong giai đoạn sau khi có thông báo của tòa án về việc đã nhận đơn yêu cầu áp dụng thủ tục phá sản, thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản và sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản.

Ông Lực cũng nêu ý phản biện nhiều ý kiến cho rằng, không nên quy định cho phép doanh nghiệp có quyền yêu cầu áp dụng thủ tục phục hồi ở giai đoạn đầu của thủ tục phá sản, vì sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp lợi dụng quyền này để trì hoãn thủ tục phá sản và kéo dài thời gian trả nợ, gây thiệt hại quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ nợ.

Vị thẩm phán nhấn mạnh, thực tế, có những doanh nghiệp tuy đã mất khả năng thanh toán thời gian dài (trên 6 tháng), nhưng chỉ là tình trạng khó khăn tạm thời và vẫn còn có khả năng (tiềm lực) phục hồi. Nếu không cho họ cơ hội đề nghị áp dụng thủ tục phục hồi từ giai đoạn đầu của thủ tục phá sản, thì sẽ đặt doanh nghiệp đó vào tình thế rất bất lợi trong hoạt động kinh doanh.

Từ phản biện trên, vị thẩm phán cho rằng, Dự thảo nên có quy định cho phép doanh nghiệp (kể cả chủ nợ) có quyền đề nghị tòa án áp dụng thủ tục phục hồi ngay sau khi nhận được thông báo của tòa án về việc đã nhận đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản, thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản và quyết định mở thủ tục phá sản. “Việc này bảo đảm được nguyên tắc ưu tiên áp dụng thủ tục phục hồi của Luật Phá sản”, ông Lực góp ý.

Dưới góc nhìn của quản tài viên, ông Lê Hoàng Nhí, Giám đốc điều hành Hệ thống Lê Hoàng phân tích, khoản 1, Điều 28, Dự thảo quy định: “Phương án phục hồi hoạt động kinh doanh phải được lấy ý kiến của quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản, chủ nợ, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan”.

Tuy nhiên, Dự thảo chưa quy định rõ ràng về cơ sở, trình tự, hình thức và thời hạn lấy ý kiến, cũng như trách nhiệm của từng chủ thể liên quan. Trong khi đó, thực tế cho thấy, nếu không có hướng dẫn cụ thể, quá trình lấy ý kiến rất dễ dẫn đến lúng túng, thiếu thống nhất hoặc bị lợi dụng để trì hoãn tiến độ phục hồi.

Đặc biệt, trong trường hợp các bên liên quan có ý kiến trái chiều hoặc xung đột, Dự thảo chưa quy định rõ cơ chế xử lý và ghi nhận, khiến việc thông qua hoặc điều chỉnh phương án phục hồi có nguy cơ bị bế tắc. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của chủ nợ, người lao động và cơ quan nhà nước, mà còn làm giảm hiệu quả của chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn.

Vì vậy, vị quản tài viên góp ý cần bổ sung vào Dự thảo quy định cụ thể về phương thức lấy ý kiến (bằng văn bản, qua họp biểu quyết, hoặc qua hệ thống điện tử), thời hạn trả lời, cơ quan chịu trách nhiệm tổng hợp, báo cáo và cơ chế giải quyết khi có sự bất đồng. Việc quy định rõ các nội dung này sẽ giúp bảo đảm sự minh bạch, khả thi và công bằng trong toàn bộ quá trình đánh giá, phê duyệt phương án phục hồi, đồng thời góp phần nâng cao hiệu lực thi hành.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, ông Nguyễn Minh Sơn cho biết, sẽ phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến xác đáng để hoàn thiện Dự thảo, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp tháng 8/2025.