Agribank đang đau đầu với thực tế tiền gửi ùn ùn chảy vào ngân hàng, trong khi cho vay tăng rất chậm. Ảnh: Đức Thanh

Nghịch lý cho vay

Thống kê của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, tín dụng đến giữa tháng 2/2024 vẫn tăng trưởng âm. Trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư, TS. Phạm Xuân Hòe, nguyên Phó viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng (thuộc NHNN) cho rằng, tăng trưởng tín dụng đang có yếu tố bất thường.

Cụ thể, tín dụng 2 tháng đầu năm tăng trưởng âm, trong khi riêng tín dụng tháng 12/2023 tăng trưởng tới 4,56%, cho thấy có “yếu tố kỹ thuật” trong câu chuyện tăng trưởng tín dụng. Nguyên nhân là NHNN đang điều hành tín dụng bằng công cụ hành chính (room tín dụng), nên có thể vào dịp cuối năm, các ngân hàng thương mại đẩy mạnh dư nợ lên cao để được cấp room tín dụng cao hơn vào năm sau.

Tuy vậy, theo các ngân hàng thương mại, tín dụng tăng trưởng âm 2 tháng đầu năm không có gì bất thường. Nguyên nhân kỹ thuật chỉ là một phần nhỏ, mà nguyên nhân chủ yếu khiến tín dụng giảm 2 tháng đầu năm là yếu tố mùa vụ và do sức cầu của nền kinh tế yếu.

Tuy vậy, ngoài nguyên nhân này, theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp, tín dụng giảm còn do doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn, nhưng không thể tiếp cận vốn vay sau 2 năm suy kiệt vì Covid-19.

Ông Nguyễn Hoàng, Phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, kiêm Chủ tịch Tập đoàn N&G cho biết, các doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ thời gian qua đã chịu ảnh hưởng rất lớn từ đại dịch Covid -19, đứt gãy chuỗi sản xuất, thanh khoản nguồn vốn và chi phí sản xuất - kinh doanh gặp nhiều khó khăn, trong khi nhiều ngân hàng hạn chế cho vay.

“Đây cũng là điều dễ hiểu, bởi các ngân hàng thương mại, đặc biệt là ngân hàng TMCP tư nhân, cũng là doanh nghiệp, họ phải bảo toàn vốn và phải có lãi theo yêu cầu của cổ đông, nên phải chọn lĩnh vực nào hiệu quả nhanh nhất để đầu tư vốn. Trong khi đó, ngành công nghiệp và công nghiệp hỗ trợ cần đầu tư dài hạn 9-12 năm mới phát triển ổn định và thành công”, ông Hoàng nêu thực tế.

Liên quan khó khăn về vốn của doanh nghiệp cũng như tình trạng ế vốn tại các ngân hàng, dự kiến, tuần này, Thủ tướng Chính phủ sẽ có hội nghị với chủ tịch, tổng giám đốc các ngân hàng thương mại để bàn giải pháp mở rộng tín dụng và giảm lãi suất cho vay.

Trước đó, tuần qua, Thủ tướng Chính phủ cũng đã gửi công điện tới NHNN về điều hành tăng trưởng tín dụng năm 2024. Công điện nêu rõ, mặt bằng bằng lãi suất cho vay đã giảm, nhưng chưa tương xứng với mức giảm của mặt lãi suất huy động, tăng trưởng tín dụng 2 tháng đầu năm 2024 giảm so với cuối năm 2023.

Chia sẻ với phóng viên Báo Đầu tư, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho rằng, yêu cầu của Chính phủ về giảm lãi vay là đúng, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn là đúng, song vấn đề đặt ra là phải xác định được doanh nghiệp muốn tiếp cận vốn là những doanh nghiệp nào, vay vốn để làm gì, có đủ điều kiện vay vốn hay không.

Các ngân hàng thương mại cổ phần cũng cho hay, hiện tại, với khách hàng tốt có nhu cầu vay vốn, các ngân hàng đang tranh nhau để cho vay. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp tư nhân đã suy kiệt sau 2 năm Covid-19. Nhiều doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn, song sức khỏe tài chính yếu kém, tài sản đảm bảo và đầu ra chưa có, nên ngân hàng không dám cho vay.

Kích cầu vốn: Không thể chỉ ngân hàng vào cuộc

Trước chỉ đạo của Chính phủ về việc ngành ngân hàng hạ thêm lãi suất cho vay, ông Phạm Đức Ấn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Agribank cho biết, ngay từ đầu năm, ngân hàng này đã chủ động hạ lãi vay, sau 8 lần hạ lãi vay vào năm ngoái. Dù vậy, Chủ tịch Agribank cũng cho biết, Ngân hàng đang đau đầu khi tiền gửi ùn ùn chảy vào ngân hàng, gánh nặng trả lãi tiền gửi rất lớn, trong khi cho vay ra lại tăng rất chậm.

Hiện nay, doanh nghiệp khó khăn, ngân hàng thừa vốn, lãi suất rất thấp, song ngân hàng không cho vay được, doanh nghiệp kêu không tiếp cận được vốn. Tại sao lại như vậy? Để trả lời câu hỏi này, phải xác định, doanh nghiệp đang cần vốn là doanh nghiệp nào. Phải khẳng định rằng, các ngân hàng đang đỏ mắt tìm khách vay, khách hàng tốt nếu có nhu cầu đều rất dễ tiếp cận vốn với lãi suất vô cùng thấp. Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng có những doanh nghiệp có nhu cầu vốn, song ngân hàng không dám cho vay. Dù lãi suất có giảm nữa, thì những doanh nghiệp này cũng không thể vay, vì không thể đáp ứng đủ điều kiện vay vốn.

- TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam

“Nhu cầu sử dụng vốn sụt giảm do nhu cầu về sản xuất, tiêu thụ hàng hoá chưa được cải thiện, nên vốn đang dư thừa tại nhiều ngân hàng thương mại, làm tăng chi phí trả lãi của ngân hàng thương mại. Tại Agribank, hiện huy động 100 đồng tiền gửi, thì chỉ cho vay ra được hơn 80 đồng”, ông Ấn nói.

Theo lãnh đạo Agribank, để “kích” cầu sử dụng vốn, trước hết, Chính phủ phải tháo gỡ các khó khăn, bất cập về cơ chế chính sách và những rào cản liên quan đến trách nhiệm, đạo đức công vụ để các doanh nghiệp tự tin, mạnh dạn bứt phá phát triển. Bên cạnh đó, trong điều kiện hiện nay, các chính sách tài khóa, đặc biệt là đầu tư công và các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp mới là chìa khóa để kích sản xuất tiêu dùng, kích cầu tín dụng.

Cùng chung ý kiến, TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng, kích cầu tín dụng không thể dựa vào mỗi ngành ngân hàng, mà cần tất cả bộ, ngành vào cuộc để tháo gỡ khó khăn pháp lý cho doanh nghiệp, đưa ra các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, xúc tiến mở rộng thị trường giúp doanh nghiệp… Đương nhiên, các ngân hàng cũng phải tích cực tinh thần hỗ trợ doanh nghiệp, đánh giá khả năng phục hồi của doanh nghiệp, doanh nghiệp nào có khả năng phục hồi thì cần tiếp tục giãn nợ, hoãn nợ theo Thông tư 02/2023/TT-NHNN.