Hút thuốc lá từ lâu đã được cảnh báo là nguyên nhân hàng đầu gây ra hàng loạt bệnh lý nguy hiểm như ung thư, tim mạch, đột quỵ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính…

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 1,2 triệu người tử vong do hút thuốc lá thụ động, nghĩa là cứ chưa đầy 30 giây lại có một người chết vì phải hít khói thuốc từ người khác.

Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại hơn là không chỉ người trực tiếp hút thuốc bị ảnh hưởng, mà những người xung quanh dù không hề cầm điếu thuốc vẫn đang hít vào cơ thể lượng khói độc gần như tương đương.

Đó chính là những nạn nhân của hút thuốc lá thụ động. Đây là hình thức tổn thương sức khỏe âm thầm nhưng không kém phần nghiêm trọng.

Tại Talkshow “Sinh viên ngành Tư pháp nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng” vừa được tổ chức, PGS.TS. Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai cho rằng, khi một người hút thuốc, khói từ đầu điếu và từ hơi thở người đó sẽ lan tỏa vào không khí, mang theo hàng nghìn hóa chất độc hại. Ước tính có hơn 7.000 chất trong khói thuốc, trong đó có ít nhất 70 chất đã được chứng minh là tác nhân gây ung thư.

Những người xung quanh, bao gồm người thân, đồng nghiệp, thậm chí là trẻ nhỏ sẽ hít phải khói thuốc một cách thụ động mà không có lựa chọn nào khác nếu không gian sinh hoạt chung bị ô nhiễm bởi khói thuốc.

Điều đáng nói là những hậu quả mà người hút thuốc lá thụ động phải gánh chịu không hề thua kém người hút chủ động. Trẻ em sống trong môi trường có khói thuốc dễ mắc các bệnh viêm đường hô hấp, hen suyễn, viêm phổi, viêm tai giữa; về lâu dài còn ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và chức năng phổi.

Phụ nữ mang thai nếu thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc có thể bị sảy thai, sinh non, hoặc sinh con nhẹ cân, thậm chí là dị tật bẩm sinh. Người trưởng thành hít phải khói thuốc thường xuyên có nguy cơ cao mắc ung thư phổi, bệnh mạch vành, đột quỵ và nhiều vấn đề tim mạch khác.

Nghiêm trọng hơn, thực tế lâm sàng đã ghi nhận rất nhiều bệnh nhân mắc ung thư phổi dù chưa từng hút thuốc một lần nào. Phần lớn trong số họ sống hoặc làm việc trong môi trường thường xuyên có khói thuốc. Họ là minh chứng sống cho sự tàn phá sức khỏe mà thuốc lá thụ động gây ra.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 1,2 triệu người tử vong do hút thuốc lá thụ động, nghĩa là cứ chưa đầy 30 giây lại có một người chết vì phải hít khói thuốc từ người khác.

Điều đáng buồn là không ít người hút thuốc vẫn cho rằng việc mình hút chỉ ảnh hưởng đến bản thân, hoặc có thể “giải thích” bằng những lý do như hút ngoài ban công, mở cửa sổ hay bật quạt. Tuy nhiên, khoa học đã chứng minh: không có ngưỡng “an toàn” nào cho việc tiếp xúc với khói thuốc.

Dù chỉ một vài phút trong môi trường có khói thuốc, người xung quanh vẫn có thể hít phải một lượng chất độc đáng kể. Trong không gian kín như phòng trọ, xe hơi, quán cà phê hay thậm chí trong thang máy, chỉ cần một người hút thuốc cũng đủ khiến không khí ô nhiễm trầm trọng.

Đáng lo ngại, bên cạnh thuốc lá truyền thống, thuốc lá điện tử, sản phẩm được quảng bá là “ít hại hơn” cũng đang âm thầm gây ra làn sóng tổn thương mới, nhất là trong giới trẻ. Với thiết kế bắt mắt, mùi hương dễ chịu và quảng cáo đánh vào tâm lý tò mò, thuốc lá điện tử đang thu hút không ít học sinh, sinh viên thử dùng.

Tuy nhiên, theo PGS.TS. Phan Thu Phương, thuốc lá điện tử không chỉ chứa nicotine gây nghiện, mà còn mang theo hàng nghìn chất hoá học dễ bay hơi, thậm chí có thể bị pha trộn với ma túy hoặc các chất độc thần kinh.

Bệnh viện Bạch Mai từng tiếp nhận hàng trăm ca cấp cứu do thuốc lá điện tử, trong đó có nhiều bệnh nhân chỉ mới 19, 20 tuổi. Nguy hiểm hơn, những người xung quanh cũng bị ảnh hưởng khi hít phải khói từ các thiết bị này, mà không hề được cảnh báo hay bảo vệ.

Điều đáng mừng là thời gian gần đây, Quốc hội đã thông qua quy định chính thức cấm thuốc lá điện tử, và nhiều trường đại học cũng đang đẩy mạnh tuyên truyền, xây dựng môi trường học đường không khói thuốc.

Tuy nhiên, để bảo vệ bản thân khỏi tác hại của hút thuốc lá thụ động, không thể chỉ trông chờ vào các quy định pháp luật, mà cần đến sự chủ động và quyết liệt từ mỗi cá nhân trong cộng đồng. Mỗi người cần hiểu rằng việc từ chối hút thuốc ở nơi công cộng, góp ý với người thân, bạn bè khi họ hút gần người khác, và lên tiếng bảo vệ quyền được hít thở không khí trong lành là hoàn toàn chính đáng và cần thiết.

Hút thuốc lá là hành vi cá nhân, nhưng hậu quả của nó thì mang tính xã hội. Trong khi người hút chủ động có thể lựa chọn, thì những người xung quanh, đặc biệt là trẻ em, người già, phụ nữ mang thai hoàn toàn không có khả năng phòng vệ nếu không được bảo vệ bởi nhận thức và trách nhiệm cộng đồng.

Khói thuốc không màu, không mùi rõ ràng, nhưng tác hại mà nó để lại thì có thể kéo dài cả đời người. Hút thuốc thụ động không nên được xem là chuyện “nhỏ”, mà là vấn đề sức khỏe cộng đồng cần được cảnh báo mạnh mẽ và hành động quyết liệt hơn nữa.

Đã đến lúc, mỗi người không chỉ nói “Không” với thuốc lá, mà còn cần nói “Không” với việc để người khác phải hít khói thuốc vì thói quen của mình.

Một hơi thuốc bạn hít vào, có thể là một hơi thở trong lành bị cướp đi từ người bên cạnh. Và trong rất nhiều trường hợp, đó có thể là người bạn yêu thương nhất.