Kiểm toán Nhà nước đã yêu cầu khắc phục một số lỗi trong hoạt động bảo trì đường bộ. Ảnh: Trí Đức

Rốt ráo sửa lỗi

Sự nghiêm túc là điều có thể nhận thấy trong Công văn số 12632/BXD-KHTC vừa được Bộ Xây dựng gửi Cục Đường bộ Việt Nam và một số đơn vị liên quan để triển khai kết luận kiểm toán hoạt động quản lý, sử dụng kinh phí chi hoạt động kinh tế đường bộ giai đoạn 2023 - 2024.

Tại công văn này, ông Lê Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Xây dựng yêu cầu Cục Đường bộ Việt Nam nghiên cứu, triển khai đầy đủ kết luận và các nội dung được Kiểm toán Nhà nước nêu tại Báo cáo kiểm toán đối với Cục Đường bộ Việt Nam và các đơn vị trực thuộc.

Đơn vị này cũng được yêu cầu chủ động, khẩn trương nghiên cứu quy định pháp luật, kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước về sửa đổi, bổ sung văn bản chế độ, chính sách và ý kiến tư vấn về các giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng được yêu cầu rút kinh nghiệm trong công tác thẩm định, phê duyệt kế hoạch bảo trì đường bộ; chấp thuận nhu cầu quản lý, bảo trì hệ thống quốc lộ và danh mục công trình, nhiệm vụ cho phép chuẩn bị đầu tư năm 2024 chậm; cơ sở phân kỳ một số công trình trong kế hoạch bảo trì năm 2024 chưa phù hợp, không sát với thực tế, dẫn đến dự toán giao cao hơn nhiều so với kế hoạch bảo trì được duyệt; chậm tham mưu danh mục cho phép chuẩn bị đầu tư ngay từ đầu năm.

“Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng, Vụ Tài chính khẩn trương phối hợp với Cục Đường bộ Việt Nam nghiên cứu, rà soát để thực hiện sửa đổi một số bất cập trong các quy định hiện hành về quản lý, bảo trì hệ thống kết cấu đường bộ”, ông Lê Anh Tuấn chỉ đạo.

Vào đầu tháng 9/2025, Kiểm toán Nhà nước đã có Báo cáo số 201/KTNN-TH gửi Bộ Xây dựng về kết quả kiểm toán hoạt động quản lý, sử dụng kinh phí chi hoạt động kinh tế đường bộ giai đoạn 2023 - 2024 tại Bộ Xây dựng (Bộ Giao thông - Vận tải cũ).

Đây là một trong những đợt kiểm toán được Kiểm toán Nhà nước thực hiện rất kỹ, giúp các cơ quan quản lý nhà nước có cái nhìn tương đối toàn diện về quản lý kết cấu hạ tầng đường bộ, vốn đang có nhiều biến động do việc thực hiện phân cấp cho UBND cấp tỉnh quản lý quốc lộ trên địa bàn theo quy định của Luật Đường bộ, cũng như quá trình sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Cần phải nói thêm rằng, chi hoạt động kinh tế đường bộ là khoản chi ngân sách nhà nước theo lĩnh vực chi ngân sách quy định tại Luật Ngân sách nhà nước, dành cho quản lý, sử dụng kinh phí quản lý - bảo trì đường bộ. Kinh phí chi hoạt động kinh tế đường bộ được sử dụng để duy tu, bảo trì hệ thống đường bộ trên toàn quốc nhằm duy trì hệ thống đường bộ thông suốt, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Nội dung chi gồm bảo dưỡng thường xuyên; sửa chữa định kỳ; sửa chữa đột xuất và các công tác khác.

Theo ghi nhận của Kiểm toán Nhà nước, tổng kinh phí chi hoạt động kinh tế đường bộ được giao dự toán giai đoạn 2023 - 2024 là 24.100 tỷ đồng (năm 2023 là 12.000 tỷ đồng, năm 2024 là 12.100 tỷ đồng). Kinh phí đã sử dụng và quyết toán trong giai đoạn này là 23.740 tỷ đồng (năm 2023 đạt 11.966 tỷ đồng, tương đương 99,7% dự toán; năm 2024 đạt 11.774 tỷ đồng, tương đương 97,3% dự toán).

Cần cơ chế kiểm soát chung

Mặc dù đây là công việc thuộc chức năng chính, được Cục Đường bộ Việt Nam thực hiện trong hàng chục năm qua, nhưng Kiểm toán Nhà nước vẫn phát hiện nhiều tồn tại, bất cập trong công tác quản lý và sử dụng kinh phí chi hoạt động kinh tế đường bộ giai đoạn 2023 - 2024.

Qua kiểm tra chọn mẫu cho thấy công tác chuẩn bị danh mục chấp thuận đầu tư bảo trì đường bộ năm 2023 - 2024 còn chưa đáp ứng yêu cầu về mặt tổng thể, dẫn đến việc phải bổ sung kế hoạch bảo trì cho nhiều công trình sửa chữa định kỳ có quyết định phê duyệt dự án hoặc báo cáo kinh tế - kỹ thuật sau ngày 31/10 năm trước.

Cụ thể, năm 2023, Bộ Xây dựng chấp thuận danh mục đầu tư bổ sung 4 lần, với tổng kinh phí bổ sung 4,046 tỷ đồng; năm 2024 chấp thuận 2 lần, với tổng kinh phí bổ sung 1,786 tỷ đồng.

Theo Kiểm toán Nhà nước, ngoài việc trong giai đoạn 2023 - 2024 có 46 công trình sửa chữa định kỳ hoàn thành chậm tiến độ (năm 2023 có 28 công trình, năm 2024 có 18 công trình), Cục Đường bộ Việt Nam còn để xảy ra tình trạng nợ đọng với khối lượng lớn. Năm 2023, nợ đọng là 626,76 tỷ đồng; năm 2024 giảm xuống còn 289,316 tỷ đồng.

“Nợ đọng xảy ra là do các đơn vị thực hiện tạm giao dự toán 85% theo ý kiến của Cục Đường bộ Việt Nam đối với sửa chữa định kỳ và công tác khác. Nguyên nhân cơ bản là áp lực phải giải ngân 100% dự toán chi nên Bộ Xây dựng định hướng giao thực tế thấp hơn tổng mức đầu tư nhiệm vụ, công trình”, Báo cáo 201 nêu.

Một bất cập lớn khác được Kiểm toán Nhà nước chỉ ra liên quan đến hệ thống phần mềm theo dõi khối tài sản kết cấu hạ tầng đường bộ. Hiện Cục Đường bộ Việt Nam quản lý tài sản thông qua 3 phần mềm là VBMS, PMS và RAMS.

Tuy nhiên, trong giai đoạn 2023 - 2024, dữ liệu trên RAMS và PMS chưa được cập nhật thường xuyên, đồng bộ; nhiều đơn vị phản ánh tình trạng phần mềm hoạt động không ổn định, không truy cập được, không cập nhật được số liệu…, dẫn đến hiệu quả quản lý tài sản chưa cao.

Theo Kiểm toán Nhà nước, nguồn vốn dành cho quản lý - bảo trì quốc lộ hiện mới đáp ứng được một phần nhu cầu thực tế. Việc phân cấp, phân quyền trong quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng giao thông cho địa phương vừa giúp huy động nguồn lực, nhưng cũng tạo ra chênh lệch lớn giữa các tỉnh.

Sẽ khó tránh khỏi tình trạng địa phương có ngân sách dồi dào bảo trì thường xuyên tốt hơn, trong khi địa phương ngân sách hạn chế gặp khó khăn.

“Khi phân cấp, nếu không có cơ chế kiểm soát chung, mỗi tỉnh có thể áp dụng tiêu chuẩn bảo trì - quản lý khác nhau, dẫn đến thiếu thống nhất về tải trọng cầu, giới hạn khổ, tải trọng đường; chất lượng mặt đường, biển báo không đồng bộ, làm giảm lưu thông toàn mạng lưới quốc lộ”, Kiểm toán Nhà nước lưu ý.