Bình minh trên cánh đồng muối Bạc Liêu

Cần có giải pháp tháo gỡ khó khăn trong nghề sản xuất muối Bạc Liêu

Bạc Liêu hiện có trên 1.450 ha diện tích sản xuất muối (trong đó, có trên 250 ha sản xuất theo phương pháp trải bạt trên sân kết tinh). Trong 4 năm qua (2020 - 2024), năng suất của mô hình sản xuất theo phương pháp truyền thống đạt 10,35 - 47,72 tấn/ha, của mô hình sản xuất theo phương pháp trải bạt đạt 20,86 - 107,52 tấn/ha.

Tỉnh Bạc Liêu có 776 hộ sản xuất muối, với 808 lao động. Có 6 hợp tác xã sản xuất muối đang hoạt động, với tổng diện tích sản xuất 356,5 ha; có 2 doanh nghiệp chế biến muối với tổng công suất thiết kế trên 36.000 tấn/năm. Đó là điều kiện thuận lợi để thực hiện liên kết tiêu thụ, bao tiêu sản phẩm muối giữa hộ diêm dân, hợp tác xã, doanh nghiệp sản xuất, chế biến, kinh doanh muối trong và ngoài tỉnh.

Tuy nhiên, theo ngành chức năng, tiêu thụ muối trên địa bàn tỉnh chưa đa dạng, diêm dân chủ yếu bán muối cho thương lái và doanh nghiệp; giá muối tùy thuộc vào địa bàn, vùng sản xuất và phụ thuộc nhiều vào thương lái. Vì vậy, giá muối tiêu thụ của diêm dân không ổn định. Trong 4 năm qua, giá muối đen và trắng tại ruộng muối trên địa bàn tỉnh đạt thấp, chỉ từ 500 đồng đến 2.800 đồng/kg. Do vậy, thu nhập của diêm dân chưa tương xứng với công sức lao động bỏ ra.

Hơn nữa, việc liên kết tiêu thụ, bao tiêu sản phẩm giữa doanh nghiệp chế biến muối với các hợp tác xã, diêm dân sản xuất muối còn nhiều khó khăn, chưa có nhiều hợp đồng liên kết, bao tiêu sản phẩm được ký kết. Nguyên nhân là sản lượng muối của các hợp tác xã, hộ dân nhỏ lẻ, việc mua bán thường thực hiện tại đồng muối, trong khi giao thông không thuận tiện cho việc sử dụng các xe có tải trọng lớn. Sản lượng muối cung cấp cho các cơ sở chế biến không ổn định, ảnh hưởng đến sự gắn bó, liên kết giữa hợp tác xã, diêm dân và các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, hệ thống kênh mương đồng muối Bạc Liêu (huyện Hòa Bình và huyện Đông Hải) thường xuyên bị bồi lắng. Đồng muối tỉnh Bạc Liêu nằm trên nền đất phù sa yếu, nên phải đầu tư cải tạo lại mỗi năm để phục vụ cho sản xuất, nên ảnh hưởng đến chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm và khả năng cạnh tranh của muối Bạc Liêu...

Theo sở Nông nghiệp và Tài nguyên tỉnh Bạc Liêu, phần lớn diện tích sản xuất muối của Bạc Liêu là sản xuất theo phương pháp truyền thống (trên nền sân đất), với sản phẩm thu được chủ yếu là muối “trắng ngà”, nên giá bán thấp, ảnh hưởng đến việc liên kết bao tiêu sản phẩm và kết quả là thu nhập bấp bênh, lợi nhuận chưa cao so với các mô hình khác. Bên cạnh đó, phần lớn diêm dân thiếu vốn đầu tư kỹ thuật tiến bộ vào sản xuất (mô hình sản xuất theo phương pháp trải bạt trên sân kết tinh, đầu tư hệ thống ao chứa nước ót có hệ thống ống dẫn đến các ô kết tinh), nên diện tích sản xuất muối theo mô hình này chưa nhiều (khoảng 20% tổng diện tích sản xuất muối).

Mới đây, mô hình phát triển nghề muối gắn với du lịch nông thôn chưa được phát triển nhiều ở các tỉnh có sản xuất muối nói chung và Bạc Liêu nói riêng, nên việc thực hiện Dự án Bảo tồn và nâng cao giá trị nghề muối truyền thống gắn với phát triển du lịch vùng ven biển huyện Hòa Bình còn khó khăn.

Ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu cho biết, trong chuỗi hoạt động Festival Nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu 2025, có Hội nghị Xúc tiến đầu tư tỉnh Bạc Liêu vào sáng 7/3/2025. Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng, góp phần quảng bá hình ảnh về mảnh đất Bạc Liêu giàu tiềm năng, có cơ hội phát triển và là điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư. Mục tiêu của Hội nghị là đẩy mạnh thu hút đầu tư để hiện thực hóa Quy hoạch tỉnh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời gian tới, đặt biệt là thu hút đầu tư vào lĩnh vực phát triển nghề muối của tỉnh theo hướng chất lượng, hiệu quả bền vững.

Tập trung đầu tư hoàn thiện nhanh hạ tầng phục vụ sản xuất muối

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bạc Liêu, để phát triển sản xuất muối tỉnh Bạc Liêu bền vững, đạt hiệu quả và cải thiện đời sống diêm dân, góp phần bảo tồn nghề làm muối Bạc Liêu, cần có giải pháp định hướng và tháo gỡ khó khăn cho nghề muối Bạc Liêu.

Về hạ tầng phục vụ sản xuất muối, tỉnh Bạc Liêu đang được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) hỗ trợ đầu tư thực hiện Dự án thành phần số 7: Cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng đồng muối Đông Hải, huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu thuộc Dự án Nâng cấp, cải tạo cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất muối giai đoạn 2021-2025. Khi hoàn thành, dự án này sẽ phục vụ khoảng 50% diện tích sản xuất muối cho bà con vùng sản xuất muối trên địa bàn huyện Đông Hải. Đến nay, Dự án đã hoàn thành trên 50%.

Ngoài ra, với nguồn tài trợ từ Dự án của Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP), tỉnh Bạc Liêu đang triển khai thực hiện Dự án “Bảo tồn và nâng cao giá trị nghề muối truyền thống gắn với phát triển du lịch vùng ven biển huyện Hòa Bình”. Trong đó, có mô hình “Du lịch cộng đồng muối thông minh” tại ấp Vĩnh Tiến, xã Vĩnh Thịnh, huyện Hòa Bình. Theo Dự án, thành lập các nhóm đồng sở thích, như nhóm sản xuất, nhóm ẩm thực, nhóm đờn ca tài tử, nhóm chuyển đổi số, nhóm hướng dẫn viên…; nghiên cứu, đa dạng hóa một số sản phẩm từ muối, như muối nâu hồng thảo mộc thư giãn, muối rau sam, muối nâu hồng dinh dưỡng Bạc Liêu; xây dựng website (http://dulichmuoibaclieu.vn) giới thiệu, quảng bá mô hình sản xuất muối gắn với du lịch nông thôn...

Đầu tư nâng cấp hạ tầng đồng muối trên địa bàn tỉnh đồng bộ với hạ tầng hiện hữu của địa phương, đáp ứng yêu cầu tổ chức sản xuất, vận chuyển, lưu thông, tiêu thụ sản phẩm, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất muối, các dịch vụ mới trong lĩnh vực sản xuất muối để phát triển nghề sản xuất muối gắn với phát triển du lịch..., giúp các hộ sản xuất tiếp cận được các công nghệ mới, dịch vụ mới trong lĩnh vực sản xuất muối. Định hướng sản xuất muối theo cả hai phương pháp (trải bạt và truyền thống).

Tiếp tục tuyên truyền nhân rộng mô hình sản xuất muối theo phương pháp trải bạt và đầu tư hệ thống ao chứa nước ót có hệ thống ống dẫn đến các ô kết tinh, tạo ra những sản phẩm muối trắng có chất lượng cao, phù hợp và đáp ứng nhu cầu thị trường. Sản xuất muối theo phương pháp trải bạt cho năng suất thu hoạch cao hơn phương pháp truyền thống, có thời gian thu hoạch nhanh (góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu), giảm công lao động, có giá bán cao hơn muối truyền thống..., đồng thời, tiếp tục nghiên cứu đa dạng hóa sản phẩm từ muối nhằm nâng cao giá trị hạt muối.

Duy trì diện tích sản xuất muối theo phương pháp truyền thống tại các khu vực làng nghề sản xuất muối truyền thống trên địa bàn huyện Đông Hải, Làng du lịch muối thông minh tại huyện Hòa Bình để phát triển nghề sản xuất muối gắn với phát triển du lịch nông thôn, góp phần bảo tồn và phát triển nghề sản xuất muối truyền thống của địa phương, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nghề làm muối Bạc Liêu, giúp diêm dân gắn bó hơn và làm giàu từ nghề muối với các sản phẩm dịch vụ phục vụ du khách.

Đồng thời, triển khai thực hiện tốt và có hiệu quả các chính sách hỗ trợ hợp tác xã diêm nghiệp trên địa bàn tỉnh được Chính phủ quy định tại Nghị định số 113/2024/NĐ-CP ngày 12/9/2024. Trong đó, có chính sách hỗ trợ đầu tư bạt phục vụ sản xuất muối theo phương pháp trải bạt trên nền sân kết tinh, nhằm tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, tạo vùng nguyên liệu sản xuất gắn với bao tiêu sản phẩm của 2 công ty muối hiện có trên địa bàn tỉnh.

Đa dạng sản phẩm, thương hiệu gắn với bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch

Tiếp tục nghiên cứu phát triển, đa dạng hóa các sản phẩm từ muối để nâng cao giá trị hạt muối Bạc Liêu, như muối sử dụng cho y tế, làm thực phẩm chức năng, sử dụng cho spa, làm đẹp, sử dụng làm quà tặng... để nâng cao giá trị hạt muối Bạc Liêu, góp phần tăng thu nhập cho diêm dân địa phương.

Xây dựng, thực hiện thí điểm và từng bước nhân rộng các mô hình bảo tồn và phát triển nghề sản xuất muối truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng, trải nghiệm, nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khỏe tại các làng nghề sản xuất muối để quảng bá và tiêu thụ muối, kết hợp các yếu tố tâm linh, lễ hội văn hóa tại địa phương để thu hút khách du lịch vào các hoạt động trải nghiệm từ nghề sản xuất muối của địa phương, như tham quan cánh đồng muối, tham gia trực tiếp vào quy trình làm muối truyền thống cùng bà con diêm dân...

Đồng thời, vận động các nguồn lực từ các doanh nghiệp đầu tư du lịch xây dựng hạ tầng phát triển du lịch và các dịch vụ du lịch (khách sạn, nhà hàng, sản phẩm lưu niệm, phương tiện vận chuyển du khách, đường giao thông...) kết nối các doanh nghiệp lữ hành xây dựng các tour, tuyến du lịch để du khách tham gia thực hiện trải nghiệm phương thức sản xuất muối truyền thống tại địa phương (Bạc Liêu đang được hỗ trợ thực hiện mô hình Du lịch cộng đồng muối thông minh tại ấp Vĩnh Tiến, xã Vĩnh Thịnh, huyện Hòa Bình thuộc Dự án Bảo tồn và nâng cao giá trị nghề muối truyền thống gắn với phát triển du lịch vùng ven biển huyện Hòa Bình). Tăng cường hỗ trợ đào tạo, tập huấn trang bị kiến thức, kỹ năng chuyển đổi số cho diêm dân, tuyên truyền sâu rộng về giá trị nghề muối, vai trò của việc bảo tồn nghề muối Bạc Liêu; tạo kiến thức cơ bản cho người dân ở khu vực vùng muối địa phương về cách đón tiếp, tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho du khách, xây dựng hình ảnh chuyện nghiệp về phát triển sản xuất muối truyền thống gắn với phát triển du lịch...

Bảo tồn và phát triển nghể làm muối có truyền thống hơn trăm năm phát triển và hàm chứa giá trị văn hóa đặc biệt. Muối Bạc Liêu không chỉ là hàng hóa thuần túy kinh tế, mà còn là giá trị hữu hình, mang tính sáng tạo, phản ánh phong tục, tập quán, bản sắc, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận “Nghề làm muối ở Bạc Liêu” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2020. Đây là những tiềm năng, lợi thế để khai thác và phát triển nghề sản xuất muối và thương hiệu Muối Bạc Liêu kết hợp với du lịch.