Chính sách thuế được cải tiến nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và người dân. Ảnh: Dũng Minh

Tạo dư địa cho chính sách tài khóa

Đảng xác định tài chính là huyết mạch của nền kinh tế, trong đó, ngân sách nhà nước đóng vai trò công cụ quan trọng để điều tiết và định hướng phát triển. Việc cơ cấu lại ngân sách nhà nước phải gắn liền với đổi mới mô hình tăng trưởng, bảo đảm hiệu quả, công bằng và bền vững, đồng thời huy động hợp lý các nguồn lực. Chính sách thu ngân sách được hoàn thiện theo hướng tăng thu hợp lý, mở rộng cơ sở thu và chống thất thu, cùng lúc tăng tỷ trọng chi đầu tư phát triển và giảm chi thường xuyên. Trong giai đoạn 2021 - 2025, tỷ lệ bội chi bình quân là 3,7% GDP và mục tiêu là giảm xuống dưới mức này; việc vay bù đắp chỉ được sử dụng cho đầu tư phù hợp với khả năng trả nợ.

Cơ cấu thu ngân sách được đổi mới thông qua việc ban hành hệ thống luật thuế mới, như Luật Thuế xuất nhập khẩu, Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Quản lý thuế. Trong giai đoạn 2021 - 2023, chính sách thuế đã được cải tiến nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và người dân phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19.

Bộ Tài chính cũng đã trình Chính phủ Chiến lược cải cách thuế đến năm 2030, nhằm hoàn thiện hệ thống thuế ổn định, bền vững và mở rộng nguồn thu trong nước. Công tác quản lý thuế được tăng cường với các biện pháp kiểm soát chuyển giá, báo lỗ và chuyển lợi nhuận ra nước ngoài, đồng thời ứng dụng công nghệ số và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật thuế.

Từ năm 2021 đến năm 2024, quy mô thu ngân sách nhà nước lần lượt là 18,9%; 19,1%; 17,2% và 17,8% GDP. Cơ cấu thu ngân sách ngày càng bền vững hơn, khi tỷ trọng thu nội địa trong tổng thu tăng dần, bình quân giai đoạn 2021 - 2023 đạt khoảng 82%, năm 2024 đạt khoảng 83,9% và dự kiến năm 2025 đạt gần 85%, cao hơn mức bình quân 81,8% của giai đoạn 2016 - 2020.

Thu ngân sách đã được cơ cấu lại theo đúng định hướng cải cách hệ thống thuế, tăng dần tỷ trọng nguồn thu trong nước nhằm bù đắp cho việc giảm thu từ thuế xuất nhập khẩu do thực hiện cam kết quốc tế và giảm nguồn thu từ dầu mỏ do biến động giá dầu thế giới.

Cơ cấu chi ngân sách nhà nước có nhiều điểm tích cực với việc quản lý chặt chẽ các nhiệm vụ chi, ưu tiên chi đầu tư phát triển và tiết kiệm chi thường xuyên. Ngân sách đã bảo đảm đầy đủ kinh phí cho phòng, chống dịch, an ninh quốc phòng, an sinh xã hội, các nhiệm vụ chính trị quan trọng, Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời kịp thời điều chỉnh tăng lương cơ sở năm 2023 và bảo đảm nguồn cho cải cách tiền lương từ tháng 7/2024.

Bình quân giai đoạn 2021 - 2023, tỷ trọng chi đầu tư phát triển đạt khoảng 30%, chi thường xuyên chiếm khoảng 57% tổng chi ngân sách nhà nước, cho thấy sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu chi.

Cân đối ngân sách nhà nước cũng được duy trì bền vững hơn, khi tỷ lệ bội chi bình quân giai đoạn 2021 - 2023 đạt khoảng 3,42% GDP, giảm xuống còn 3,1% GDP trong năm 2024 và dự kiến là 3,8% GDP vào năm 2025.

Theo TS. Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Economica Việt Nam, nhờ cơ cấu hiệu quả thu - chi, Chính phủ có dư địa lớn hơn để điều hành chính sách tài khóa phát huy vai trò tích cực hơn trong bối cảnh khó khăn, khi người dân, doanh nghiệp cần. Định hướng này đã mở đường cho những đề xuất mạnh mẽ hơn, ở cấp độ cao hơn để hỗ trợ doanh nghiệp, người tiêu dùng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Cơ cấu nợ công cải thiện tích cực

Đảng và Quốc hội đã đặt ra các mục tiêu cụ thể nhằm bảo đảm an toàn nợ công, với trần nợ công không quá 60% GDP, ngưỡng cảnh báo 55%; trần nợ Chính phủ không quá 50% GDP, ngưỡng cảnh báo 45%; nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với thu ngân sách nhà nước không quá 25%.

Để thực hiện, Bộ Tài chính đã tích cực tham mưu, hỗ trợ Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về nợ công, tập trung xây dựng, hoàn thiện và trình Quốc hội ban hành Luật Quản lý nợ công (năm 2017) cùng các văn bản hướng dẫn thi hành. Các công cụ quản lý nợ chủ động như Kế hoạch Vay, trả nợ công 5 năm, Chương trình Quản lý nợ công 3 năm gối đầu và Kế hoạch Vay, trả nợ công hằng năm được sử dụng hiệu quả để kiểm soát các chỉ tiêu an toàn nợ công, bảo đảm cơ cấu nợ chính phủ bền vững, giảm thiểu rủi ro kỳ hạn và rủi ro thanh khoản, đồng thời tránh được tình trạng nợ quá hạn, ảnh hưởng đến cam kết và hệ số tín nhiệm quốc gia.

Đến cuối năm 2024, các chỉ tiêu nợ công đều nằm trong giới hạn an toàn, đóng góp vào sự ổn định và bền vững của nền tài chính quốc gia. Dư nợ công so với GDP giảm mạnh từ mức gần sát trần cho phép trong năm 2016 (63,7%, tương đương 50,9% GDP đánh giá lại), xuống còn khoảng 34,7% trong năm 2024. Tốc độ tăng dư nợ công cũng giảm rõ rệt, từ 18,1% bình quân giai đoạn 2011 - 2015, xuống 2,7% bình quân giai đoạn 2021 - 2024.

Cơ cấu dư nợ chính phủ tiếp tục được cải thiện, tỷ trọng nợ trong nước tăng từ 60,1% (năm 2016) lên 76% (năm 2024), giúp giảm rủi ro biến động tỷ giá. Vốn trong nước chủ yếu huy động qua phát hành trái phiếu chính phủ với các kỳ hạn dài, giúp giảm áp lực đảo nợ và trả nợ. Lãi suất phát hành cũng được điều hành thận trọng, bình quân 2,3 - 3,21% mỗi năm. Nguồn vốn vay nước ngoài chủ yếu là vốn ODA và vay ưu đãi, dùng cho đầu tư phát triển, với lãi suất thấp và kỳ hạn dài từ các nhà tài trợ đa phương và song phương.

Năm 2025 là năm cuối của Kế hoạch Vay, trả nợ công giai đoạn 2021 - 2025. Dự kiến, tất cả chỉ tiêu nợ trong giai đoạn này sẽ được đảm bảo theo kế hoạch đã phê duyệt. Song song đó, công tác công khai, minh bạch thông tin về nợ công được đẩy mạnh theo thông lệ quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, nhà đầu tư và người dân tiếp cận, đánh giá chính xác tình hình nợ công của quốc gia.

Trong một chia sẻ gần đây, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi nêu một số giải pháp nhằm tiếp tục cơ cấu lại ngân sách nhà nước, quản lý nợ công trong thời gian tới.

Cụ thể là, hoàn thiện hệ thống luật liên quan đến đầu tư công, ngân sách và quản lý nợ công cũng như các điều ước quốc tế; nâng cao chính sách thuế theo hướng mở rộng cơ sở thu, bảo đảm tỷ trọng thu nội địa hợp lý, hạn chế việc lồng ghép các chính sách xã hội không cần thiết, hướng tới một hệ thống thuế đồng bộ, bền vững và tạo môi trường đầu tư thuận lợi.

Bên cạnh đó, chính sách tài khóa cần được điều hành trọng tâm, phối hợp chặt chẽ với chính sách tiền tệ nhằm duy trì ổn định kinh tế vĩ mô; cơ cấu lại chi ngân sách ưu tiên cho quốc phòng, an sinh xã hội, cải cách tiền lương và phát triển hạ tầng.

Đồng thời, nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp nhà nước, tập trung phát triển các ngành then chốt và thực hiện thoái vốn tại những đơn vị mà Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần chi phối.

Việc siết chặt kỷ luật tài chính, tăng cường giám sát, phòng chống tham nhũng và đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính cùng ứng dụng công nghệ thông tin cũng được coi là những nhiệm vụ quan trọng. Thị trường tài chính và vốn trong nước cần được phát triển đa dạng, với kỳ hạn phát hành linh hoạt, đồng thời hình thành đường cong lãi suất chuẩn để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư và nền kinh tế.

Cuối cùng, tổ chức bộ máy và đội ngũ quản lý nợ công cần được hoàn thiện, nâng cao chất lượng, đổi mới phương thức quản lý dựa trên ứng dụng công nghệ số, nghiên cứu thành lập cơ quan quản lý nợ công chuyên nghiệp, hiện đại theo chuẩn quốc tế.