Nguyễn Tất Hùng, nhà sáng lập nước mắm Phú Điền.

Dám bước ra khỏi vùng an toàn

“Khởi nghiệp có thể thành công, có thể thất bại, nhưng ít ra mình cũng dám làm, dám thử, dám bước ra khỏi vùng an toàn để nắm lấy cơ hội. Còn cùng lắm là thất bại, mình lại về như cũ thôi”, anh Nguyễn Tất Hùng, nhà sáng lập thương hiệu nước mắm Phú Điền trải lòng cùng phóng viên Báo Đầu tư.

Anh Hùng có gần 20 năm gắn bó với một công ty xuất khẩu hải sản lớn ở Phan Thiết. Công việc phụ trách thu mua đầu vào cho anh thu nhập ổn định, đủ sống, ít áp lực. Mọi chuyện tưởng sẽ kéo dài mãi như vậy, nhưng khi tình cờ gặp lại người bạn cũ trong một lần đi thu mua nguyên liệu, anh đã thay đổi. Anh được bạn mời về xem xưởng mắm nhỏ của gia đình và chính khoảnh khắc đó đã làm thay đổi cuộc đời anh.

“Bước vào xưởng, tôi đứng sững. Không phải vì mùi mắm tôi đã quá quen, mà là vì cách người ta làm ra từng giọt nước mắm. Từng thùng chượp xếp ngay ngắn. Người thợ tay trần đảo cá, gài nén từng lớp cá cơm với muối. Họ làm thủ công, chậm rãi, nhưng ánh mắt ai cũng sáng”, anh kể.

Anh Hùng được mời nếm thử những giọt mắm đầu tiên của mẻ mới. Mặn, nhưng ngọt hậu, đậm vị cá, thơm nồng mà dịu nhẹ. Vị mắm ấy như chạm vào một miền ký ức xa xôi - những bữa cơm chan mắm của mẹ ngày anh còn nhỏ.

Ký ức đánh thức một tình yêu. Từ ngày hôm đó, dù vẫn làm công ty cũ, anh dành thời gian tìm hiểu sâu hơn về nước mắm truyền thống. Một sự thật khiến anh trăn trở là nước mắm thật đang dần biến mất trước sức cạnh tranh của nước chấm công nghiệp.

“Tôi nghĩ, nếu cứ để vậy, một ngày nào đó, nước mắm thật sẽ chỉ còn trong ký ức”, Hùng ngậm ngùi.

Không muốn điều đó xảy ra, anh bắt đầu thử ủ mắm tại nhà. Ban đầu, anh chỉ là vài thùng nhỏ, để ăn trong gia đình. Thấy ngon, anh chia cho bạn bè. Mọi người ăn khen ngon, lại giới thiệu cho nhau. Cứ như vậy, trong suốt 4 năm (2020 - 2024), nước mắm của anh nhận về không ít lời khen ngợi và các đơn hàng nhỏ bắt đầu tìm đến.

Tuy nhiên, phải đến tháng 6/2024, anh mới chính thức nghỉ việc ở công ty cũ để tập trung toàn bộ vào công việc sản xuất nước mắm. Gia đình, bạn bè đều can ngăn, khuyên anh nên “đi hai chân”, vừa làm việc trong công ty, vừa duy trì bán nước mắm bên ngoài. Song chỉ có anh mới biết, nếu cứ như vậy, thương hiệu nước mắm Phú Điền không thể phát triển lâu dài. Anh quyết định nghỉ việc, rời khỏi “vùng an toàn”, chấp nhận bắt đầu lại, dù không biết tương lai phía trước.

Lợi thế nhờ quy trình sản xuất thủ công

Sau khi gom hết tiền tiết kiệm cùng vay mượn bạn bè, tháng 8/2024, anh chính thức nâng cấp xưởng sản xuất nước mắm lên công suất 80.000 lít/năm, gấp 7 lần xưởng cũ. Với lợi thế của người từng nhiều năm làm trong ngành thu mua hải sản, nguồn nguyên liệu đầu vào không thể làm khó được anh. Mỗi khi có mẻ cá cơm tươi ngon, các mối hàng lại ưu ái gọi anh đầu tiên. “Cá tươi thì độ đạm sẽ cao, không nặng mùi, cho ra giọt mắm màu đẹp, thơm. Có lần, Chi cục Vệ sinh an toàn thực phẩm Phan Thiết lên kiểm tra, còn bảo xưởng tôi sạch quá, ngủ lại cũng được”, anh nhớ lại.

Việc kết hợp cá cơm tươi đánh trong ngày với muối Lagi (Bình Thuận) trong 6 -12 tháng, cho ra hết nước chát rồi mới đem vào ủ, tạo ra những giọt mắm màu cánh gián sóng sánh, thơm nồng, đậm đà, ngọt dịu nơi hậu vị. Mỗi mẻ mắm được ủ tối thiểu 12 tháng, có mẻ để đến 24 tháng, không rút ngắn thời gian, không thêm hóa chất.

“Tôi không chạy theo số lượng. Tôi chỉ mong những ai đã từng ăn cơm với nước mắm mẹ chan, từng nhớ vị cá kho ngày mưa… sẽ tìm thấy điều đó trong từng giọt mắm Phú Điền”, anh Hùng bày tỏ.

Tuy nhiên, sở hữu những giọt mắm chất lượng là một chuyện, bán được hàng lại là chuyện khác.

Trong quá khứ, khi còn sản xuất quy mô nhỏ, nước mắm Phú Điền làm ra đến đâu hết đến đó, thậm chí nhiều lúc “cháy hàng”. Sau này, khi anh Hùng mở rộng quy mô, việc tiêu thụ không còn dễ như trước. Anh vẫn nhớ những giai đoạn chở từng thùng nước mắm đến các tiệm tạp hóa dọc đường để chào hàng. Kết quả là nhận về vô số lời từ chối, với những lý do kiểu “chưa có thương hiệu”, “giá cao”, “khu này quen dùng hàng khác”...

Không từ bỏ, anh tiếp tục học thêm kiến thức về cách bán hàng, làm thương hiệu, tạo nội dung, kể chuyện, chạm vào cảm xúc khách hàng. “Tôi tập livestream, tập quay video, tập viết bài. Mỗi ngày, tôi tự học thêm một chút. Tôi hiểu rằng, sản phẩm tốt không đủ. Phải để người khác biết đến”, anh nói.

Và rồi, doanh số tăng gấp đôi. Từ chỗ bị các đại lý từ chối, nước mắm Phú Điền dần có những đại lý đầu tiên tại Phan Thiết, Hà Nội, TP.HCM. Hiện tại, 90% khách hàng phản hồi tích cực về nước mắm Phú Điền; 10% còn lại không ủng hộ do sự khác biệt về khẩu vị và thói quen sử dụng nước chấm công nghiệp. Anh Hùng hiểu điều đó, nhưng không quá bận lòng.

Anh hạnh phúc khi có khách hàng gọi điện kể: “Mắm nhà anh chấm trứng luộc là thấy cơm nhà liền”. Hay có khách từng mua 1 chai, sau quay lại đặt 6 chai để chia bạn bè. Có khách Hà Nội xúc động khi nghe câu chuyện khởi nghiệp của anh, rồi quyết định trở thành đại lý.

Anh Hùng cho biết, đến nay, Phú Điền đã bắt đầu có “đồng lời”, đủ để tái đầu tư và phát triển. Nhưng với anh, điều quan trọng nhất không phải bán được bao nhiêu lít mắm, mà là mỗi giọt mắm bán ra phải giữ lại được ký ức thật, giá trị thật của biển cả, của nghề truyền thống và của những bữa cơm nhà.

Biết thương hiệu “sinh sau, đẻ muộn”, anh luôn tâm niệm 3 yếu tố chất lượng, uy tín và trải nghiệm khách hàng là thế mạnh, cũng là kim chỉ nam để phát triển bền vững.