Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh sán lá gan lớn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Điều đáng nói là biểu hiện của bệnh không điển hình, dễ nhầm lẫn với bệnh khác.

Thời gian qua, tại các bệnh viện trên địa bàn Thủ đô Hà Nội đã tiếp nhận những bệnh nhân bị nhiễm sán lá gan lớn mà nguyên nhân do thói quen ăn rau sống.

Có tiền sử mắc bệnh bạch cầu cấp đã điều trị hóa chất 5 đợt, nam bệnh nhân N.T.D. (39 tuổi ở Phú Yên) đến Viện Huyết học - Truyền máu trung ương tái khám để tiếp tục điều trị hóa chất.

Tuy nhiên, bệnh nhân xuất hiện ho có đờm đục, đau tức ngực, sốt. Kết quả siêu âm ổ bụng phát hiện khối áp xe gan và bệnh nhân được chuyển đến Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương để điều trị.

Tại đây, qua khai thác tiền sử, các bác sĩ được biết, anh D. nghiện ăn rau sống, đặc biệt là rau muống được trồng dưới ao, hồ và rau ngổ sống. Kết quả thăm khám và xét nghiệm cho thấy, bệnh nhân bị nhiễm sán lá gan lớn.

Theo TS.Vũ Minh Điền, Phó Trưởng khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương, người mắc bệnh sán lá gan thường có triệu chứng đau hạ sườn phải âm ỉ, không đặc hiệu. Người bệnh thường có cảm giác mệt mỏi, đầy bụng và khó tiêu.

Thậm chí, có rất nhiều trường hợp không có biểu hiện lâm sàng rõ rệt. Nhiễm sán lá gan cấp tính có thể gây đau bụng, gan to, buồn nôn, sốt, nổi mề đay, sụt cân…

Nếu một người nhiễm sán lá gan lớn mãn tính không được điều trị lâu ngày có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như: Viêm đường mật, sỏi mật, viêm túi mật, viêm tụy, xơ đường mật và xơ hóa gan.

Thời gian qua, liên tiếp các ca nhiễm sán phải nhập viện điều trị với triệu trứng nặng. Thông tin từ Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương cho biết, cơ sở vừa tiếp nhận bệnh nhân T.T.H. (74 tuổi, trú tại Hà Giang). Ông H. có thói quen ăn tiết canh, thịt tái, hầu như mùng 1 nào ông cũng ăn tiết canh, hậu quả là ông bị sán làm tổ trong não.

Một trường hợp khác là ông N.V.T. (65 tuổi, trú tại Bắc Giang), nhiều năm nay, ông T. bị đau đầu, chóng mặt, đau bụng, đi nhiều bệnh viện nhưng không tìm ra bệnh. Chỉ đến khi xuống Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, các bác sỹ mới phát hiện ông T. bị sán làm tổ trong não.

Còn Khoa Ngoại - Tiêu hóa (Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn) vừa tiếp nhận tới 6 bệnh nhân nhập viện do áp xe gan, trong đó có trường hợp nặng, nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời.

Tương tự, vừa qua, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM tiếp nhận và điều trị 172 ca bệnh áp xe gan do sán lá gan lớn. Bệnh nhân có độ tuổi trung bình là 40.

Gần đây nhất, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận một bệnh nhân nam 57 tuổi từ Hòa Bình, nhập viện trong tình trạng đau bụng, sốt, vàng da, mệt mỏi, nước tiểu sẫm màu. Bệnh viện Trung ương quân đội 108 đã tiếp nhận và phẫu thuật thành công một trường hợp nhiễm ấu trùng sán dây chó ký sinh tại phổi.

Theo TS.Trần Huy Thọ, Phó giám đốc thường trực Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, nhiều bệnh nhân bị nhiễm sán não vào nhập viện trong tình trạng đau đầu, hoa mắt, nhìn mờ và liệt nửa người, khiến gia đình tưởng bị đột quỵ.

Các biểu hiện nhiễm ấu trùng sán lợn sẽ khiến nhiều người lầm tưởng sang trường hợp tai biến, đột quỵ. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể bị liệt nửa người và những di chứng khác kèm theo.

Các bác sĩ cho hay, nhiều bệnh nhân luôn khẳng định ăn tiết canh lợn nhà nuôi, tiết canh vịt nhà tự làm nên không thể bị nhiễm sán. Suy nghĩ này là không đúng, tất cả các loại tiết canh dù là tiết canh lợn, dê, vịt… tự làm hay ăn ngoài hàng thực chất đều là máu sống và đều tiềm ẩn rất nhiều mầm bệnh nguy hiểm, từ tiêu chảy, tả, lị, đến liên cầu khuẩn, giun sán…

Nhiều người tưởng ăn tiết canh vịt nhà tự làm sẽ không bị nhiễm giun sán hay liên cầu khuẩn lợn. Nhưng trong quá trình cắt tiết, chế biến không đảm bảo, dẫn tới vi khuẩn ở da, lông con vật dễ xâm nhập vào máu.

Bên cạnh đó, tiết canh vịt dù không có liên cầu khuẩn, nhưng để hấp dẫn, người chế biến lấy những bộ phận của lợn làm nguyên liệu đánh tiết canh thì cũng tiềm ẩn nguy cơ nhiễm bệnh cao.

Bên cạnh đó, còn nhiều người chủ quan, khi mắc sán não điều trị thấy đỡ đã bỏ giữa chừng, hoặc khi xuất viện về nhà, vẫn ăn đồ tái, sống, khiến bệnh lại tái phát nặng hơn. Vì vậy, theo khuyến cáo của bác sỹ, bệnh nhân phải điều trị triệt để mới được xuất viện.

Để phòng chống các bệnh do giun sán, người dân cần bỏ thói quen ăn thực phẩm tái, sống. Bên cạnh đó, định kỳ tẩy giun để bảo vệ sức khỏe bởi thời tiết nhiệt đới ở Việt Nam là điều kiện thuận lợi để ký sinh trùng phát triển. Nếu không may mắc bệnh, việc phát hiện sớm, điều trị kịp thời thì khả năng hồi phục, đáp ứng điều trị sẽ tốt hơn nhiều so với phát hiện muộn.

Bác sỹ Nguyễn Văn Hoàng, Khoa Ngoại lồng ngực (Bệnh viện Trung ương quân đội 108) khuyến cáo một số biện pháp phòng bệnh sán dây chó ở người gồm tránh tiếp xúc phân chó, chú ý rửa tay sạch sẽ; cắt đường lây truyền bằng cách không cho chó ăn các phủ tạng chưa được nấu chín. Đốt hoặc chôn sâu các phủ tạng của vật chủ trung gian bị chết; tẩy sán định kỳ cho đàn chó có nguy cơ cao, giảm số lượng cá thể đàn.

Đối với người dân sống trong vùng dịch tễ có bệnh lưu hành, ăn các món ăn có nguy cơ nhiễm ấu trùng Echinococcus (bệnh sán dây nhỏ) cùng với các biểu hiện nghi ngờ như sốt nhẹ, mệt mỏi, ăn kém, vàng da, mẩn ngứa, đau ngực, khó thở, ho dai dẳng, cần đi khám ngay để chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) luôn xem Việt Nam là một vùng dịch tễ của sán lá gan lớn. Các điều tra dịch tễ cũng cho thấy, bệnh sán lá gan thường gặp ở 20 tỉnh, thành phố khu vực miền Bắc và 12 tỉnh, thành phố khu vực miền Trung và miền Nam với ước tính hơn một triệu người nhiễm bệnh. Riêng bệnh sán lá gan lớn gặp ở 53/63 tỉnh, thành phố và những năm gần đây ghi nhận khoảng 10-15 nghìn ca bệnh/năm.

Theo Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh sán lá gan lớn của Bộ Y tế, triệu chứng lâm sàng của bệnh do sán lá gan lớn thường không đặc hiệu, có trường hợp không có triệu chứng.

Khi bệnh diễn tiến nặng hơn, bệnh nhân xuất hiện đau vùng hạ sườn phải lan về phía sau (chiếm 70-80% các trường hợp), hoặc đau vùng thượng vị.

Ở thể nặng, một số người bệnh có biểu hiện lâm sàng của biến chứng: Tắc mật, viêm đường mật, viêm tụy cấp, xuất huyết tiêu hóa... Mặt khác, các triệu chứng biểu hiện sự tổn thương tổ chức nơi sán ký sinh lạc chỗ như khớp, vú, cơ ngực, bắp chân hoặc các cơ quan khác.

Thế nhưng, người dân còn chủ quan về bệnh và cho rằng, khi nghiện ăn rau sống hay các món tái, chưa được nấu chín kỹ thì chỉ cần tẩy giun định kỳ sẽ có thể phòng các loại ký sinh trùng, sán lá gan, sán lá phổi hay sán lợn. Bác sĩ Trần Huy Thọ cho rằng, quan điểm này là hoàn toàn sai lầm.

Tẩy giun định kỳ chỉ có tác dụng tẩy các loại giun thông thường như giun đũa, giun móc, giun tóc, giun kim chứ không có tác dụng với các loại sán. Thực tế, cách duy nhất có thể tiêu diệt sán và các loại ký sinh trùng là nấu chín thực phẩm.