Tra nạp nhiên liệu tại sân bay Tân Sơn Nhất

Gánh nặng chi phí kép

Những cơ chế hỗ trợ để các hãng hàng không Việt Nam “bay vững” khi tham gia CORSIA (Cơ chế toàn cầu về giảm và bù đắp carbon đối với các chuyến bay quốc tế) có thể hình dung thông qua Văn bản số 1840/TCTHK-TTKBĐHPTBV vừa được Tổng công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines) gửi Văn phòng Chính phủ vào đầu tuần này.

Tại văn bản này, ông Lê Hồng Hà, Tổng giám đốc Vietnam Airlines đề nghị Văn phòng Chính phủ tổng hợp và báo cáo Thủ tướng cho phép các tổ chức, doanh nghiệp trong nước có vốn đầu tư của Nhà nước phát hành tín chỉ các-bon đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế (tín chỉ các-bon) thực hiện chào bán cho Vietnam Airlines trước khi bán ra thị trường.

Ông Lê Hồng Hà cho biết, Vietnam Airlines đang đại diện cho Việt Nam thực hiện nghĩa vụ bù trừ phát thải khí nhà kính theo Chương trình CORSIA và hướng tới mục tiêu Net Zero 2050 theo cam kết COP26. Việc đảm bảo nguồn tín chỉ các-bon đạt chuẩn quốc tế (tín chỉ các-bon) từ nội địa sẽ giúp Vietnam Airlines chủ động về nguồn cung.

“Đây là biện pháp đảm bảo an ninh tuân thủ để Việt Nam hoàn thành trách nhiệm quốc tế, đồng thời giữ được dòng vốn trong nước, thúc đẩy thị trường các-bon nội địa và phát triển kinh tế xanh trong nước”, CEO Vietnam Airlines cho biết.

Lãnh đạo Vietnam Airlines đề nghị các giao dịch tín chỉ các-bon giữa Vietnam Airlines và các tổ chức, doanh nghiệp nhà nước sẽ được thỏa thuận trực tiếp dựa trên nguyên tắc đảm bảo mức giá hợp lý, không vượt mức giá giao dịch trung bình của loại tín chỉ các-bon tương ứng trên thị trường các-bon tự nguyện tại cùng thời điểm.

Do Vietnam Airlines tham gia CORSIA phải đối mặt với áp lực chi phí lớn và rủi ro từ thị trường các-bon toàn cầu do thị trường các-bon tự nguyện quốc tế biến động mạnh và khó dự đoán.

Quy định giá tín chỉ các-bon hợp lý, không vượt mức giá giao dịch trung bình trên thị trường giúp Vietnam Airlines kiểm soát được chi phí tuân thủ nghĩa vụ bù trừ phát thải, tránh bị ép giá quá cao trong trường hợp nguồn cung tín chỉ nội địa bị hạn chế hoặc thị trường quốc tế tăng đột biến.

Ở chiều ngược lại, mức giá này cũng vừa đủ hấp dẫn để các tổ chức, doanh nghiệp nhà nước ưu tiên bán cho Vietnam Airlines, đồng thời vẫn phản ánh đúng giá trị quốc tế của tín chỉ, không gây thiệt hại cho các tổ chức, doanh nghiệp phát triển dự án.

Một cơ chế hỗ trợ đáng chú ý khác là việc Hãng hàng không quốc gia đề nghị Chính phủ cho phép Vietnam Airlines được quyền thực hiện giao dịch chuyển nhượng tín chỉ các-bon cho đối tác có nhu cầu đối với số lượng tín chỉ các-bon dư thừa sau khi Vietnam Airlines hoàn thành nghĩa vụ CORSIA.

Lãnh đạo Vietnam Airlines cho rằng, lượng phát thải các-bon của Vietnam Airlines và nghĩa vụ bù trừ theo CORSIA là biến động và khó dự đoán chính xác, do vậy hãng cần mua một lượng tín chỉ các-bon dự phòng để đối phó với rủi ro tăng trưởng phát thải hoặc biến động giá.

Trong khi đó, tín chỉ các-bon là một loại tài sản có thời hạn sử dụng (gắn với kỳ báo cáo CORSIA hoặc kỳ giao dịch) nên nếu không được giao dịch, tín chỉ các-bon sẽ mất tính thanh khoản và giá trị quốc tế theo thời gian, gây lãng phí nguồn tài nguyên quốc gia, bỏ lỡ cơ hội thu ngoại tệ và khẳng định vị thế của Việt Nam trên thị trường các-bon toàn cầu.

“Việc cho phép Vietnam Airlines chuyển nhượng lượng tín chỉ các-bon dư thừa giúp Vietnam Airlines thu hồi vốn đã chi cho phần tín chỉ các-bon không còn nhu cầu, tối đa hóa giá trị tài sản tín chỉ các-bon và gia tăng nguồn lực tài chính”, ông Lê Hồng Hà đề xuất.

Liên quan đến chính sách thuế, đại diện Vietnam Airlines kiến nghị Chính phủ cho phép Tổng công ty sử dụng chi phí thực tế đã chi cho mục tiêu giảm phát thải các-bon (mua nhiên liệu hàng không bền vững - SAF, tín chỉ các-bon) để bù trừ vào nghĩa vụ thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu hàng không.

Theo quy định hiện hành, Vietnam Airlines phải nộp thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu bay (Jet A1), đây là một khoản chi phí cố định lớn.

Trong khi đó, việc tham gia CORSIA và các cam kết về môi trường quốc tế đang buộc Vietnam Airlines phải gánh chịu các chi phí bảo vệ môi trường trực tiếp khác (SAF, tín chỉ các-bon) theo yêu cầu quốc tế (CORSIA/EU), tạo thành “chi phí kép” về môi trường, gây áp lực gia tăng chi phí rất lớn cho Vietnam Airlines.

“Để giảm gánh nặng tài chính, Vietnam Airlines mong muốn được cấp có thẩm quyền miễn, giảm thuế nhập khẩu và thuế giá trị gia tăng đối với các loại nhiên liệu hàng không bền vững và các công nghệ, thiết bị nâng cấp đội bay nhằm giảm tiêu thụ nhiên liệu và giảm phát thải”, ông Lê Hồng Hà cho biết.

Không để hãng bay đơn độc

Cần phải nói thêm rằng, CORSIA (Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation) là cơ chế thị trường toàn cầu do Tổ chức Hàng không dân dụng Quốc tế (ICAO) thiết lập từ năm 2016, nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng trung hòa các-bon cho ngành hàng không quốc tế từ năm 2020.

Ngày 30/6/2025, ICAO đã xác nhận việc Cục Hàng không Việt Nam đăng ký tham gia giai đoạn tự nguyện của CORSIA bắt đầu từ ngày 1/1/2026. “Tham gia và tuân thủ CORSIA không chỉ là nghĩa vụ quốc tế mà còn là trách nhiệm của hãng hàng không quốc gia tiên phong trong công cuộc xanh hóa ngành hàng không Việt Nam”, lãnh đạo Cục Hàng không Việt Nam cho biết.

Theo tính toán, chi phí mua tín chỉ các-bon trong giai đoạn tự nguyện có thể dao động từ 13-92 triệu USD, tùy thuộc vào giá thị trường tín chỉ (từ 6-40 USD/tín chỉ).

Đây là con số đáng kể trong bối cảnh nhiều hãng hàng không Việt đang phục hồi sau đại dịch và chịu sức ép cạnh tranh gay gắt, đặc biệt là các hãng bay đang có các đường bay quốc tế.

Với tư cách là hãng hàng không quốc gia, Vietnam Airlines giữ vai trò chủ đạo, kết nối Việt Nam với thế giới thông qua mạng lưới bay rộng lớn.

Trong đó, năm 2025, hãng hàng không quốc gia đã và đang khai thác hơn 100 tàu bay trên 69 đường bay quốc tế, đi/đến 21 quốc gia; dự kiến đến năm 2035, Vietnam Airlines sẽ khai thác trên 200 tàu bay trên 123 đường bay quốc tế, đi/đến 27 quốc gia.

Vì vậy, tác động của CORSIA với Vietnam Airlines cũng nặng nhất trong số 7 hãng hàng không Việt Nam được cấp phép kinh doanh vận chuyển hàng không tính đến giữa tháng 10/2025.

Theo Cục Hàng không Việt Nam, với chi phí mua tín chỉ các-bon để bù đắp cho lượng khí thải phát ra khi tham gia giai đoạn tự nguyện từ ngày 1/1/2026 tới hết năm 2026, thì chi phí thấp nhất mà Vietnam Airlines phải bỏ ra là hơn 13 triệu USD (với giá tín chỉ là 6 USD) và cao nhất là hơn 92 triệu USD (với giá tín chỉ là 40 USD).

Trước đó, thực hiện quy định của Liên minh châu Âu, từ ngày 1/2/2025, Vietnam Airlines đã trở thành hãng hàng không Việt Nam đầu tiên sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) trên các chuyến bay từ châu Âu. Các quy định quốc tế về tỷ lệ SAF bắt buộc tại EU và Anh đã làm gia tăng hàng triệu USD chi phí khai thác hàng năm các đường bay đi châu Âu cho Vietnam Airlines.

Như vậy, trong năm 2026, do chịu tác động của quy định sử dụng SAF trên các đường bay châu Âu và CORSIA giai đoạn tự nguyện, Vietnam Airlines sẽ phải chi thêm ít nhất 11,6 triệu USD (290 tỷ đồng).

“Gánh nặng chi phí tuân thủ các quy định môi trường quốc tế ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả kinh doanh của Vietnam Airlines, đặc biệt trong bối cảnh đang có kế hoạch mở rộng mạng bay quốc tế thực hiện vai trò kết nối, phát triển kinh tế và khẳng định vị thế của đất nước trên trường quốc tế”, một chuyên gia hàng không nhận định.

Cần phải nói thêm rằng, không chỉ Vietnam Airlines mà các hãng hàng không Việt Nam khác có đường bay quốc tế như Vietjet hay Bamboo Airways cũng sẽ phải bỏ ra một khoản kinh phí đáng kể do tác động từ CORSIA.

Theo TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế về logic, chi phí gia tăng từ SAF hay CORSIA sẽ đổ dồn lên vai hành khách, người tiêu dùng sẽ là bên phải chi trả. Các hãng hàng không sẽ chuyển phần chi phí này vào giá vé, nhưng chưa có câu trả lời rõ ràng liệu hành khách có sẵn sàng chấp nhận mức giá vé cao hơn hay không.

Hiện Vietnam Airlines chưa thông báo về việc sẽ tiến hành phụ thu đối với hành khách và hàng hóa, nhưng đã có khá nhiều hãng bay quốc tế phải áp dụng biện pháp này khi sử dụng nhiên liệu SAF để giảm gánh nặng tài chính.

Điều này khiến chi phí vận hành các đường bay từ châu Âu về Việt Nam của Vietnam Airlines tăng cao, khiến giá thành sản phẩm tăng, làm giảm năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường châu Âu.

“Tham gia CORSIA tương đương với việc Nhà nước Việt Nam tham gia một hiệp định quốc tế. Do đó, đây không chỉ là trách nhiệm của các hãng hàng không Việt Nam, mà cần sự chung sức, đồng lòng, hỗ trợ của các bộ, ban, ngành, cơ quan, đơn vị có liên quan trong và ngoài ngành, đặc biệt là các chính sách ưu đãi về thuế nhập khẩu SAF; cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ các-bon…”, TS. Nguyễn Minh Phong đề xuất.