Béo phì - căn bệnh của thời đại

Mặc dù trước đây, tình trạng thừa cân béo phì chủ yếu xuất hiện ở các nước phát triển, nhưng hiện nay, tỷ lệ này đang gia tăng nhanh chóng ở các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Béo phì là kết quả của sự mất cân bằng năng lượng, trong đó cơ thể cung cấp quá nhiều năng lượng dư thừa.

Hiện nay, Việt Nam đứng thứ 197 trên thế giới về tỷ lệ thừa cân béo phì. Tuy nhiên, tỷ lệ này đang gia tăng nhanh chóng, từ 3% lên 15%, khiến Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tỷ lệ béo phì tăng nhanh nhất. Nếu tính theo chỉ số eo-mông, hiện có tới một nửa dân số người lớn ở Việt Nam đang bị thừa cân béo phì.

Béo phì là kết quả của sự mất cân bằng năng lượng, trong đó cơ thể cung cấp quá nhiều năng lượng dư thừa. Sự gia tăng năng lượng từ 2.000 calo lên 3.500 calo/ngày đã dẫn đến tỷ lệ béo phì gia tăng, đặc biệt rõ ràng ở các quốc gia châu Á và Đông Nam Á.

Béo phì không chỉ đơn thuần là sự tích tụ mỡ thừa, mà còn liên quan đến các yếu tố viêm, gia tăng nguy cơ bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác.

Theo các bác sỹ cơ chế điều hòa năng lượng trong cơ thể kiểm soát sự thèm ăn qua các peptide và cảm xúc (ăn vì đói, ăn vì khoái cảm…).

Béo phì là nguyên nhân gây ra hơn 200 bệnh lý khác nhau, như bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường, thoái hóa khớp, gan nhiễm mỡ và một số bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư đường tiêu hóa.

Tại buổi Hội thảo khoa học “Điều trị đa phương thức về béo phì” vừa diễn ra TS.Lâm Văn Hoàng, chuyên gia về giảm cân đã chia sẻ về hiện trạng bệnh béo phì và các bệnh liên quan.

Theo bác sỹ Hoàng, béo phì trước đây không được công nhận là bệnh. Cho đến năm 1990, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mới chính thức công nhận béo phì là một bệnh mạn tính. Vào năm 1997, khi tỷ lệ người béo phì và thừa cân tăng gấp ba lần so với năm 1975, WHO đã công nhận béo phì là đại dịch toàn cầu.

Theo Liên đoàn Phòng chống Béo phì Thế giới, tỷ lệ béo phì trên toàn thế giới đã tăng ba lần từ năm 1975 đến năm 2022. Dự báo, đến năm 2035, có đến 51% dân số thế giới (hơn 4 tỷ người) sẽ béo phì hoặc thừa cân nếu không có hành động can thiệp kịp thời. Điều này có nghĩa là cứ 4 người sẽ có 1 người mắc bệnh này. Mỗi năm, ước tính có hơn 3,4 triệu người lớn tử vong do thừa cân, béo phì.

Béo phì đang trở thành nguy cơ tử vong giống như các bệnh tim mạch, cao huyết áp… Bác sỹ Hoàng nhấn mạnh.

Để điều trị béo phì hiệu quả, cần phải xem xét các yếu tố như tuổi khởi phát thừa cân, diễn tiến cân nặng, công việc, thói quen sinh hoạt, và các bệnh lý liên quan như nội tiết, tim mạch, yếu tố di truyền. Điều trị béo phì không chỉ là giảm cân đơn thuần mà cần phải điều trị đồng thời các bệnh nền và biến chứng do béo phì gây ra để nâng cao sức khỏe tổng thể.

Các phương pháp điều trị béo phì cần phải đa mô thức, toàn diện và cá thể hóa, phù hợp với thể trạng và thói quen của mỗi bệnh nhân. Có thể kết hợp sử dụng thuốc, thay đổi chế độ dinh dưỡng, tăng cường vận động, giảm mỡ bằng công nghệ cao, thậm chí can thiệp ngoại khoa như cắt dạ dày, hoặc đặt bóng dạ dày đối với một số trường hợp đặc biệt.

Điều trị béo phì hiệu quả, giảm từ 5% đến 15% cân nặng trong khoảng 6 tháng đã được chứng minh là có lợi cho sức khỏe, giảm nguy cơ mắc các biến chứng do thừa cân, béo phì, đồng thời đẩy lùi các bệnh đồng mắc.

Hơn 50% các trường hợp bệnh trĩ khi đến khám đã bị biến chứng nặng, như tắc mạch, áp xe, hoại tử… Điều này khiến việc điều trị trở nên khó khăn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như chất lượng sống của người bệnh.

Gặp họa vì thói quen chậm trễ đi khám

Thống kê của ngành Y tế cho thấy hiện số ca bệnh trĩ biến chứng nặng ngày càng gia tăng, đặc biệt sau các dịp nghỉ dài. Nguyên nhân chủ yếu là do chế độ ăn uống không khoa học (uống ít nước, ăn ít chất xơ), thói quen ngồi lâu, tiêu thụ nhiều rượu bia và gia vị cay nóng.

Trĩ là bệnh hậu môn - trực tràng phổ biến nhất. Theo Nghiên cứu của Hội Hậu môn Trực tràng Việt Nam, bệnh này chiếm khoảng 35-50% các ca bệnh về đại trực tràng.

Tại một số cơ sở y tế, số lượng bệnh nhân trĩ đã tăng mạnh trong hai tháng đầu năm 2025, ước tính tăng 20% so với cùng kỳ năm trước. Nhiều trường hợp bệnh trĩ trở nặng do bệnh nhân chủ quan, ngại đi khám sớm.

Điển hình là trường hợp của anh Hoàng (38 tuổi, TP.HCM), đến khám tại viện vì đau hậu môn dữ dội khi đại tiện, kèm theo chảy máu và viêm loét. Anh cho biết, một năm trước anh cũng đã gặp triệu chứng tương tự nhưng không đi khám mà chỉ tự bổ sung chất xơ qua ăn uống.

Sau dịp nghỉ Tết, do thường xuyên tham gia các buổi tiệc rượu bia, bệnh của anh trở nên trầm trọng hơn. Kết quả nội soi cho thấy anh mắc trĩ tắc mạch khá lớn, bác sỹ chỉ định phẫu thuật để ngăn ngừa viêm loét, hoại tử và các biến chứng nghiêm trọng khác.

Tương tự, chị Hiền (30 tuổi, Tiền Giang) đã bị trĩ hỗn hợp từ khi sinh con đầu lòng 4 năm trước, nhưng không điều trị. Khi chuẩn bị mang thai lần hai, bác sỹ đã tư vấn phẫu thuật điều trị trĩ trước khi sinh để tránh những biến chứng ảnh hưởng đến mẹ và thai nhi. Tuy nhiên, chị Hiền ngại phẫu thuật và không tiến hành điều trị.

Nếu bệnh trĩ không được điều trị kịp thời, có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như tắc mạch trĩ, sa nghẹt hậu môn, nhiễm trùng búi trĩ, thiếu máu, và nhiễm trùng máu. Những biến chứng này không chỉ gây đau đớn, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, thậm chí có thể đe dọa tính mạng của người bệnh. Lúc này, phẫu thuật là phương pháp điều trị cần thiết.

Các phương pháp phẫu thuật điều trị trĩ bao gồm mổ cắt trĩ kinh điển, phẫu thuật Longo, phẫu thuật khâu triệt mạch dưới siêu âm Doppler (THD), và cắt trĩ dưới niêm mạc (thủ thuật Parks).

Với trường hợp của anh Hoàng, bác sỹ đã tiến hành phẫu thuật cắt trĩ kinh điển (cắt trĩ hở) sau khi gây tê tủy sống. Sau phẫu thuật, anh không còn cảm giác đau và được xuất viện ngay trong ngày.

Còn với chị Hiền, do đang mang thai ở tháng thứ 7 và búi trĩ đã sa nghẹt và tắc mạch, chị phải phẫu thuật cấp cứu. Bác sỹ đã lấy cục máu đông và thực hiện phẫu thuật Longo, một phương pháp ít đau và ít biến chứng, phù hợp với phụ nữ mang thai. Cuộc phẫu thuật thành công và cả mẹ lẫn con đều an toàn.

Bệnh trĩ phổ biến nhất ở độ tuổi từ 30 – 60, nữ giới chiếm tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới (61%). Những đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm người ngồi nhiều, ít vận động như nhân viên văn phòng, tài xế, và phụ nữ mang thai.

Bệnh trĩ hình thành do sự giãn quá mức của các đám rối tĩnh mạch trĩ. Trĩ được chia thành ba loại: trĩ nội (búi trĩ nằm trong ống hậu môn), trĩ ngoại (nằm ngoài hậu môn), và trĩ hỗn hợp (bao gồm cả trĩ nội và trĩ ngoại).

Các bác sỹ khuyến cáo mọi người nên đi khám ngay khi có các triệu chứng khó chịu ở vùng hậu môn để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Nếu ở mức độ nhẹ, bệnh có thể được điều trị đơn giản bằng các thủ thuật không đau, phục hồi nhanh như tiêm xơ nội soi, thắt búi trĩ bằng dây chun, đông quang hồng ngoại (HCPT), hoặc đốt laser. Tuyệt đối không tự điều trị tại nhà, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai, vì có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

Cảnh báo về hiểm họa khi mua bút tiêm giảm cân online

Bút tiêm giảm cân, được quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội, đang trở thành “thần dược” cho những người thừa cân, béo phì muốn giảm cân mà không cần ăn kiêng hay tập thể dục. Tuy nhiên, việc sử dụng các sản phẩm này có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe.

Chị T.V. (37 tuổi, nặng 85 kg) đã chi hơn 30 triệu đồng để mua 8 bút tiêm giảm cân từ một tài khoản bán hàng trên mạng xã hội. Các bút tiêm này có bao bì in toàn chữ nước ngoài, và chị V. sử dụng theo hướng dẫn của người bán. “Người bán bảo rằng chỉ cần tiêm một lần mỗi tuần, không cần kiêng ăn hay tập thể dục. Sau khi sử dụng hết 8 bút trong 5 tháng, tôi sẽ giảm được 15 kg,” chị V. chia sẻ.

Sau khi sử dụng hết bút tiêm đầu tiên, chị V. giảm gần 2 kg. Tuy nhiên, khi dùng bút tiêm thứ 3, chị bắt đầu cảm thấy buồn nôn, đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, và cơ thể luôn mệt mỏi, nôn nao. Khi ngừng tiêm, chị tăng hơn 4 kg và nổi mụn trứng cá khắp người. Chị V. đến viện trong tình trạng da xanh tái, vã mồ hôi, mệt mỏi và cảm giác sắp ngất.

Kết quả thăm khám cho thấy nhịp tim của chị nhanh và không đều, có thể do thuốc và chế độ ăn không hợp lý gây hạ đường huyết. Bác sỹ cảnh báo rằng chất lượng và bản chất của thuốc trong các bút tiêm không được kiểm chứng đầy đủ, có thể gây ra các vấn đề sức khỏe như hạ đường huyết và loạn nhịp tim.

Tương tự, chị M.T. (42 tuổi, TP.HCM) cũng tin tưởng vào lời quảng cáo của người bán và đã mua 2 bút tiêm với giá gần 5 triệu đồng. Sau hai lần tiêm, chị liên tục bị buồn nôn, đau đầu và mệt mỏi. Kết quả xét nghiệm cho thấy men gan của chị có chỉ số bất thường.

Theo TS.Lâm Văn Hoàng, Giám đốc Trung tâm Giảm cân Tâm Anh, hiện nay trên thị trường có nhiều loại thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc, chất lượng, thậm chí có những loại bị Tổ chức Y tế Thế giới cấm hoặc hạn chế sử dụng do chứa các thành phần nguy hiểm. Những thuốc này có thể ảnh hưởng đến chức năng gan, thận và gây ra các biến chứng như tăng men gan, viêm gan, tiêu chảy, viêm da, suy thận, v.v.

Bút tiêm giảm cân thường chứa thuốc tác động lên não bộ, giúp giảm cảm giác thèm ăn, tăng cảm giác no và làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, từ đó giúp giảm cân. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này lâu dài và không đúng cách có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng như viêm tụy cấp, sỏi mật, các bệnh liên quan đến tuyến giáp hoặc biến chứng tim mạch và tiêu hóa.

Trên các trang mạng xã hội và website bán hàng trực tuyến, bút tiêm giảm cân được rao bán tràn lan, kèm theo lời quảng cáo về tác dụng giảm cân nhanh chóng mà không cần ăn kiêng hay tập thể dục. Những sản phẩm này có thiết kế nhỏ gọn và thường được giới thiệu là hàng xách tay, rất khó xác định nguồn gốc và chất lượng.

Béo phì là một bệnh mãn tính, cần được theo dõi và điều trị theo phác đồ, không phải là một vấn đề sức khỏe bình thường. Bác sỹ Hoàng cảnh báo rằng việc tự mua sản phẩm qua mạng xã hội mà không rõ nguồn gốc xuất xứ là cực kỳ nguy hiểm. Những sản phẩm này có thể là hàng giả, kém chất lượng, chứa các thành phần không an toàn, gây nguy cơ dị ứng, sốc phản vệ và nhiều biến chứng khác.

Mỗi người thừa cân béo phì có nguyên nhân và tình trạng sức khỏe khác nhau, vì vậy cần được xét nghiệm và chẩn đoán đúng để có phác đồ điều trị cá thể hóa. Việc tự ý sử dụng thuốc giảm cân không có sự giám sát y tế có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm, như nhiễm trùng hay các vấn đề nghiêm trọng khác.

Bác sỹ Hoàng nhấn mạnh rằng tất cả các loại thuốc điều trị béo phì đều cần có chỉ định của bác sỹ, vì béo phì có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc tự ý sử dụng thuốc giảm cân mà không có chỉ định có thể gây hại cho sức khỏe. Điều trị béo phì là một quá trình lâu dài, cần kết hợp dinh dưỡng, vận động và thuốc phù hợp. Người bệnh cần thăm khám bác sỹ, thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng và có phương pháp điều trị khoa học để giảm cân bền vững và hiệu quả.