TS. Lê Minh Phiếu, Luật sư sáng lập và điều hành LMP Lawyers

Ông có thể chia sẻ tình hình hoạt động của thị trường M&A Việt Nam đến thời điểm hiện tại?

Thị trường M&A Việt Nam hiện đang trong quá trình “tái cấu trúc” sau các biến động kinh tế toàn cầu. Số lượng thương vụ giảm so với giai đoạn 2020-2022, nhưng chất lượng giao dịch lại tăng lên. Các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore, tiếp tục duy trì sự quan tâm lớn đối với những lĩnh vực thiết yếu như y tế, dược phẩm, năng lượng tái tạo và công nghệ.

Trong bối cảnh lãi suất cao và tín dụng toàn cầu thắt chặt, các thương vụ có xu hướng thẩm định kỹ hơn, thời gian kéo dài hơn và định giá thận trọng hơn. Tuy nhiên, chính điều này lại mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam có nền tảng tốt nhưng gặp áp lực dòng tiền. Thị trường vì vậy xuất hiện nhiều thương vụ tái cấu trúc, buy-out và chuyển nhượng chiến lược.

Tôi tin rằng giai đoạn 2025-2026 sẽ mở ra một chu kỳ tăng trưởng mới, đặc biệt khi nhiều doanh nghiệp nội bắt đầu chủ động “mở cửa” cho nhà đầu tư chiến lược nhằm tái cơ cấu và mở rộng quy mô.

Nhà đầu tư nước ngoài như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Thái Lan đang triển khai chiến lược M&A tại Việt Nam như thế nào để thích nghi với những thay đổi mới?

Hiện các nhà đầu tư chiến lược từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Thái Lan đều điều chỉnh cách tiếp cận theo hướng thận trọng nhưng dài hạn hơn. Điểm chung là họ không còn tìm kiếm các thương vụ “đánh nhanh”, mà tập trung vào những giao dịch có khả năng tạo giá trị vận hành thực.

Thứ nhất, nhà đầu tư Nhật Bản và Singapore ưu tiên mô hình “platform deal” - mua doanh nghiệp lõi có nền tảng tốt để tiếp tục mở rộng bằng các thương vụ bolt-on. Cách làm này giúp giảm rủi ro định giá và kiểm soát chất lượng tăng trưởng.

Thứ hai, nhà đầu tư Hàn Quốc tập trung vào các ngành có dòng tiền ổn định như y tế, logistics, tiêu dùng và năng lượng. Họ thường yêu cầu quyền kiểm soát hoặc tối thiểu quyền phủ quyết ở các quyết định trọng yếu nhằm đảm bảo chuẩn quản trị quốc tế.

Thứ ba, nhà đầu tư Thái Lan theo đuổi chiến lược “consolidation” - mua lại doanh nghiệp nội trong lĩnh vực bán lẻ, FMCG, thực phẩm để mở rộng nhanh thị phần. Họ sẵn sàng trả premium nếu doanh nghiệp có thương hiệu mạnh hoặc hệ thống phân phối rộng.

Điểm chung của cả bốn nhóm nhà đầu tư là thẩm định sâu hơn, đòi hỏi mức độ minh bạch dữ liệu cao hơn và ưu tiên các doanh nghiệp Việt Nam đã chuẩn hóa quản trị. Đây là tín hiệu tích cực, góp phần nâng chuẩn chuyên nghiệp cho thị trường M&A Việt Nam.

Nhà đầu tư trong nước đang dần khẳng định vai trò trên thị trường M&A Việt Nam. Ông nhận định những xu hướng nào đang dẫn dắt hoạt động M&A của doanh nghiệp Việt Nam?

Nhà đầu tư trong nước ngày càng đóng vai trò lớn, với ba yếu tố chính dẫn dắt xu hướng:

Một là, doanh nghiệp Việt đã coi M&A như công cụ chiến lược để mở rộng nhanh thị phần, tiếp cận công nghệ và tăng năng lực cạnh tranh. Nhiều doanh nghiệp tư nhân lớn đang hình thành mô hình “tập đoàn” thông qua M&A thay vì tăng trưởng hữu cơ, tạo nên lực lượng bên mua nội địa ngày càng mạnh.

Hai là, áp lực tái cấu trúc tài chính trong bối cảnh biến động khiến nhiều doanh nghiệp buộc phải tìm đối tác chiến lược, bán một phần cổ phần hoặc sáp nhập để nâng cao sức khỏe tài chính.

Ba là, một thế hệ doanh nhân mới với tư duy mở, quản trị minh bạch và sẵn sàng chia sẻ quyền điều hành đã giúp các thương vụ M&A diễn ra suôn sẻ, chuyên nghiệp và theo chuẩn mực quốc tế hơn.

Tổng thể, M&A đang trở thành động lực quan trọng giúp doanh nghiệp Việt nâng cấp quy mô, tối ưu vận hành và nâng cao sức cạnh tranh trong giai đoạn mới.

Bên cạnh những lĩnh vực M&A truyền thống, những ngành mới nào sẽ là điểm sáng cho hoạt động M&A trong thời gian tới? 

Ngoài các lĩnh vực M&A truyền thống như bán lẻ, bất động sản hay FMCG, ba nhóm ngành mới được dự báo sẽ trở thành điểm sáng trong thời gian tới.

Y tế - chăm sóc sức khỏe, bao gồm thiết bị y tế, dược phẩm và hệ thống phòng khám. Đây là ngành có nhu cầu tăng mạnh sau Covid-19 và luôn nằm trong tầm ngắm của cả nhà đầu tư chiến lược lẫn quỹ PE.

Công nghệ và dữ liệu, đặc biệt là các doanh nghiệp trong mảng AI ứng dụng, fintech, logistics-tech và edtech. Nhà đầu tư đang tìm kiếm những mô hình có khả năng mở rộng nhanh và sở hữu lợi thế công nghệ rõ rệt.

Năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh, gồm điện mặt trời, điện gió, xử lý - tái chế rác thải và các dự án carbon. Đây là nhóm ngành gắn với mục tiêu chuyển đổi năng lượng và tiêu chuẩn ESG, nên tiếp tục thu hút sự quan tâm lớn từ nhà đầu tư quốc tế.

Ba nhóm ngành này được kỳ vọng sẽ tạo ra nhiều thương vụ nổi bật trong giai đoạn 2025–2027, khi doanh nghiệp Việt đẩy mạnh chuyển đổi số và tái cấu trúc mô hình tăng trưởng.

Thị trường M&A Việt Nam hưởng lợi như thế nào khi FTSE Russell nâng hạng thị trường và hoạt động IPO đang trở nên sôi động?

Việc FTSE Russell nâng hạng thị trường, kết hợp với sự sôi động của các thương vụ IPO, mang lại hai lợi ích lớn cho thị trường M&A Việt Nam.

Thứ nhất, nâng hạng giúp Việt Nam thu hút dòng vốn lớn hơn từ các quỹ đầu tư tổ chức, đặc biệt là quỹ ETF và quỹ dài hạn vốn trước đây bị giới hạn bởi tiêu chuẩn “thị trường cận biên”. Khi dòng vốn gián tiếp tăng mạnh, thanh khoản và định giá doanh nghiệp được cải thiện, giúp nhiều doanh nghiệp trở thành mục tiêu hấp dẫn hơn cho M&A.

Thứ hai, làn sóng IPO thúc đẩy doanh nghiệp Việt chuẩn hóa quản trị, minh bạch tài chính và nâng cấp hệ thống vận hành. Muốn lên sàn, doanh nghiệp buộc phải đáp ứng chuẩn mực công bố thông tin và quản trị rủi ro - những yếu tố mà nhà đầu tư M&A, đặc biệt là nhà đầu tư chiến lược nước ngoài, đánh giá rất cao.

Những chính sách và quy định mới nào sẽ tác động đến hoạt động M&A trong thời gian tới?

Trong thời gian tới, ba nhóm chính sách lớn sẽ tác động trực tiếp đến thị trường M&A Việt Nam.

Thứ nhất, là các quy định liên quan đến Luật Đất đai, Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất động sản sửa đổi có hiệu lực từ 2025. Những thay đổi về quyền sử dụng đất, thủ tục chuyển nhượng dự án và minh bạch hồ sơ pháp lý sẽ rút ngắn thời gian giao dịch và giảm rủi ro pháp lý cho M&A bất động sản.

Thứ hai, là các chính sách liên quan đến chuyển đổi năng lượng và tiêu chuẩn ESG. Quy định về điện gió, điện mặt trời, cơ chế DPPA, tín chỉ carbon và thị trường carbon nội địa sẽ mở ra cơ hội M&A lớn trong năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh.

Thứ ba, là xu hướng chuẩn hóa quản trị theo thông lệ quốc tế, bao gồm lộ trình áp dụng IFRS, siết chặt công bố thông tin và quản lý giao dịch liên kết. Khi doanh nghiệp minh bạch hơn, quá trình thẩm định và định giá trở nên chính xác hơn, giúp các thương vụ M&A diễn ra thuận lợi.

Nhìn chung, chính sách mới đang hướng đến minh bạch, chuẩn hóa và giảm rủi ro, tạo nền tảng tốt hơn cho thị trường M&A trong giai đoạn 2025-2027.

Ông có đề xuất gì để thị trường M&A Việt Nam ngày càng trở nên hấp dẫn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước?

Theo tôi, có ba nhóm giải pháp quan trọng giúp nâng sức hấp dẫn của thị trường M&A Việt Nam.

Tiếp tục nâng cao tính minh bạch của doanh nghiệp. Việc áp dụng IFRS, cải thiện quản trị rủi ro và công bố thông tin đầy đủ sẽ tạo niềm tin cho nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ quốc tế.

Cần đơn giản hóa và thống nhất thủ tục pháp lý liên quan đến chuyển nhượng dự án và ngành nghề có điều kiện. Khi giao dịch được hoàn tất nhanh, rõ ràng về pháp lý, chi phí M&A giảm và tính cạnh tranh tăng.

Phát triển thị trường vốn sâu hơn. Khi doanh nghiệp có nhiều lựa chọn huy động vốn (IPO, trái phiếu chuẩn hóa, quỹ PE nội), họ sẽ chủ động hơn trong chiến lược M&A, thay vì chỉ bán khi gặp khó khăn. Điều này giúp thị trường xuất hiện nhiều thương vụ “tốt”, không chỉ các thương vụ distress.