Trạm thu phí tại Km 604+700 QL1 (Quảng Bình), một trong ba trạm áp dụng thí điểm thu phí tự động không dừng

 Lợi ích nhiều bề

 Với việc đẩy mạnh xã hội hóa thu hút đầu tư, cả nước hiện đang có hàng chục trạm thu phí được xây dựng cho các dự án đường bộ theo hình thức BOT, đồng thời sẽ có thêm hàng chục trạm khác trong thời gian tới. Tuy nhiên, tại các trạm này hiện nay hầu hết đều áp dụng công nghệ thu phí một dừng.

Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Hồng Trường cho rằng, công nghệ này cần phải huy động một lượng lớn nhân lực thực hiện các công việc, trong khi hiệu quả lại không cao. Đặc biệt, hệ thống thu phí một dừng như hiện nay gây ách tắc giao thông trên nhiều tuyến.

Chính vì vậy, Bộ GTVT đã lựa chọn công nghệ thu phí không dừng để tiếp cận công nghệ tốt nhất hiện có, khắc phục các tồn tại nêu trên.

Để đi đến quyết định này, Bộ GTVT đã tổ chức nghiên cứu, tham khảo, so sánh với nhiều công nghệ khác nhau để đưa ra thống nhất lựa chọn công nghệ thu phí RFID của Mỹ. Đây là công nghệ hiện đại nhất hiện nay và đang được thực hiện rất thành công ở Đài Loan.

Theo phân tích của các chuyên gia ngành giao thông, việc áp dụng những công nghệ hiện đại nhất, hệ thống thu phí không dừng giúp các chuyến đi của người tham gia giao thông không bị gián đoạn, rút ngắn thời gian qua các trạm thu phí.

Ngoài ra, hệ thống cũng giúp người tham gia giao thông không còn phải chịu cảnh xếp hàng, chen lấn như hệ thống thu phí một dừng.

Theo tính toán của các chuyên gia, mỗi lần dừng xe nộp phí sẽ làm chậm hành trình của các phương tiện từ 2-3 phút, tăng thời gian lưu thông từ 4-5% và tiêu tốn thêm 7-8% nhiên liệu khi lưu thông trên đường cao tốc.

Tuy nhiên nếu thu phí không dừng sẽ giúp tiết kiệm chi phí in vé giấy khoảng 70 tỷ đồng/năm; tiết kiệm nhiên liệu 233 tỷ đồng/năm; giảm thời gian tham gia giao thông 2.800 tỷ đồng/năm; tiết kiệm chi phí quản lý giao thông 360 tỷ đồng/năm…

Ngoài ra, thu phí tự động không dừng còn tăng tính minh bạch trong quản lý, giảm ô nhiêm môi trường, hao mòn phương tiện, giảm thanh toán bằng tiền mặt, cung cấp thông tin cho công tác quy hoạch, quản lý nhà nước.

Không làm tăng phí

Theo dự thảo Tờ trình của Bộ Giao thông Vận tải, về nguyên tắc chuyển đổi sang việc thu phí từ bằng tay sang hình thức tự động không dừng phải bảo đảm không làm tăng mức phí sử dụng đường bộ mà chủ phương tiện phải trả, bảo đảm quyền thụ hưởng phí của các chủ đầu tư và hỗ trợ việc quản lý nhà nước về giao thông.

Đặc biệt, hệ thống thu phí này hoàn toàn không làm tăng mức phí sử dụng đường bộ. Đối với nhiều doanh nghiệp vận tải, việc kiểm soát tiền phí sử dụng đường bộ vốn rất khó do không thể biết chính xác chuyến xe đi qua bao nhiêu trạm mà chỉ căn cứ vào sự thành thực của lái xe. Vì thế việc trả phí qua tài khoản sẽ giúp doanh nghiệp kiểm soát được việc này.

Bộ cũng dự kiến sẽ lựa chọn mô hình thu phí tự động không dừng chung, thống nhất cho tất cả các phương tiện giao thông thuộc diện chịu phí và các trạm thu phí trên toàn quốc. Việc điều hành, quản lý tài khoản và thu phí sẽ được tiến hành chung thông qua một hệ thống điều hành và cơ sở dữ liệu trung tâm.

Về lộ trình thực hiện, sẽ không quy định thời hạn cuối cùng chủ phương tiện phải thực hiện gắn thiết bị, theo đó việc gắn thiết bị sẽ kéo dài ít nhất 30 tháng theo định kỳ đăng kiểm. Trong thời gian này, vẫn duy trì hình thức thu phí bằng tiền mặt.

Bước đầu, Bộ GTVT sẽ cho tiến hành thử nghiệm tại ba trạm thu phí trên QL1 và đường Hồ Chí Minh gồm: Hoàng Mai (Nghệ An); Trạm Km 604+700 QL1 (Quảng Bình) và Trạm Km 1813+650 đường Hồ Chí Minh. Trong giai đoạn tiếp theo, Bộ sẽ chỉ đạo lần lượt áp dụng công nghệ thu phí này cho tất cả các tuyến đường bộ, bao gồm cả hệ thống đường cao tốc trên toàn quốc.

Các phương tiện tham gia hình thức này sẽ được cấp miễn phí thẻ định danh e-Tag và được mở tài khoản trong ngân hàng. Trong tương lai, về lý thuyết, một chiếc xe có thể chạy từ Đồng Văn đến mũi Cà Mau mà không phải dừng ở bất kỳ trạm thu phí nào.

Sẽ có giai đoạn chuyển tiếp

Những lợi ích từ kế hoạch tự động hóa hoạt động thu phí đường bộ là có thể nhìn thấy trước. Tuy nhiên, để xây dựng thành công một hệ thống hoàn chỉnh trên toàn quốc, Bộ GTVT dự kiến sẽ có giai đoạn chuyển tiếp để các nhà đầu tư chuyển đổi công nghệ trong khi người dân cũng có thời gian làm quen.

Cụ thể, theo Vụ Pháp chế, Bộ GTVT, tới đây sẽ xây dựng một lộ trình thích hợp để triển khai kế hoạch này và trước mắt sẽ vẫn duy trì song song hai hình thức thu phí thủ công đang hoạt động và các trạm mới chuyển sang thu phí tự động. Chính vì vậy, trong thời gian tới tại các trạm thu phí sẽ vẫn có làn riêng cho thu phí tự động và làn riêng cho thu phí một dừng.

Một Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trạm thu phí tự động không dừng áp dụng cho tất cả các dự án đang và sẽ triển khai, qua đó đảm bảo việc thu phí tự động không dừng được xây dựng đồng bộ trên toàn quốc, bảo đảm vận hành liên tục, nhanh chóng, chính xác, hiệu quả và an toàn.

Trong khi đó, đối với các dự án đã được ký kết, chủ đầu tư và cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ phải tiến hành đàm phán điều chỉnh hợp đồng dự án tương ứng với việc thay đổi thiết kế, cải tạo và vận hành trạm thu phí tự động không dừng.

Vậy trong trường hợp người dân cố tình trốn phí thì xử lý ra sao? Theo bà Trịnh Thị Hằng Nga, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, trường hợp xe có gắn thiết bị đầu cuối chạy qua nhưng tài khoản hết tiền mà chưa nạp kịp thì sau một thời gian nhất định, thiết bị sẽ tính là xe nợ tiền và sẽ thông báo đến chủ phương tiện để nạp tiền.

“Trong thời gian nhất định, nếu chủ phương tiện không hoàn tiền phí thì sẽ có thông báo đến cơ quan có thẩm quyền để tiến hành xử phạt chứ không phải các trường hợp không gắn thẻ hay không nạp tài khoản mà xử phạt” bà Nga nhấn mạnh.