Không dễ lấy tiền ngân sách “giải cứu” trái phiếu

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, khoảng 1 triệu tỷ đồng vốn đầu tư công đang bị “nhốt” tại hệ thống ngân hàng thương mại. Trong bối cảnh thanh khoản thị trường cạn kiệt như hiện nay, chuyên gia này cho rằng, nên trích một nửa trong số đó (khoảng 500.000 tỷ đồng) để lập Quỹ bảo lãnh hoặc Quỹ bình ổn thị trường trái phiếu như Trung Quốc, Hàn Quốc đang làm.

Chia sẻ tại Talkshow Chọn danh mục kỳ 4 “Gỡ nghẽn dòng tiền” của Báo Đầu tư ngày 18/11, TS. Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, đây là kiến nghị đáng xem xét, song không dễ thực hiện.

“Cục tiền đầu tư công thuộc về tài khóa, dù chưa chi được, nhưng phải gắn với kế hoạch quyết liệt chi tiêu đầu tư công thời gian tới. Nếu chúng ta nhìn con số mấy trăm nghìn tỷ đồng thì có đóng góp rất tích cực, nhưng so với nhu cầu hiện nay (cả tín dụng hiện tại và tín dụng cấp mới) thì không phải là quá lớn”, TS. Thành nói.

TS. Võ Trí Thành và TS. Trần Minh Tuấn trao đổi với Báo Đầu tư tại Talkshow "Gỡ nghẽn dòng tiền".

So sánh với việc thành lập Công ty Quản lý tài sản các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) cũng được thành lập với ý tưởng tương tự, chuyên gia này cho rằng, dù so sánh hơi khập khiễng, nhưng cả hai đều có ý tưởng là xử lý dần dần trước mắt, thu dọn nợ xấu sang một bên để dòng tiền vận hành bình thường trở lại. Giống như vậy, Quỹ bình ổn trái phiếu sẽ tham gia mua lại trái phiếu để thanh khoản thông suốt, doanh nghiệp và nhà đầu tư bớt khó khăn.

Tuy vậy, về ý tưởng này, TS. Thành đặt ra hai vấn đề khó khăn hiện nay.

Thứ nhất, Quốc hội liệu có cho phép sử dụng tiền ngân sách để “cứu” trái phiếu hay không.

Thứ hai, từ bài học xử lý nợ xấu giai đoạn vừa qua (cho dù Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 42 về thí điểm xử lý nợ xấu), song đến nay nợ xấu vẫn chưa thể xử lý xong, cho thấy ý tưởng này có thể sẽ gặp khó khăn nhất định nếu triển khai. Khi đó, không cẩn thận, nến kinh tế thoát được điểm nghẽn này lại rơi vào điểm nghẽn khác, làm quá trình cải cách, tái cơ cấu hệ thống tài chính càng thêm khó khăn.

Tán thành ý kiến này, TS. Trần Minh Tuấn, phó Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần chứng khoán Smart Invest (AAS), thanh khoản của chúng ta hiện tại bị tắc nghẽn không nằm ở Ngân hàng Nhà nước và ngân hàng thương mại. Hiện nay, cũng chưa có cơ chế sử dụng dòng tiền ngân sách chưa giải ngân đang nằm trong ngân hàng thương mại.  

Ngoài ra, muốn ngân hàng thương mại tham gia “giải cứu” trái phiếu cũng rất khó, Vì Ngân hàng Nhà nước đã có Thông tư 16/2021/TT-NHNN siết hoạt động mua bán trái phiếu doanh nghiệp của ngân hàng thương mại.

Nói cách khác, việc sử dụng ngân sách để lập quỹ cứu trái phiếu là rất khó, song cả hai chuyên gia đều tán thành “tử huyệt” của thị trường vốn hiện nay chính là trái phiếu doanh nghiệp. Do đó, ưu tiên cần kíp nhất giai đoạn hiện nay là phải ổn định thị trường trái phiếu.

Cần tập trung vào các giải pháp tăng thanh khoản thị trường

TS. Trần Minh Tuấn cho rằng, các quy định hiện nay nên tập trung vào việc tăng thanh khoản của thị trường trái phiếu thì thị trường trái phiếu có khả năng sẽ tốt lên.

Cụ thể, Thông tư 16 hiện nay quy định theo hướng làm giảm vai trò tạo lập thị trường trái phiếu của ngân hàng thương mại và một số quy định cũng chưa rõ ràng. Nếu Thông tư 16 cho phép các ngân hàng thương mại được linh hoạt hơn trong việc mua lại trái phiếu đã bán ra của các tổ chức phát hành khác ngân hàng thì thanh khoản thị trường sẽ tốt hơn.  

Bên cạnh đó, Nghị định 65/2022/NĐ-CP về trái phiếu riêng lẻ siết chặt đối tượng nhà đầu tư mua trái phiếu. Theo ông Tuấn, nên siết thêm những quy định về phát hành để tạo nên những hàng hoá chất lượng trên thị trường. Tuy nhiên, quy định về “người chơi” nên có độ phổ rộng hơn. Cụ thể, nên xem xét lại cái điều kiện để nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia vào trái phiếu riêng lẻ hoặc các loại hình trái phiếu khác.

Bên cạnh đó, nên có thêm hành lang pháp lý để nhà đầu tư được xem là chưa chuyên nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận và tham gia vào thị trường trái phiếu riêng lẻ, những nhà đầu tư chưa chuyên nghiệp vẫn nên được tiếp cận đầy đủ thông tin của tổ chức phát hành để có thể nhận thức được những rủi ro và lợi nhuận như thế nào.

Hiện nay, thị trường trái phiếu đang trong cảnh “vàng thau lẫn lộn”, doanh nghiệp tốt cũng bị nhà đầu tư bán tháo trái phiếu như doanh nghiệp xấu. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng, cần có ngay các giải pháp tạo dựng lại niềm tin của nhà đầu tư trên thị trường.

Bên cạnh đó, nên có những quy định về việc các tổ chức phát hành có những hội đồng trái chủ để có thể có những thoả thuận đàm phán với trái chủ để trong lúc khó khăn hội đồng trái chủ có thể đồng ý gia hạn thanh toán chi trả cho trái chủ.

“Các doanh nghiệp phải có phương án tái cấu trúc nợ và phải minh bạch cho nhà đầu tư. Có thể lập một hội đồng đàm phán với các trái chủ để cơ cấu lại các khoản nợ”, TS. Võ Trí Thành khuyến nghị.

Việc thành lập quỹ bảo lãnh hay quỹ bình ổn trái phiếu như Trung Quốc, Hàn Quốc (sử dụng nguồn ngân sách) là rất cần thiết, ưu tiên hỗ trợ các trái phiếu tốt. Tất nhiên, việc có khả thi hay không thì cần phải xem xét thêm.  Trước mắt, theo các chuyên gia, các giải pháp phải tập trung mở độ rộng cho thị trường, cho phép thêm nhiều nhà đầu tư tham gia trái phiếu.