Việt Nam đã thành công trong thu hút FDI vào lĩnh vực công nghệ cao. Ảnh: Đức Thanh

Cần có chính sách ưu đãi vượt trội

Dự thảo Luật Công nghệ cao sửa đổi đang được trình Quốc hội, với đa phần các đại biểu khi thảo luận tổ cũng như thảo luận tại hội trường đều thống nhất cho rằng, cần thiết phải sửa đổi Luật để tạo hành lang pháp lý minh bạch, ổn định và hấp dẫn cho đầu tư, sản xuất - kinh doanh trong lĩnh vực công nghệ cao; đặc biệt là thể chế hóa Nghị quyết 57-NQ/TW nhằm tạo đột phá trong phát triển công nghệ cao, nhất là trong một số lĩnh vực công nghệ chiến lược.

Tuy vậy, một số quy định đang khiến không ít đại biểu băn khoăn, bởi có thể ảnh hưởng đến thu hút FDI vào Việt Nam. Một trong số đó là quy định về chính sách ưu đãi phát triển công nghệ cao. Cụ thể, Dự thảo quy định, doanh nghiệp công nghệ cao được hưởng ưu đãi, hỗ trợ “theo quy định của pháp luật”, bao gồm ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng và từ Quỹ Hỗ trợ đầu tư.

“Nếu chỉ quy định ưu đãi, hỗ trợ hay ưu tiên ‘theo quy định của pháp luật’ thì không cần thiết phải đưa vào Luật”, đại biểu Lê Hoàng Anh (Gia Lai) bày tỏ và cho rằng, quy định như vậy là chưa thể hiện rõ nội dung ưu đãi, hỗ trợ.

“Cần có chính sách ưu đãi vượt trội để thực sự tạo động lực thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển công nghệ cao và quy định ngay trong Luật, thay vì lặp lại các nguyên tắc chung đã được quy định trong các luật khác”, đại biểu Lê Hoàng Anh góp ý.

Trên thực tế, khi thẩm tra Dự thảo Luật Công nghệ cao sửa đổi, Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cũng đã đề cập điều này. Theo đề nghị của Ủy ban, cơ quan soạn thảo phải kế thừa quy định hiện hành, theo đó thể hiện rõ mức “ưu đãi cao nhất” với doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp công nghệ chiến lược, qua đó tạo đột phá cho phát triển công nghệ cao, nâng cao trình độ công nghệ theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW.

Theo khoản 2, Điều 18, Luật Công nghệ cao hiện hành, doanh nghiệp công nghệ cao “được hưởng mức ưu đãi cao nhất” theo quy định của pháp luật về đất đai, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế xuất khẩu và thuế nhập khẩu. Chẳng hạn, với ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, nhà đầu tư trong lĩnh vực này được miễn 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, với mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp được hưởng là 10% trong 15 năm, thậm chí ưu đãi còn cao hơn, thời hạn dài hơn, nếu là trường hợp ưu đãi đầu tư đặc biệt.

Đứng trên góc độ này, việc Dự thảo chỉ quy định ưu đãi “theo quy định của pháp luật” không chỉ chưa rõ, mà còn khiến nhà đầu tư lo lắng về tính ổn định của chính sách. 

Tránh phân biệt đối xử

Không chỉ quy định chưa rõ ràng về chính sách ưu đãi, một nội dung khác nhận được sự quan tâm lớn của các đại biểu Quốc hội là Dự thảo đã phân loại doanh nghiệp công nghệ cao theo hai cấp độ. Cụ thể, mức 1, doanh nghiệp có nhà đầu tư trong nước nắm trên 30% vốn và chuyển giao, phát triển công nghệ lõi theo quy định pháp luật về chuyển giao công nghệ; mức 2 là các doanh nghiệp còn lại.

Chưa nói đến chuyện Dự thảo đưa ra nhiều tiêu chí xác định doanh nghiệp công nghệ cao, ví như phải “sở hữu hoặc đồng sở hữu hoặc tiếp nhận chuyển giao công nghệ lõi ở mức ‘đổi mới và phát triển’, ‘làm chủ và cải tiến’ theo quy định của pháp luật về chuyển giao công nghệ để phát triển công nghệ và sản xuất sản phẩm công nghệ cao”, vừa chưa cụ thể, vừa không dễ đạt được, việc phân loại doanh nghiệp đang “làm khó” nhà đầu tư.

Lý do là, việc phân loại doanh nghiệp lại gắn với chính sách ưu đãi đầu tư. Theo Dự thảo, các doanh nghiệp mức 2 chỉ được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 2 năm, giảm 50% trong 4 năm tiếp theo, với thuế suất ưu đãi tăng lên 15%, chứ không được miễn 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, với mức thuế suất 10% trong 15 năm như nhóm doanh nghiệp mức 1. Trong khi đó, với cách phân loại này, phần lớn doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực công nghệ cao tại Việt Nam sẽ không đáp ứng được tiêu chí “mức 1”, do đa số hoạt động dưới hình thức 100% vốn nước ngoài.

Nếu vậy, không chỉ các nhà đầu tư hiện hành có thể bị mất đi những chính sách ưu đãi họ đang được hưởng, mà sức hấp dẫn của điểm đến đầu tư Việt Nam cũng phần nào sút giảm, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh thu hút FDI ngày càng gay gắt, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ chiến lược như bán dẫn, AI…

Thẩm tra Dự thảo, Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội bày tỏ lo ngại quy định này có thể tạo ra “sự phân biệt” giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI. Bởi lẽ, các doanh nghiệp có 70% vốn FDI, dù đáp ứng được các tiêu chí về doanh nghiệp công nghệ cao, thì cũng chỉ có thể được xếp ở mức 2, dẫn đến được hưởng ưu đãi khác nhau. Do đó, Ủy ban đã đề nghị Ban Soạn thảo xem xét, nghiên cứu và chỉnh lý để đảm bảo tính công bằng, hợp lý và ổn định chính sách.

Thảo luận tại Quốc hội, nhiều đại biểu cũng băn khoăn về quy định này. “Quy định như vậy có thể tạo ra sự phân biệt đối xử và ảnh hưởng đến thu hút FDI vào các lĩnh vực then chốt”, đại biểu Tạ Đình Thi (Hà Nội) nói.

Có quan điểm tương tự, đại biểu Lê Thanh Hoàn (Thanh Hóa) cho rằng, cần cân nhắc việc đặt điều kiện khắt khe về tỷ lệ sở hữu vốn trong nước ngay từ đầu vì có thể làm giảm khả năng thu hút các tập đoàn đa quốc gia, có công nghệ lõi và tiềm lực tài chính lớn, trong khi đây vốn là đối tượng chính của chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư.

“Lâu nay, chúng ta vẫn ưu đãi đầu tư và ưu đãi đầu tư đặc biệt với các dự án công nghệ chiến lược có quy mô lớn từ 3.000 tỷ đồng trở lên, bao gồm cả các dự án trung tâm dữ liệu lớn và hạ tầng đám mây, cũng như sản xuất chip bán dẫn”, ông Lê Thanh Hoàn nói và đề nghị, với các dự án công nghệ chiến lược thuộc diện hưởng ưu đãi đầu tư đặc biệt và hỗ trợ đầu tư đặc biệt, cần cho phép Chính phủ có cơ chế linh hoạt hơn về tỷ lệ sở hữu vốn trong giai đoạn đầu, nhưng điều kiện đi kèm là cam kết chuyển giao công nghệ lõi và lộ trình nội địa hóa cụ thể.

Mấu chốt là ổn định chính sách

Việt Nam, có thể nói, đã thành công trong thu hút FDI, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao thời gian gần đây. Những đóng góp của các doanh nghiệp công nghệ cao cho kinh tế - xã hội Việt Nam là không nhỏ.

Chỉ một ví dụ, là từ khi các dự án quy mô lớn trong lĩnh vực điện tử, công nghệ cao đi vào hoạt động, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã gia tăng nhanh chóng. Kể từ đầu năm tới giữa tháng 11/2025, tổng kim ngạch xuất khẩu của các mặt hàng điện tử, linh kiện; điện thoại; máy ảnh, máy quay phim; máy móc, thiết bị và phụ tùng khác đã lên tới gần 200 tỷ USD, chiếm gần 49% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Không chỉ là kim ngạch xuất khẩu cao, các chuyên gia và các tổ chức nước ngoài đã nhấn mạnh về sự “nâng chất” của nền kinh tế, khi mà Việt Nam đã bước lên nấc thang cao hơn của chuỗi giá trị toàn cầu. Đóng góp lớn cho sự dịch chuyển mạnh mẽ này chính là các dự án FDI công nghệ cao. Việt Nam giờ đây cũng đang trở thành tâm điểm của chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là trong các lĩnh vực bán dẫn, AI…; đồng thời tiếp tục xây dựng thể chế, chính sách để thu hút FDI trong các lĩnh vực công nghiệp tiên phong. Công nghệ cao giờ đây đã trở thành yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh và mức độ tự chủ của mỗi quốc gia.

Thực tế, nhiều quốc gia trong khu vực như Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan… đều bắt đầu bằng việc thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ đa quốc gia để phát triển. Việt Nam cũng đang đi theo con đường đó.

Tuy vậy, để thu hút được các tập đoàn này, theo ông Bùi Ngọc Tuấn, Phó tổng giám đốc Dịch vụ Tư vấn thuế và pháp lý Deloitte Việt Nam, yếu tố chen chốt là tính ổn định và khả năng dự đoán của chính sách. Điều này càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh các dự án công nghệ cao thường có quy mô lớn, vốn đầu tư hàng tỷ USD và có chu kỳ ứng dụng công nghệ dài 10-15 năm.

Có cùng quan điểm, khi phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) gần đây, ông Ko Tae Yeon, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (Kocham) cho biết, cộng đồng doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam lo ngại việc một số nội dung sửa đổi Luật Công nghệ cao có thể ảnh hưởng đến các chính sách ưu đãi mà doanh nghiệp FDI đã và đang được hưởng theo cam kết đầu tư trước đây.

“Nếu việc sửa đổi Luật Công nghệ cao dẫn tới thu hẹp phạm vi ưu đãi hoặc làm suy giảm năng lực cạnh tranh trong hoạt động đầu tư, có thể gây tác động tiêu cực đến các mục tiêu phát triển trung và dài hạn của Việt Nam - bao gồm mở rộng đầu tư, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao”, ông Ko Tae Yeon nói và đề nghị, quá trình sửa đổi Luật phải thực hiện theo hướng hợp lý, hài hòa và nhất quán - vừa bảo đảm mục tiêu phát triển quốc gia, vừa duy trì niềm tin và động lực đầu tư của cộng đồng doanh nghiệp FDI.

Liên quan đến vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, khi phát biểu làm rõ ý kiến của các đại biểu Quốc hội, đã nhấn mạnh, các cơ chế, chính sách đối với công nghệ cao tại luật hiện hành sẽ tiếp tục được duy trì và sẽ tăng thêm các ưu đãi nếu doanh nghiệp FDI tăng tỷ lệ nội địa hóa, chuyển giao công nghệ và có hoạt động R&D tại Việt Nam.