Nghệ An sẽ phát triển đô thị theo cấu trúc trọng điểm, mạng lưới. Trong ảnh: TP. Vinh - trung tâm kinh tế, chính trị của tỉnh Nghệ An

Mạng lưới đô thị mang nhiều nét đặc trưng

Tỉnh Nghệ An có tổng diện tích 16.486,49 km2; gồm 21 đơn vị hành chính cấp huyện, trong đó có 1 thành phố (TP. Vinh), 3 thị xã (Hoàng Mai, Thái Hoà, Cửa Lò) và 17 huyện.

Địa hình tỉnh Nghệ An nghiêng theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, với 3 vùng sinh thái rõ rệt: miền núi cao, miền núi thấp và đồng bằng ven biển. Trong đó, khu vực miền núi chiếm tới 83% diện tích toàn tỉnh. Về dân số, toàn tỉnh hiện có 3,3 triệu người dân, đứng thứ tư cả nước. Từ những đặc điểm đó, hệ thống mạng lưới đô thị của Nghệ An mang nhiều nét đặc trưng.

Theo UBND tỉnh Nghệ An, tính đến nay, Nghệ An có 23 đô thị/21 đơn vị hành chính cấp huyện. Trừ các đô thị cấp tỉnh là Vinh, Hoàng Mai, Thái Hoà, Cửa Lò, hầu hết các đô thị còn lại đều là trung tâm huyện lỵ của các huyện. Tỷ lệ đô thị hóa của Nghệ An còn thấp, mới đạt hơn 15%. Tỉnh cũng là địa phương có số lượng đô thị và mật độ đô thị thấp so với mức trung bình của cả nước (1,4 đô thị/1.000 km2, so với 2,5 đô thị/1.000 km2).

Do đặc thù về điều kiện tự nhiên và địa hình, nên mạng lưới đô thị, dân cư của tỉnh tập trung phần lớn ở khu vực phía Đông, gắn với vùng đồng bằng ven biển, khoảng cách giữa các điểm đô thị phổ biến là 15 - 20 km. Riêng vùng phía Tây có địa hình trung du, miền núi cao phức tạp, nhiều vùng bị chia cắt bởi sông và núi cao, nên số lượng đô thị ít, khoảng cách giữa các điểm đô thị phổ biến là 30 - 50 km.

Mặc dù số lượng, mật độ và tỷ lệ đô thị hóa thấp so với bình quân cả nước, nhưng tỉnh Nghệ An có TP. Vinh và vùng phụ cận (thị xã Cửa Lò; các huyện Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Nam Đàn) là vùng đô hóa tập trung tương đối lớn, là khu vực đô thị trung tâm của vùng Bắc Trung bộ, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống đô thị của quốc gia.

Về chất lượng đô thị, hệ thống đô thị tỉnh Nghệ An hiện nay có 1 đô thị loại I (TP. Vinh), 1 đô thị loại III (thị xã Cửa Lò), 2 đô thị loại IV (thị xã Hoàng Mai, thị xã Thái Hòa) và 19 đô thị loại V phân bố tại địa bàn 17 huyện. Ngoài ra, trên địa bàn cũng còn có một số khu vực đã đạt tiêu chí đô thị loại V.

Ông Nguyễn Văn Đính, Phó chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam đánh giá, nhìn chung, hệ thống đô thị trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã và đang phát triển nhanh theo hướng hiện đại, đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội. Không gian đô thị cũng từng bước được mở rộng, chất lượng kiến trúc, cảnh quan được nâng lên, bộ mặt đô thị ngày càng thay đổi.

Xây dựng hệ thống đô thị động lực

Theo Quy hoạch tỉnh Nghệ An thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Nghệ An phấn đấu đến năm 2025, tỷ lệ đô thị đạt 34 - 36% và đến năm 2030, đạt 40 - 45%. Tỉnh cũng xác định, quá trình mở rộng đô thị hóa sẽ gắn liền với sản xuất và dịch vụ; phát triển đô thị theo cấu trúc trọng điểm, mạng lưới.

Về lộ trình cụ thể, đến năm 2025, sẽ mở rộng địa giới hành chính TP. Vinh với việc sáp nhập thị xã Cửa Lò và 1 số xã của huyện Nghi Lộc nằm trong hành lang Vinh - Cửa Lò; nâng cấp đô thị huyện Diễn Châu thành cấp thị xã. Theo đó, Nghệ An sẽ có 4 đô thị lớn, gồm: TP. Vinh (đã mở rộng) là đô thị loại I; 2 thành phố/thị xã là đô thị loại III (TP. Hoàng Mai, thị xã Thái Hòa); và 1 thị xã là đô thị loại IV (thị  xã Diễn Châu).

Đến năm 2030, toàn tỉnh Nghệ An sẽ có khoảng 40 - 45 đô thị, trong đó có 5 đô thị lớn. Cụ thể, ngoài TP. Vinh, TP. Hoàng Mai, thì thị xã Thái Hòa cũng sẽ trở thành thành phố trực thuộc tỉnh (đô thị loại III) và 2 thị xã là đô thị loại IV - III (Diễn Châu và Đô Lương).

Theo Phó chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh, trong các đô thị này, TP. Vinh và TP. Hoàng Mai sẽ là 2 đô thị có vai trò lớn hơn cả, đồng thời là khu vực động lực cấp tỉnh. Trong đó, TP. Vinh (đã mở rộng, kết hợp với vùng liên huyện lân cận Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Nam Đàn) sẽ trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học - công nghệ của cả khu vực Bắc Trung bộ; TP. Hoàng Mai, gắn với đề án mở rộng Khu kinh tế Đông Nam, kết nối phát triển với Khu kinh tế Nghi Sơn (Thanh Hóa) sẽ là đô thị hạt nhân của vùng động lực phát triển kinh tế quan trọng khu vực phía Bắc của tỉnh.

Các đô thị còn lại là đô thị hạt nhân tạo động lực cấp vùng, có tác động thúc đẩy kinh tế - xã hội của các khu vực liên huyện trong tỉnh, gồm: Thái Hòa (trung tâm vùng liên huyện Tây Bắc gồm Thái Hòa, Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong); Diễn Châu (trung tâm vùng Diễn Châu, Yên Thành và hỗ trợ Nghi Lộc, Quỳnh Lưu); Đô Lương (vùng Đô Lương, Tân Kỳ, Anh Sơn, Thanh Chương); Con Cuông (Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn).

Theo Quy hoạch, các đô thị này được định hướng từng bước phát triển trở thành các trung tâm vùng, thành các thị xã, thành phố để thực hiện chiến lược đô thị hóa chung của tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021 - 2030.

Cũng theo lãnh đạo UBND tỉnh Nghệ An, Quy hoạch tỉnh cũng tính đến việc nâng cấp các đô thị nhỏ hơn thông qua phát triển các tuyến hành lang kinh tế.

Cụ thể, đối với các khu, điểm dân cư nông thôn thuộc vùng trung du (dọc hành lang đường Hồ Chí Minh, hành lang kinh tế Quốc lộ 7, hành lang kinh tế Quốc lộ 48), các khu vực này sẽ được phát triển theo cụm điểm, thu hút dân cư phát triển mới tập trung vào các khu vực đô thị, dành mặt bằng và không gian cho hoạt động sản xuất nông nghiệp, dịch vụ. Hình thành các cấu trúc cụm làng, tuyến theo địa hình của từng khu vực.

“Những khu vực dân cư tại các xã có mật độ cao, kinh tế - xã hội phát triển sẽ được định hướng xây dựng theo tiêu chí đô thị để thành lập thị trấn, thông qua bổ sung hạ tầng dịch vụ, sản xuất và nhà ở”, ông Lê Hồng Vinh cho biết.