Trong hệ thống y tế, trạm y tế xã, phường là nơi gần dân nhất, trực tiếp quản lý sức khỏe cộng đồng. Hoạt động khám sức khỏe định kỳ toàn dân tại đây không chỉ dừng lại ở việc đo huyết áp, cân nặng hay kiểm tra các bệnh thông thường, mà còn giúp sàng lọc và phát hiện kịp thời nhiều bệnh lý nguy hiểm, qua đó góp phần giảm tải cho các cơ sở y tế tuyến tỉnh, tuyến Trung ương.

Y tế cơ sở, nơi gần dân nhất đang dần khẳng định vai trò là tuyến đầu trong quản lý sức khỏe cộng đồng, góp phần giảm tải tuyến trên và nâng cao hiệu quả điều trị.

Tại xã Hà Bắc (Hải Phòng), trạm y tế được xem là điểm tựa sức khỏe của hàng nghìn người dân. Mỗi tháng, hàng trăm lượt người cao tuổi, người mắc bệnh mạn tính hoặc người dân có nhu cầu đều đến khám định kỳ, lấy thuốc.

Theo bà Nguyễn Thị Sanh, Trạm trưởng Trạm Y tế xã Hà Bắc thông qua các buổi khám này, cán bộ y tế có thể phát hiện những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn mà người dân chưa từng nhận ra.

Thực tế đã ghi nhận không ít trường hợp được phát hiện bệnh lý nghiêm trọng nhờ khám sức khỏe định kỳ tại trạm và được chuyển tuyến điều trị kịp thời.

Đơn cử như trường hợp anh Đoàn Văn Tây (sinh năm 1985, thôn Đông, xã Hà Bắc), trong một lần khám sức khỏe định kỳ đã được phát hiện có dấu hiệu nghi ngờ lao phổi.

Nhờ chuyển viện sớm, anh được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nặng.

Hay như bà Vũ Thị Cơ (sinh năm 1956, thôn Hải Yên, xã Hà Bắc), khi đến khám sức khỏe định kỳ đã được phát hiện dấu hiệu bất thường về tim và sau đó được giới thiệu lên bệnh viện tuyến tỉnh, nơi bà được chẩn đoán hở van 3 lá và lập phác đồ điều trị phù hợp.

Những ca bệnh cụ thể như vậy cho thấy năng lực sàng lọc, phát hiện sớm bệnh tật của trạm y tế xã như một mắt xích quan trọng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Bên cạnh khám định kỳ, trạm y tế còn thực hiện quản lý bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, viêm phế quản mạn... Người bệnh được lập hồ sơ, theo dõi sát sao, cấp thuốc hàng tháng và được tư vấn về dinh dưỡng, tập luyện.

Theo bà Sanh, định kỳ trạm y tế đều lập danh sách và hồ sơ quản lý sức khỏe toàn dân. Mỗi năm, người cao tuổi được khám từ một đến hai lần. Việc này giúp kịp thời nắm bắt tình trạng sức khỏe, tư vấn thay đổi thói quen sinh hoạt để phòng ngừa bệnh tật.

Khám sức khỏe định kỳ tại trạm y tế xã không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân mà còn góp phần quan trọng trong việc giảm chi phí điều trị, giảm gánh nặng cho bệnh viện tuyến trên, đồng thời tạo sự yên tâm, tin tưởng cho cộng đồng.

Tuy vậy, để hoạt động khám định kỳ toàn dân phát huy hiệu quả, nhiều trạm y tế vẫn cần được đầu tư thêm về trang thiết bị chẩn đoán, nhân lực và công nghệ quản lý dữ liệu sức khỏe.

Tại xã Minh Châu, TP.Hà Nội, bác sỹ Lê Thị Lộc, Trạm trưởng Trạm Y tế chia sẻ rằng trước đây, trạm chỉ triển khai các đợt khám định kỳ riêng lẻ cho từng nhóm đối tượng như học sinh, phụ nữ, người cao tuổi…

Việc mở rộng khám định kỳ cho toàn dân đã đánh dấu bước phát triển mới, góp phần thay đổi nhận thức và thói quen chăm sóc sức khỏe của cộng đồng, vốn trước đây còn e ngại hoặc ít chủ động trong việc đi khám khi chưa có biểu hiện bệnh rõ ràng.

Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn về nhân lực và trang thiết bị, Trạm Y tế Minh Châu đã nhận được sự hỗ trợ thiết thực từ Hội Thầy thuốc trẻ và Sở Y tế Hà Nội, huy động đội ngũ y, bác sỹ từ các bệnh viện tuyến Trung ương, tỉnh, thành phố và Bệnh viện Đa khoa Ba Vì.

Nhờ sự chung tay của các lực lượng y tế, chương trình khám sức khỏe toàn dân đã được triển khai suôn sẻ, giúp người dân được thăm khám, tư vấn và cấp phát thuốc miễn phí ngay tại địa phương.

Kết quả rõ nét nhất chính là khả năng sàng lọc và phát hiện sớm bệnh tật để điều trị và chuyển tuyến kịp thời.

Như trường hợp bà Nguyễn Thị Miều (khu 2) vốn cảm thấy sức khỏe hoàn toàn bình thường, nhưng qua khám định kỳ đã phát hiện đường huyết cao và được chẩn đoán mắc đái tháo đường. Hiện bà đang được theo dõi và điều trị bằng thuốc bảo hiểm ngay tại trạm y tế xã.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Phương phát hiện tăng huyết áp từ đợt tiêm vắc-xin phòng Covid-19 nhưng chưa điều trị. Khi khám toàn dân, bác sỹ tuyến trên tư vấn, bà mới bắt đầu điều trị duy trì hằng tháng tại trạm.

Không chỉ phát hiện ca bệnh mới, trạm y tế xã còn quản lý thường xuyên các bệnh mạn tính, giúp người dân được điều trị gần nhà, thuận tiện và tiết kiệm chi phí hơn.

Song song với công tác chuyên môn, Trạm Y tế Minh Châu cũng đẩy mạnh hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe qua đài truyền thanh, mạng xã hội, hoặc lồng ghép trong các chiến dịch vệ sinh môi trường, phòng chống sốt xuất huyết, phòng chống bệnh dại, tăng huyết áp, lao…

Bác sỹ Lê Thị Lộc cho biết, trong thời gian tới, mô hình khám sức khỏe định kỳ sẽ được tổ chức theo từng đợt, có kế hoạch cụ thể nhằm đảm bảo hiệu quả và giảm áp lực cho đội ngũ y tế cơ sở.

Với sự đồng hành của các bệnh viện, tổ chức xã hội và chính quyền địa phương, Trạm Y tế Minh Châu đang từng bước khẳng định vai trò là "người gác cổng" của hệ thống y tế, góp phần quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Đây chính là minh chứng rõ ràng cho thấy khi y tế cơ sở được đầu tư và phát huy đúng mức, người dân sẽ được chăm sóc toàn diện, phát hiện và điều trị kịp thời bệnh tật, qua đó giảm tải cho tuyến trên và giảm chi phí y tế cho người dân.

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều địa phương vẫn gặp khó khăn về nhân lực và cơ sở vật chất. Hiện có những xã chỉ bố trí được 1-2 bác sỹ, thậm chí có nơi không có bác sỹ mà chỉ có y sỹ, khiến người dân không mặn mà với tuyến xã, dẫn đến tình trạng quá tải tại tuyến trên ngay cả với các bệnh thông thường.

Nhằm giải quyết bất cập này, ngày 9/9/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá trong công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân.

Nghị quyết đặt ra mục tiêu, giai đoạn 2025-2030, mỗi năm các địa phương phải luân phiên, luân chuyển, điều động ít nhất 1.000 bác sỹ về làm việc có thời hạn tại trạm y tế xã, đồng thời bổ sung bác sỹ cơ hữu tại tuyến này. Đến năm 2027, mỗi trạm y tế xã phải có ít nhất 4-5 bác sỹ.

Ngoài ra, 100% trạm y tế xã sẽ được đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, thiết bị y tế và nhân lực theo đúng chức năng, nhiệm vụ.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh các chính sách đãi ngộ, trong đó có phụ cấp ưu đãi nghề cho cán bộ y tế làm việc thường xuyên tại trạm xã và các cơ sở y tế dự phòng.

Ngân sách nhà nước sẽ đảm bảo cả chi thường xuyên lẫn đầu tư cho y tế cơ sở và y tế dự phòng. Đây được kỳ vọng sẽ là cú hích lớn giúp đội ngũ y tế cơ sở yên tâm công tác, góp phần thu hẹp khoảng cách về chất lượng khám chữa bệnh giữa tuyến xã và tuyến trên.

Bộ Y tế hiện đang hoàn thiện Dự thảo Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của trạm y tế xã, phường, thị trấn.

Tại cuộc họp với 34 Sở Y tế trên cả nước vừa qua, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương khẳng định, y tế cơ sở, đặc biệt là trạm y tế xã chính là nơi thực hiện chăm sóc sức khỏe ban đầu, quản lý toàn diện sức khỏe người dân.

Trong giai đoạn tới, trạm y tế sẽ cần được phân cấp mạnh mẽ hơn, trao quyền thực hiện các nội dung theo Nghị quyết 72 như khám sức khỏe ban đầu, khám định kỳ, sàng lọc cộng đồng, quản lý bệnh mạn tính và tích hợp các nhiệm vụ liên ngành như bảo trợ xã hội, chăm sóc trẻ em…

Khi y tế cơ sở được đầu tư đúng mức, phân quyền hợp lý và được xem là nền tảng phát triển y tế quốc gia, người dân sẽ là người hưởng lợi đầu tiên, với dịch vụ y tế chất lượng, gần nhà, chi phí thấp và hiệu quả lâu dài.