Tuy nhiên, không ít ý kiến cho rằng đây chỉ là một trào lưu, một công cụ quảng bá hình ảnh hơn là giải pháp thực chất.

ESG: Lợi ích thực tế hay chiêu trò PR?

ESG được định nghĩa là bộ ba tiêu chí đánh giá trách nhiệm của doanh nghiệp đối với môi trường, xã hội và quản trị nội bộ. Trên lý thuyết, việc tích hợp ESG giúp doanh nghiệp giảm rủi ro, tăng cường hiệu quả hoạt động và đáp ứng kỳ vọng của các bên liên quan. Thực tế, hàng loạt doanh nghiệp lớn như Unilever, Tesla hay Microsoft đã công bố những thành tựu ấn tượng nhờ ESG. Tuy nhiên, một số nhà phê bình lập luận rằng ESG đôi khi bị lạm dụng như “greenwashing” – khi doanh nghiệp chỉ tô vẽ bề ngoài để đánh bóng thương hiệu mà không tạo ra tác động thực sự.

Để trả lời câu hỏi này, cần xem xét ESG từ hai góc độ: hiệu quả kinh tế và tác động xã hội/môi trường, dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm và ví dụ thực tiễn.

Lợi ích kinh tế của ESG: Dẫn chứng từ nghiên cứu

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh ESG không chỉ là lý thuyết mà thực sự mang lại lợi ích tài chính cho doanh nghiệp. Một báo cáo của McKinsey (2021) cho thấy các công ty trong top 25% về điểm ESG có lợi nhuận hoạt động cao hơn 3-4% so với trung bình ngành. Nghiên cứu này khảo sát 2.000 doanh nghiệp toàn cầu, chỉ ra rằng ESG cải thiện hiệu quả sử dụng vốn và giảm chi phí rủi ro pháp lý. Ví dụ, Unilever, với chiến lược “Sustainable Living” từ 2010, báo cáo doanh thu tăng 7% mỗi năm giai đoạn 2015-2020 từ các thương hiệu bền vững, chiếm 75% tổng tăng trưởng của công ty.

Nghiên cứu của Harvard Business Review (2020) cũng khẳng định mối liên hệ giữa ESG và khả năng chống chịu khủng hoảng. Trong đại dịch COVID-19, các công ty có điểm ESG cao (dựa trên chỉ số MSCI ESG Ratings) giảm doanh thu ít hơn 10% so với đối thủ cùng ngành. Điều này xuất phát từ quản trị tốt (Governance) giúp duy trì chuỗi cung ứng ổn định, và chính sách xã hội (Social) giữ chân nhân tài. Microsoft là minh chứng: năm 2020, công ty ghi nhận tăng trưởng 15% nhờ đầu tư vào năng lượng tái tạo và phúc lợi nhân viên, trong khi nhiều đối thủ chật vật phục hồi.

Về dài hạn, nghiên cứu của Morgan Stanley (2022) chỉ ra rằng các quỹ đầu tư ESG vượt trội hơn quỹ truyền thống 2,8% mỗi năm trong giai đoạn 2017-2021, với mức biến động thấp hơn 20%. Điều này cho thấy ESG không chỉ tăng lợi nhuận mà còn giảm rủi ro tài chính, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và bất ổn kinh tế.

Tác động xã hội và môi trường: Hiệu quả đã được kiểm chứng

Ngoài lợi ích kinh tế, ESG còn chứng minh giá trị trong việc giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường. Theo báo cáo của CDP (Carbon Disclosure Project) năm 2023, các công ty áp dụng ESG giảm trung bình 18% lượng khí thải carbon trong thập kỷ qua. Tesla là ví dụ điển hình: năm 2022, công ty sản xuất 1,31 triệu xe điện, giúp giảm 4 triệu tấn CO2 so với xe chạy nhiên liệu hóa thạch, theo báo cáo ESG của hãng. Điều này không chỉ đáp ứng cam kết môi trường mà còn củng cố vị thế thị trường của Tesla, với giá trị vốn hóa vượt 1 nghìn tỷ USD vào năm 2023.

Về khía cạnh xã hội, nghiên cứu của ILO (Tổ chức Lao động Quốc tế) năm 2021 chỉ ra rằng các doanh nghiệp có chính sách lao động công bằng (một phần của Social trong ESG) tăng năng suất lao động 12% nhờ giảm tỷ lệ nghỉ việc. Patagonia, công ty thời trang bền vững tại Mỹ, áp dụng chính sách 100% sử dụng bông hữu cơ và trả lương công bằng, đã tăng doanh thu 300% từ 2010-2022, đồng thời trở thành biểu tượng về trách nhiệm xã hội.

ESG tại Việt Nam: Thực tế và thách thức

Tại Việt Nam, ESG đang dần khẳng định vai trò, dù vẫn còn trong giai đoạn sơ khai. Theo khảo sát của PwC Việt Nam (2023), 66% doanh nghiệp lớn đã triển khai ESG, nhưng chỉ 24% có báo cáo minh bạch, cho thấy khoảng cách giữa cam kết và thực thi. Tuy nhiên, các doanh nghiệp tiên phong đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. Vinamilk, với đầu tư hơn 1.000 tỷ đồng vào trang trại bò sữa Organic từ 2020-2023, giảm 15% khí thải carbon và tăng 10% doanh thu từ dòng sản phẩm xanh trong năm 2022. Điều này cho thấy ESG không chỉ cải thiện hình ảnh mà còn mang lại lợi ích kinh tế thực sự và cũng khẳng định ESG có thể là công cụ phát triển bền vững tại Việt Nam, chứ không chỉ là trào lưu.

ESG là cơ hội, không chỉ là xu hướng

Dựa trên các dẫn chứng, có thể khẳng định ESG không chỉ là trào lưu mà là một chiến lược mang lại giá trị thực tế, cả về kinh tế lẫn xã hội/môi trường. Nghiên cứu của McKinsey, Harvard, và Morgan Stanley chứng minh ESG cải thiện lợi nhuận, giảm rủi ro và tăng khả năng cạnh tranh.

Tuy nhiên, để ESG không rơi vào vòng xoáy “greenwashing” hay trở thành gánh nặng chi phí, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, chính phủ và các tổ chức quốc tế. Chính phủ Việt Nam có thể học hỏi từ EU với CSRD, áp dụng báo cáo ESG bắt buộc và hỗ trợ SMEs về tài chính, công nghệ. Doanh nghiệp cần coi ESG là khoản đầu tư dài hạn, không chỉ là công cụ PR ngắn hạn. Với cách tiếp cận đúng đắn, ESG sẽ là động lực mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững, vượt xa khái niệm trào lưu nhất thời.